Δραματικές περικοπές σε Ισπανία και Πορτογαλία. Αυστηρή λιτότητα σε Γερμανία και Γαλλία. Κάθετη μείωση δημοσίων δαπανών στη Μ. Βρετανία. Σε «ελληνικό πακέτο» μέτρων προσανατολίζεται η Ιταλία. Η ευρωζώνη βιώνει πανικόβλητη την ύφεση, το ευρώ κατρακυλά. Όχι, η Ελλάδα δεν είναι πια μόνη της σε αυτήν την κατρακύλα. Πίσω από κάθε λήψη οικονομικών μέτρων και κάθε περικοπή θα ανακαλύψει κανείς μία «αδήλωτη» βία. Είτε με τη μορφή της ανεργίας (ξεπέρασε το 20% στην Ισπανία), είτε με τη μορφή της κάθετης αύξησης των αστέγων, ή ακόμη με τη μορφή των ηλικιωμένων που ψάχνουν απεγνωσμένα στους κάδους σκουπιδιών μπροστά από το σουπερμάρκετ για να ανακαλύψουν πεταμένα πακέτα τροφίμων των οποίων έχει λήξει η ημερομηνία κατανάλωσης.
Λίγα χρόνια πριν, από αυτές τις σελίδες επιχειρήθηκε να εξαχθεί ένα συμπέρασμα για την έκρηξη βίας στα προάστια «γκέτο» των γαλλικών μεγαλουπόλεων. Ήταν το 2005. Αιφνιδιασμένη η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη προσπαθούσε να ερμηνεύσει από τη μία την απόλυτη οργή των παιδιών των οικονομικών μεταναστών στο Παρίσι και από την άλλη το απόλυτο έλλειμμα πρότασης από τους εξεγερμένους. Τρία χρόνια μετά, τον Δεκέμβριο του 2008, η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη παρακολουθούσε εμβρόντητη την έκρηξη βίας στην Αθήνα. Για πολλά εικοσιτετράωρα, χιλιάδες νέοι κατέστρεφαν και οι αναλυτές επιδίωκαν, προφανώς ματαίως, να ανακαλύψουν τις «προτάσεις» που κατέθεταν οι εξοργισμένοι. Ματαίως, βέβαια, διότι τόσο στο Παρίσι όσο και στην Αθήνα δεν κατάφερε κανένας αναλυτής να εντοπίσει κάποιο «μήνυμα». Απλούστατα γιατί δεν υπήρχε μήνυμα, έξω από την ίδια την ενέργεια. «Το μήνυμα ήταν η ίδια η πράξη βίας» θα επισημάνει μετά από μερικά χρόνια, το 2010, ο Σλαβόι Ζίζεκ, ο Σλοβένος δημόσιος διανοούμενος που επιχειρεί να αποκρυπτογραφήσει τις πολιτικές συμπεριφορές που υιοθετεί ο σύγχρονο καπιταλισμός και τα αντίθετά του. Συμπέρασμα ουδέν. Στην απίστευτη δυνατότητα του παγκόσμιου κεφαλαίου να επιβιώνει και να αναπαράγεται, το αντίθετό του, η απάντηση σε αυτή την αβάσταχτη πίεση, είναι το «μη μήνυμα», ή αλλιώς η αταβιστική υιοθέτηση βίαιης ενέργειας.
Κάτι σαν κοινωνικός αυτισμός
Στην Ελλάδα των δραματικών αλλαγών μέσω της βίας που συνεπάγονται τα οικονομικά μέτρα, η ανεργία που έφθασε τον Μάιο τα 12,5% θα εκτιναχθεί στα τέλη του 2011 στο 20%, ενδεχομένως και στο 25%, που σημαίνει πως το ένα τέταρτο του ενεργού πληθυσμού θα έχει απολέσει μεγάλο μέρος της αυτοπεποίθησης και της αξιοπρέπειάς του. Διότι δεν υφίσταται πιο διαλυτική για την ανθρώπινη υπόσταση και τον κοινωνικό ιστό επίπτωση από αυτήν που προκαλεί το καθεστώς του ανέργου.
