Brain-game!

Οι δύσμοιροι οι Πολωνοί δεν είχαν έναν Βρούτση να τους εξηγήσει πώς θα καταφέρουν να πετύχουν το δικό τους «braingain». Έχουν βλέπετε το ίδιο περίπου πρόβλημα με εμάς κι ίσως λίγο μεγαλύτερο. Πάνω από 2 εκατομμύρια πολίτες της χώρας έχουν μεταναστεύσει τα τελευταία χρόνια και εργάζονται σε άλλα κράτη μέλη της Ένωσης. Υπολογίζουν ότι η μετανάστευση έχει κοστίσει περίπου 5% του ΑΕΠ εξαιτίας της χαμηλότερης ανάπτυξης. Υποδέχθηκαν λοιπόν με μεγάλη χαρά την είδηση ότι για πρώτη φορά εδώ και μια περίπου δεκαετία, ο αριθμός των Πολωνών στο εξωτερικό μειώθηκε. Λίγο, κάτω από 50.000 αλλά μειώθηκε. Και ναι, αυτό οφείλεται στο ότι περισσότεροι Πολωνοί επιστρέφουν από όσους φεύγουν. Εν μέρει λόγω του φόβου του Μπρέξιτ, έχει παίξει ρόλο όμως και η βελτίωση των οικονομικών συνθηκών στην Πολωνία. Οι μισθοί παραμένουν χαμηλότεροι από τον ευρωπαϊκό βορά, αν συνυπολογίσει κανείς ωστόσο το κόστος ζωής, η επιστροφή στην πατρίδα, για πρώτη φορά μετά από χρόνια, είναι ελκυστική. Κι αυτό παρά το ότι, όπως έλεγαν ορισμένοι που το αποτόλμησαν, στην πράξη μπήκαν στη διαδικασία μιας νέας μετανάστευσης. Φυσικά κανείς δεν διανοήθηκε να τους επιδοτήσει τον μισθό, όπως οι δικοί μας φωστήρες. Φαντάζομαι θα τους έτρωγαν ζωντανούς όσοι θα έβλεπαν στον ίδιο εργασιακό χώρο πολίτες κατηγορίας ελίτ, με υψηλότερο μισθό, δηλαδή δαπάνες του κράτους. Για να μην πούμε για τους φορολογούμενους που θα έπρεπε να πληρώσουν την επιδότηση.

Το επιμύθιο για τη χώρα μας είναι φυσικά απλό. Θέλετε, θέλουμε, να επιστρέψουν όσοι έφυγαν; Χρειαζόμαστε καλά αμειβόμενες δουλειές μαζί με καλές συνθήκες εργασίας και διαβίωσης. Ας μην απαριθμήσουμε τι σημαίνει αυτό για το κράτος, την πόλη, τις επιχειρήσεις, τα ξέρουμε. Σαν ένα μικρό παράδειγμα ωστόσο, αν μας ενδιαφέρουν πράγματι στελέχη με υψηλά προσόντα, θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει μια σοβαρή διεθνή προκήρυξη για τους διοικητές νοσοκομείων. Όλο και κάποιοι θα είχαν πάρει στα σοβαρά τις εξαγγελίες του κ. Μητσοτάκη για την αριστεία και θα είχαν δελεαστεί να επιστρέψουν ακόμα και με χαμηλότερους μισθούς.

Όμως υπάρχουν σοβαρότερα ερωτήματα που οφείλουμε να απαντήσουμε. Ένα είναι το πιο σημαντικό: για ποιο λόγο θέλουμε να επιστρέψουν τα παιδιά μας; Μέχρι στιγμής στη σχετική συζήτηση η επιχειρηματολογία σχεδόν εξαντλείται στο οικονομικό. Το οποίο φυσικά έχει πολλές διαστάσεις. Η πρώτη αφορά την ανάπτυξη και την προοπτική, όπως προειδοποιούν οι διεθνείς οργανισμοί, να μπούμε σε μια μακρά περίοδο στασιμότητας. Δεν την έχουν αποφύγει χώρες υψηλής παραγωγικότητας, όπως η Ιαπωνία, πόσο μάλλον εμείς. Κι αυτό γιατί ο ρυθμός ανάπτυξης μιας οικονομίας είναι η αύξηση του εργατικού δυναμικού συν την αύξηση της παραγωγικότητας. Όταν λοιπόν μειώνεται η εργασία, μειώνεται και η ανάπτυξη. Η δεύτερη διάσταση, ουσιαστικά η άλλη πλευρά του ίδιου νομίσματος, είναι ότι όλο και λιγότεροι εργαζόμενοι θα πρέπει να συντηρήσουν όλο και περισσότερους συνταξιούχους. Πόσο θα αντέξει το ασφαλιστικό;

