Θα «κατανοούσε» αυτό το 34% έναν ισχυρό και αυταρχικό γείτονα που θα αποφάσιζε να του επιβάλει ένα καθεστώς περιορισμένης εθνικής κυριαρχίας; Θα ζητούσε να του στείλουν σταφίδες αντί για όπλα;
Σχόλιο για τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις απαντήσεις πολιτών σε δημοσκοπήσεις που αξιολογούν ως «κατανοητή» την ρωσική εισβολή.
Λέγεται «ενσυναίσθηση». Είναι η ικανότητα να μπαίνεις στη θέση του άλλου, να καταλαβαίνεις το δίκιο του, τον πόνο του, τις αντιδράσεις του. Και είναι μια αρετή που, σύμφωνα με μια δημοσκόπηση, ασκεί με επιτυχία το 34% των Ελλήνων: τόσοι είναι εκείνοι που αξιολογούν ως «κατανοητή» τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. «Απαράδεκτη», μπορεί. Αλλά οπωσδήποτε «κατανοητή».
Δεν έχουμε όλοι τις ίδιες ικανότητες. Οι Ολλανδοί, σύμφωνα με την ίδια δημοσκόπηση, θεωρούν «κατανοητή» την επίθεση σε ποσοστό μόλις 9%, οι Ισπανοί σε 10%, οι Γερμανοί σε 11%, οι Γάλλοι σε 13%, οι Ιταλοί σε 19%. Το συμπέρασμα είναι πως κανένας άλλος στην Ευρώπη, από τον Νότο έως τον Βορρά και από την Ανατολή έως τη Δύση, δεν ασκεί την αρετή της ενσυναίσθησης τόσο καλά. Εμείς κατανοούμε. Αλλά τι ακριβώς κατανοούμε;
Κατανοούμε πως μια μεγάλη χώρα μπορεί να επιτίθεται σε μια πολύ μικρότερη όνομα της εθνικής της ασφάλειας. Κατανοούμε πως μπορεί να της επιτίθεται επειδή δεν της αρέσει ο πρόεδρός της, το πολίτευμά της, οι επιλογές της στην εξωτερική πολιτική, οι σύμμαχοι που φιλοδοξεί να κάνει. Κατανοούμε πως μια μεγάλη χώρα μπορεί να επιβάλει σε μια γειτονική και πολύ μικρότερή της χώρα ένα καθεστώς περιορισμένης εθνικής κυριαρχίας. Πως μπορεί να μην αποφασίζει η ίδια για τη μοίρα της αλλά ο νταής της γειτονιάς.
Ένας στους τρεις Έλληνες «κατανοεί», δηλαδή αποδέχεται, πως ένα αυταρχικό καθεστώς μπορεί να επιβάλει το δίκιο του ισχυρού σε μια Δημοκρατία με τα όπλα. Πως οι βόμβες δεν πέφτουν χωρίς λόγο, πως τα μαιευτήρια και τα θέατρα όπου καταφεύγουν άμαχοι δεν βομβαρδίζονται για πλάκα, πως για τα εκατομμύρια των προσφύγων που εγκαταλείπουν τα σπίτια τους δεν φταίει μόνο αυτός που επιτίθεται – φταίει και αυτός που αμύνεται επειδή δεν «κατανόησε» όσο έπρεπε τον ισχυρό του γείτονα.
Κάπου εδώ όμως αρχίζουν τα ακατανόητα. Και αρχίζουν επειδή είναι ένα ερώτημα εάν αυτό το 34%, για το οποίο είναι βέβαιο που δεν διαπραγματεύεται την ανεξαρτησία του, θα κατανοούσε έναν δικό του γείτονα, ισχυρό και αυταρχικό, που στο όνομα της δικής του εθνικής ασφάλειας, θα αποφάσιζε να επιβάλει στη χώρα ένα καθεστώς περιορισμένης εθνικής κυριαρχίας. Αναρωτιέται κανείς εάν αυτό το 34% θα ζητούσε να του στείλουν σταφίδες αντί για όπλα, εάν θα κατήγγειλε ως «πόλεμο ιμπεριαλισμών» οποιαδήποτε παρέμβαση της ΕΕ ή του ΝΑΤΟ υπέρ του. Ή μήπως θα την αποζητούσε και, σε περίπτωση που δεν την είχε, θα φώναζε πως οι «ξένοι» σχεδιάζουν τον αφανισμό του, πως κανένας δεν θέλει το καλό του, πως όλοι το προδίδουν και πως είναι μόνο, έρημο και ανάδελφο;
Θα τραγουδούσε τότε αυτό το 34% «για τον άνθρωπο», αντί για να καταγγείλει τον δικτάτορα που θα επιχειρούσε να στερήσει την ελευθερία του; Θα συμψήφιζε τον επιθετικό πόλεμο που θα δεχόταν με τους νατοϊκούς βομβαρδισμούς στην πρώην Γιουγκοσλαβία; Θα επέμενε να ξεχνά πως οι βομβαρδισμοί εκείνοι σταμάτησαν μια επιχείρηση εθνοκάθαρσης από τα τάγματα του Μιλόσεβιτς και σφαγές σαν εκείνη της Σρεμπρένιτσα αντίθετα με μια επιχείρηση δήθεν «αποναζιστικόποιησης» σε βάρος μιας χώρας της οποίας ο πρόεδρος είναι εβραϊκής καταγωγής και όπου η άκρα δεξιά ξεπερνά μετά βίας το 3%;
Δεν είναι και τόσο ακατανόητη αυτή η «κατανόηση». Είναι αρκετά παλιά για να μην κατανοεί κανείς πως σε αυτό το 34% συναντιούνται ο θαυμασμός μιας κάποιας Δεξιάς για το «ξανθό γένος» και το μίσος μιας κάποιας Αριστεράς για τη Δύση. Όχι, δεν είναι ακατανόητη αυτή η «κατανόηση». Αλλά θα είναι πάντα ντροπιαστική.