Αυτή τη βία επιβάλλει η ίδια η λογική της επιβίωσης του σύγχρονου κεφαλαίου ανάμεσα από τις συμπληγάδες των συστημικών αντιφάσεών του, αφού αποτέλεσμα της αντίφασης μεταξύ πραγματικής και εικονικής οικονομίας είναι η σημερινή κρίση που βιώνει ο πλανήτης. Αυτή τη βία, λοιπόν, δεν την καταγράφουν ως τέτοια οι αναλυτές, ούτε την επισημαίνουν οι αρθρογράφοι. Αντιθέτως, το εγχείρημα σταθεροποίησης της παγκόσμιας οικονομίας το αποκαλούν διαχείριση κρίσης. Τα μέτρα για την αντιμετώπισή του τα αποκαλούν «μέτρα εξισορρόπησης». Την επιβολή καθεστώτος κοινωνικής μουγγαμάρας τη βλέπουν ως «πολιτικά ορθό ειρηνισμό». Ο Σλαβόι Ζίζεκ και πάλι σωστά εντοπίζει το αντίδοτο στον αποστειρωμένο πολιτικά ορθό λόγο των σύγχρονων διαχειριστών της απορρύθμισης του οικονομικού συστήματος σε καιρούς παγκοσμιοποίησης.
Ο τραγικός θάνατος τριών πολιτών στο τραπεζικό κατάστημα της Σταδίου ήταν αποτέλεσμα αυτού του αυτιστικού συνδυασμού. Οργή - αδιέξοδο - μη πρόταση. Ήταν η πρωτόγονη έκφραση ενός μηνύματος, όπου η πράξη της βίας χρησιμοποιείται ως αντίδοτο στο απόλυτο κενό. Ο κάθε διαδηλωτής που κραυγάζει «κάψτε τους», «σπάστε τα» ή «κάψτε το μπουρδέλο τη Βουλή», εκφράζει το δικό του προσωπικό αδιέξοδο που είναι αδύνατο πια να εκλογικευτεί. Καίει για να κάψει. Δεν τον απασχολεί αν το καμένο υποκατάστημα γίνεται και ο τάφος τριών ανθρώπων, διότι έχει πάψει να τον απασχολεί, αν τον απασχόλησε ποτέ, το ηθικό δίλημμα που αφορά την ενδεχόμενη κατάληξη μιας βίαιης πράξης. Πρόκειται για εξαθλίωση ψυχικού κόσμου, μία από τις βασικές παρενέργειες του σύγχρονου αμείλικτου συστήματος εξουσίας.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα βιώνει ένα τέτοιου μεγέθους αδιέξοδο. Μέσα από τέτοιες κρίσεις, τελικά, κατατίθενται και αργότερα αφομοιώνονται προτάσεις και προοπτικές. Το μέσον για να «ξεμυτίσει» η σκέψη από το λαγούμι της και άφοβα να διατυπώσει «πρόταση» είναι η δραστήρια παρέμβαση δημόσιων διανοουμένων, είδος προς εξαφάνιση διεθνώς, με ελάχιστες εξαιρέσεις που παλεύουν και διεκδικούν το δικαίωμα άρθρωσης κριτικού λόγου και κατάθεσης προτάσεων.
Στην καθημερινότητα του έντρομου πολίτη μπροστά στα φαντάσματα της ανέχειας, της ανεργίας και της εκμηδένισής του ως μέλους του κοινωνικού ιστού, η είδηση ότι ο σύζυγός μιας υφυπουργού κεντροαριστερής κυβέρνησης που διαχειρίζεται την επιβολή λιτότητας ως μοναδικού φαρμάκου για την επιβίωση της χώρας, χρωστά 5,5 εκ. ευρώ στην εφορία αλλά δεν τα πληρώνει, προκαλεί οργή. Όταν ο σύζυγος φέρει το όνομα Τόλης Βοσκόπουλος και η υφυπουργός εκείνο της Γκερέκου, η οποία και επικαλείται προσωπικές πρωτοβουλίες για κάθαρση στο χώρο του Τουρισμού, τότε ο πολίτης πέρα από την οργή αισθάνεται την κοροϊδία. Το μείγμα οργής και κοροϊδίας οδηγεί και σε ζόρικα κατατόπια, όπου κυριαρχεί το τοξικό νέφος της τυφλής βίας ως κενό μήνυμα. Καταφεύγοντας και πάλι στον Σλαβόι Ζίζεκ διαβάζει κανείς τον περίφημο διάλογο Γερμανού αξιωματικού στο Παρίσι με τον Πικάσο. Δείχνοντας την «Γκουέρνικα», ρωτά ο αξιωματικός το ζωγράφο: «Εσείς το κάνατε;», για να εισπράξει την απάντηση «όχι, εσείς το κάνατε», εννοώντας βεβαίως τη σφαγή.