Αν ωστόσο μιλήσουμε με αυστηρά οικονομικούς όρους υπάρχουν μια σειρά από παρεπόμενα ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν. Ένα πρώτο είναι σε ποιους τομείς και σε ποιες ειδικότητες χρειαζόμαστε εργαζόμενους. Αν, για παράδειγμα, αύριο έχουμε μια έκρηξη στην οικοδομή και στα έργα υποδομών υπάρχει κανείς που πιστεύει στα σοβαρά ότι το κενό σε εργατικά χέρια θα καλυφθεί από Έλληνες του εξωτερικού; Ξέρουμε πώς καλύφθηκε στην δεκαετία του ’90, και όποιοι έχουν εμπειρία από την εκτός των τειχών Ελλάδα, ξέρουν ποιοι κάνουν αυτές τις εργασίες ακόμα και σήμερα, παρά την κρίση.

Ο ίδιος ο όρος «braingain» βέβαια παραπέμπει σε υψηλής εξειδίκευσης στελέχη. Να υποθέσουμε λοιπόν ότι πράγματι στο κοντινό μέλλον θα χρειαστούμε περισσότερους πτυχιούχους και μεταπτυχιακούς, ότι το σημερινό πλεόνασμα πτυχιούχων δηλαδή είναι περιστασιακό. Ένα μέρος μπορεί σίγουρα να καλυφθεί από νοσταλγούς της πατρίδας, της οικογένειας, των φίλων και του ήλιου. Το συναίσθημα ωστόσο έχει όρια και σίγουρα δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο χώρας η οποία να κάλυψε τα κενά της στον χώρο της εργασίας από χώρες με υψηλότερο επίπεδο ανάπτυξης. Μπορεί ποτέ η Ελλάδα, τουλάχιστον στο προβλεπτό μέλλον, να ανταγωνιστεί τους μισθούς της Γερμανίας ή της Σκανδιναβίας; Ακόμα δηλαδή και αν με κάποιο μαγικό τρόπο ο καθένας θα μπορεί να πάει τα παιδιά του σε παιδικό σταθμό, τα σχολεία μας αρχίσουν να αριστεύουν στην Pisa, τα νοσοκομεία μας να παρέχουν περίθαλψη σε ανθρώπινες συνθήκες και, αν εξαφανιστεί η γραφειοκρατία, θα συνεχίσουμε να υστερούμε σε ανταγωνιστικότητα.

Μας αρέσει, δεν μας αρέσει, λοιπόν, ένα μέρος της μετανάστευσης και της προβλεπόμενης μείωσης του πληθυσμού μπορεί να καλυφθεί μόνο από μετανάστες. Αυτό δεν πρέπει να μας φοβίζει, αρκεί να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες συνθήκες ενσωμάτωσής τους στην κοινωνία. Το καταφέραμε με θαυμαστό τρόπο με τους Αλβανούς, παρά τις ακρότητες και τη βλακώδη γραφειοκρατία. Αν αύριο θέλουμε υψηλού επιπέδου στελέχη, τότε ο κατάλληλος μηχανισμός είναι το ανοιχτό πανεπιστήμιο. Εκεί θα προσελκύσουμε και θα δημιουργήσουμε τα στελέχη που χρειαζόμαστε. Όλα τα άλλα είναι λόγια του αέρα πασπαλισμένα με μπόλικη δημαγωγία και με μία και μοναδική κατάληξη: τη δημογραφική συρρίκνωση και τη στασιμότητα.