Ακόμα ένα ξενύχτι για χάρη των Ελλήνων στις Βρυξέλλες;

Μία από τις πιο περίπλοκες Συνόδους Κορυφής πρόκειται να ξεκινήσει σε λίγες ώρες. Προφανώς τα πιο πιεστικά θέματα της ατζέντας θα είναι η πανδημία, το Brexit, οι ευρωτουρκικές σχέσεις, ενώ στα πλαίσια της εξέτασης των ζητημάτων ασφαλείας θα μπορούσε να επανέλθει η συζήτηση γύρω από τις κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας.

Όσον αφορά αυτό που περισσότερο τσούζει εμάς, από τα ως τώρα δημοσιεύματα για τις συναντήσεις των Ευρωπαίων ΥΠΕΞ έχει διαφανεί ότι το μπλοκ κατά των κυρώσεων -ουσιαστικών, προσχηματικών ή ακόμα και όλων- περιλαμβάνει την Ισπανία (διαπιστώνεται επικίνδυνη έκθεση ισπανικών τραπεζών και επιχειρήσεων στη κλυδωνιζόμενη τουρκική οικονομία), τις Ιταλία και Μάλτα (διστάζουν, φοβούμενες αμφότερες ένα τουρκικης υποκίνησης τσουνάμι λαθρομεταναστών, ορμώμενων από τη Λιβύη), την Ουγγαρία (ο Όρμπαν λίγο πολύ δηλώνει κολλητός του έτερου...μεγάλου δημοκράτη Ερντογάν), φυσικά τη Γερμανία (εξαιτίας των Τούρκων μεταναστών, των πολύ βαθέων διακρατικών οικονομικών σχέσεων, ενός πιθανού διπλωματικου σόου καλού/κακού μπάτσου με τη Γαλλία στον άλλο ρόλο, και της παροιμιώδους πλέον αποστροφής της Μέρκελ για οποιοδήποτε ρίσκο), με τελευταία την Πολωνία. Αυτή ίσως τηρεί την πιο δυσνόητη στάση. Αν και η συντηρητική κυβέρνηση της είναι απροκάλυπτα αντιισλαμική, αιτιολογεί τη θέση της με τον ισχυρισμό πως η Τουρκία φέρει κύριο βάρος για την εξωτερική ασφάλεια της Ευρώπης, και άρα θα πρέπει να αποζημιώνεται ανάλογα. Λογικά η θέση της θα μπορούσε να μεταβληθεί εάν επιβάλλονταν κυρώσεις στη Λευκορωσία ή αν έπαυε να τίθεται το κράτος δικαίου ως προϋπόθεση για χρηματοδότηση μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. Η Βουδαπέστη πάλι έχει αναπτύξει ιδιαίτερα θερμές σχέσεις και με τη Μόσχα, άρα το αντάλλαγμα των απρόσκοπτων χρηματοδοτήσεων είναι μάλλον το μόνο κατάλληλο για να τη δελεάσει. Μαδρίτη, Βαλέτα και Ρώμη κατά κανόνα δεν τινάζουν στον αέρα συνόδους κορυφής, η δε τελευταία έχει κάθε λόγο να θέλει ομόφωνη απόφαση αύξησης της πίεσης στην Άγκυρα, δεδομένου ότι η κυβέρνηση Ερντογάν ουσιαστικά της απαγορεύει να εκμεταλλευτεί τα οικόπεδα που της έχουν παραχωρηθεί νομίμως από την Κυπριακή Δημοκρατία. Φαίνεται λοιπόν ότι και πάλι η λύση θα αναζητηθεί στην Καγκελαρία. Η Άνγκελα Μέρκελ βρίσκεται σαφώς σε θέση να πιέσει τους Μοραβιέτσκι και Όρμπαν, λόγω του ότι ιδιαίτερα μεγάλος αριθμός των επιχειρήσεων στις χώρες τους λειτουργεί υπεργολαβικά για τις κυριότερες γερμανικές εξαγωγικές βιομηχανίες, και λόγω των ουγγροπολωνικών αιτημάτων για σύγχρονες διαμετακομιστικές υποδομές, κατασκευασμένες με ευρωπαϊκά κονδύλια. Παράλληλα, η γερμανική κυβέρνηση διαθέτει και το απαραίτητο ειδικό βάρος μέσα στην Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ώστε να κλείσει η εκκρεμότητα του Ταμείου Ανάκαμψης με τρόπο ευνοϊκό για τους δύο... μπελαλήδες γείτονές της.

Τι μέλλει γενέσθαι λοιπόν; Το Βερολίνο θα μπορούσε να κινηθεί όπως θα θέλαμε εμείς και οι Κύπριοι για δύο λόγους. Πρώτος, αν θα δεχόταν πραγματικά ισχυρή πίεση από το Παρίσι. Ο Μακρόν επιδεικνύει μια τέτοια διάθεση, όμως δεν αποκλείεται να αναθεωρήσει την ως τώρα στάση του εάν η Γαλλία πετύχει κάτι σημαντικό γι αυτήν, κάτι ίσως κρυμμένο μέσα στα αναρίθμητα ψιλά γράμματα της συμφωνίας του Brexit, ή αν αποσπάσει διακριτικά κάποια ικανοποιητική παραχώρηση από την Γείτονα. Δεύτερος λόγος, να επιθυμεί και η ίδια η γερμανική κυβέρνηση την άσκηση πίεσης προς την τουρκική. Ως γνωστόν, η Καγκελάριος κωλυσιεργεί χαρακτηριστικά σε πρωτοβουλίες ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ωστόσο δε δείχνει να επιδιώκει περαιτέρω απαξίωση -και νομοτελειακά κατάρρευση- της Ε.Ε. Η συνεχής τουρκική ιταμότητα εκθέτει την Ένωση στα μάτια των ηγετών των γειτονικών της χωρών, των πολιτών της, όπως και των ακόμη περισσότερων πολιτών του τεράστιου ισλαμικού κόσμου. Είναι έτσι πιθανή μια συναίνεση της Γερμανίας σε κάποια μορφή τιμωρίας για την Τουρκία, ώστε τυχόν απρόβλεπτες καταστάσεις να μη καταστούν εντελώς ανεξέλεγκτες μεσοπρόθεσμα. Άλλωστε η Άγκυρα κάθεται σε αναμμένα κάρβουνα και για το ακανθώδες θέμα της τελωνειακής ένωσης με την ΕΕ, από το οποίο εξαρτώνται εν πολλοίς οι μισές σχεδόν εξαγωγές της. Δηλαδή, μπορεί μεν να γαυγίζει δυνατά, αλλά τα πόδια της δεν έχουν αντίστοιχη δύναμη. Υπάρχει βέβαια κι ένα ακόμη σενάριο, εντελώς ανήθικο μα ομολογουμένως συνωμοσιολογικό. Σύμφωνα με αυτό, η Γερμανία θα επιμείνει στην άτυπη ασυλία της Τουρκίας, αφενός επειδή επιδιώκει τη διατήρηση του κυπριακού βέτο για τη Λευκορωσία, αφετέρου επειδή τυχόν ενθάρρυνση του Ερντογάν θα προκαλέσει ματαίωση ή έστω αναβολή των ενεργειακών σχεδιασμών για την Ανατολική Μεσόγειο. Και οι δύο παραπάνω εξελίξεις θα ήταν επ' ωφελεία των ρωσικών συμφερόντων, με τα οποία τα γερμανικά συχνά ταυτίζονται, ειδικά όσον αφορά τους υδρογονάνθρακες (π.χ. Nord Stream 2).

Και οι ΗΠΑ; Θα παίξουν κάποιον παρασκηνιακό ρόλο στην προσεχή συνάντηση των Βρυξελλών; Η απάντηση στην ερώτηση θα εξαρτηθεί από το πόσο πολιτικό κεφάλαιο είναι διατεθειμένες να δαπανήσουν στην τωρινή φάση, πάντα εφόσον επιθυμούν κάτι τέτοιο. Είναι ξεκάθαρο σε οποιονδήποτε ψύχραιμο παρατηρητή ότι σημαντικές ομάδες στο Πεντάγωνο, στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και στο Καπιτώλιο ενορχηστρώνουν τα τελευταία χρόνια μια διακομματική κίνηση περιορισμού της ολοένα και πιο ατίθασης Τουρκίας. Παρά ηχηρές επιτυχίες όπως η τελευταία με την επιβολή κυρώσεων για την αγορά των S-400, οι προσπάθειες τους ως τώρα συναντούν την αντίδραση του στρατοπέδου όσων αμερικανικών παραγόντων θεωρούν τους γείτονες μας απολύτως αναγκαίο αντίβαρο απέναντι στη Ρωσία, την -κατά τους ίδιους- ύψιστη απειλή για τον δυτικό κόσμο. Αυτή η εσωτερική σύγκρουση είναι προ πολλού καταγεγραμμένη, και στέλνει αντικρουόμενα μηνύματα σε συμμάχους και "συμμάχους". Σε αντίθεση με τον απερχόμενο πρόεδρο, ο Μάικ Πομπέο ανήκε στο πρώτο στρατόπεδο, ωστόσο δε παύει να είναι επίσης απερχόμενος. Κατά συνέπεια, δε μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι και μετά το Γενάρη η κυβέρνηση Μπάιντεν θα επιμείνει στην ίδια πολιτική, παρά το γεγονός ότι ο νέος πρόεδρος θεωρούνταν ανέκαθεν φίλος της Ελλάδας στη Γερουσία. Η στήριξη του Ισραήλ στις θέσεις μας είναι υπερπολύτιμη, μα όπως έχω ξαναγράψει μπορεί να εξαφανιστεί (όπως και εκείνη της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων), εάν οι ΗΠΑ φανούν αυστηρότερες απέναντι στο Ιράν, και αποδεχθούν πλήρως τις ενέργειες Νετανιάχου στα Κατεχόμενα. Εξυπακούεται πως το Τελ Αβίβ γνωρίζει πόσο επικίνδυνη είναι μακροπρόθεσμα μια ιμπεριαλιστική Τουρκία, ότι καμία συμφωνία μαζί της δεν αποτελεί πλέον εξασφάλιση, αλλά και ότι φυσικά δε θα καλούνταν να αναλάβει ολομόναχο την αντιμετώπιση της, αν (ή όταν) η προκλητικότητα της έβγαινε εκτός ορίων.

Όπως αντιλαμβάνεστε, τα πράγματα για μας δεν είναι καθόλου εύκολα, ειδικά διότι η εγχώρια κοινή γνώμη θα νιώσει εκ νέου προσβεβλημένη μαθαίνοντας για αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής αντίθετες προς τις προσδοκίες της. Η συνεπαγόμενη δυσαρέσκεια πιθανότατα θα προκαλούσε κοινωνική πίεση για δυναμικές ενέργειες στη θάλασσα και στον αέρα, ειδικά στην περίπτωση τουρκικών ερευνών εντός της συμφωνημένης με την Αίγυπτο ελληνικής ΑΟΖ. Οι Έλληνες πιστεύουμε διαχρονικά ότι διαθέτουμε τις καλύτερες ένοπλες δυνάμεις του πλανήτη, πλάνη επικίνδυνη, παρά την παραδεκτή αξία μεγάλου μέρους του προσωπικού και του οπλισμού τους. Τούτη η ιδεαλιστική πεποίθηση εδράζεται στο γεγονός ότι οι ΕΔ μας αποτελούν τον μοναδικό φορέα του Δημοσίου που δεν έχει δοκιμαστεί πάνω στην βασική αποστολή του, καθώς ακόμη και η ήττα της Κύπρου αποδόθηκε αποκλειστικά στην -αδιαμφισβήτητη- ανικανότητα της Χούντας. Λησμονούμε συστηματικά την πολυετή παραμέληση της άμυνας μας, ειδικά μετά το 2015. Δυστυχώς όμως, παρά την αποδυνάμωση του τουρκικού στρατεύματος ως συνέπεια των εκκαθαρίσεων του από υποτιθέμενα ενεργούμενα του ιμάμη Γκιουλέν, αυτό παραμένει εμπειροπόλεμο, ικανό, σύγχρονο (όπως αποδείχθηκε πολύ πρόσφατα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, όπου επέτυχε σχετικά εύκολα όλους τους αντικειμενικούς σκοπούς του) και πρόθυμο να εκπληρώσει τους διακηρυγμένους νεοοθωμανικούς στόχους του Ερντογάν, στόχους που αναμφίβολα συναντούν αυξανόμενη απήχηση και σε μια ευρεία πλειοψηφία Τούρκων πολιτών και πολιτικών. Άρα, ένας αποθρασυμμένος σουλτάνος είναι ό,τι χειρότερο θα μπορούσε να μας τύχει μέσα στην τρέχουσα δύσκολη συγκυρία. Εκτός από τον κορωνοϊό και την οικονομία, υπάρχουν τελικά κι άλλες σοβαρές αιτίες για να κρατιόμαστε στην τσίτα.