Προσομοιώσεις σύγκρουσης

Έκαναν γιουρούσι στα γραφεία της εταιρείας τους, συνέλαβαν το γενικό διευθυντή και τον κράτησαν όμηρο. Η σκηνή αυτή δεν εκτυλίχθηκε στη Γάζα ή το Πακιστάν. Συνέβη στην αυστηρά διοικούμενη Γαλλία το 2009. Οι υπό απόλυση εργαζόμενοι αντελήφθησαν πως ο διευθυντής τους κερδίζει μερικές εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ το χρόνο, ενώ οι ίδιοι θα απολυθούν «για το καλό της εταιρείας» λόγω οικονομικής κρίσης. Στη Μολδαβία, στην περιφέρεια της Ευρώπης, έξαλλοι πολίτες καταλαμβάνουν το κέντρο της πρωτεύουσας. Στην Ουγγαρία, εντός ευρωπαϊκής ζώνης, οι πολίτες κατεβαίνουν στους δρόμους και απαιτούν, τι άλλο, μεροκάματα. Στο Παρίσι αντιλαμβάνονται πως το φθινόπωρο θα είναι δύσκολο και τρέμουν στην ιδέα μαζικών εξεγέρσεων. Στην άλλη άκρη του κόσμου, εκεί που βρίσκεται ο πλέον αδύναμος κρίκος της αλυσίδας, στο πυρηνικό Πακιστάν, η κατάσταση έχει ξεφύγει. Εκεί «παίζεται» και το στοίχημα του Ομπάμα, ως προς τις σχέσεις Ανατολής-Δύσης. Η Κίνα αποχωρεί από τις γιγαντιαίες επενδύσεις της στην Αφρική λόγω αφυδάτωσης των επενδυτικών της δυνατοτήτων. Στις ΗΠΑ το θεριό σπαράζει και οι πολίτες δεν κατανοούν πώς είναι δυνατόν το κράτος να στηρίζει όχι τις βιομηχανίες αλλά τα στελέχη των εταιρειών και αντιδρούν. Οι αμερικανικές πόλεις γεμίζουν από μικρές σκηνές όπου ζουν οι άνεργοι στα πάρκα και τις πλατείες. Στο Λονδίνο, μετά από μια περίοδο εικονικής ευφορίας, το City απολύει.

Τώρα σκοτώνουν τα άλογα

Τελικά οφείλουμε να ομολογήσουμε πως, αν και με μεγάλη καθυστέρηση, το δόγμα του Καρόλου Μαρξ περί τελικής αναμέτρησης στο επίκεντρο των αναπτυγμένων κρατών ενδεχομένως να αποδεικνύεται εφαρμόσιμο. Υπό προϋποθέσεις, αφού η Ιστορία άλλα διδάσκει. Η κρίση του 1929 ήταν μια προειδοποίηση που κατέληξε σε έναν πόλεμο. Ο πόλεμος πυροδότησε την ανάπτυξη και η δυναμική αυτή κράτησε όσο επαρκούσαν τα καύσιμά της. Οι εξεγέρσεις του ’68-69 στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και το ανατολικό μπλοκ αποτελούσαν τις ενδείξεις δυσφορίας των κοινωνιών που ασφυκτιούσαν. Οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή πρόσφεραν μια περίοδο χάριτος στην αστάθεια του συστήματος. Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης με τα συνεπακόλουθα της κρίσης αυτής ανατίναξε τα θεμέλια της δυτικής κοινωνίας, εντάσσοντας στο ασταθές σύστημα τους «άπορους» του υπαρκτού σοσιαλισμού. Το σύστημα δεν άντεξε άλλο. Οι ρωγμές εμφανίστηκαν καταρχήν στη Μητρόπολη, στις ΗΠΑ, μετά στην περιφέρεια και στη συνέχεια στο ευρωπαϊκό επίκεντρο. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, oι Τεξανοί πετρελαιάδες και οι πρίγκιπες της αραβικής ερήμου είχαν την εντύπωση πως η αύξηση του πετρελαίου θα διασφάλιζε την αποπληρωμή των υποχρεώσεών τους και τη συσσώρευση πλούτου. Αφυδάτωσαν τις αγορές και στέγνωσαν τα θησαυροφυλάκια. Οι πόλεμοι στον Κόλπο και η εμπλοκή στη διαμάχη Ισλάμ-Δύσης δεν ήταν αρκετά για να προσφέρουν δυναμική σε ένα σύστημα που καταρρέει λόγω ανακοπής στην ίδια την πηγή. Η εικονική αναπαραγωγή πλούτου είχε ημερομηνία λήξης. Το σύστημα εισήλθε σε φάση βίας-αντιβίας. Η ομηρία του Γάλλου γενικού διευθυντή καταδεικνύει τον προσανατολισμό των σύγχρονων «Αθλίων» των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων. Αδιαφορούν, και σωστά, για το αν οι τράπεζες κυκλοφόρησαν τοξικά τραπεζικά απόβλητα. Αδιαφορούν για το αν το σύστημα «μπούκωσε» από την παγκοσμιοποίηση του πλούτου και εκείνη της απόλυτης φτώχειας. Αυτό που ενδιαφέρει τους Βερολινέζους και τους πολίτες του Μιλάνου είναι ότι δεν ανταπεξέρχονται στις ανάγκες που τους είχε διασφαλίσει το σύστημα. Κοινωνική Πρόνοια. Σύστημα Υγείας, αγοραστική επάρκεια. Στη Σκοτία σκοτώνουν τα άλογα των ιπποφορβείων γιατί οι πλούσιοι δεν τα αγοράζουν. Στην Ιαπωνία σκέφτονται πώς θα διαχειριστούν το στοκ των αυτοκινήτων που παραμένουν απούλητα στις αλάνες των μεγάλων λιμανιών του κόσμου. Δύο εικόνες της ίδιας κρίσης.

Obama’s way

Στις μεγάλες κρίσεις τα συστήματα αντιστέκονται. Οι κοινωνικές αντιδράσεις λειτουργούν ως υπομόχλιο εσωτερικών ανακατατάξεων εντός του συστήματος. Σε αυτή τη φάση βρίσκεται η Αμερική και στην ίδια φάση εισέρχεται η Ευρώπη. Συνήθως οι ανακατατάξεις οδηγούν σε δύο διεξόδους. Η πρώτη ακολουθεί την οδό της αναπροσαρμογής. Συνέβη στις ΗΠΑ το 1930. Η δεύτερη οδηγεί στο δρόμο του φασισμού. Συνέβη στην Ευρώπη το 1936. Υπάρχει και μια τρίτη, που κατά καιρούς εμφανίζεται ως εργαστήριο πειραμάτων. Συνέβη στη Ρωσία με τους Μπολσεβίκους. Και οι τρεις διέξοδοι είναι αναποτελεσματικές, αν δεν υπάρξει κάποια στιγμή η «απόλυτη δυναμική». Τώρα πια γνωρίζουμε πως αυτή η δυναμική είναι ο πόλεμος. Τα μεγέθη είναι μετρήσιμα πλέον και ο πολεμικός αλγόριθμος πλήρως διατυπωμένος. Το ζήτημα είναι η επιλογή του χώρου αναμέτρησης. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές το σύστημα παρατηρεί τις ρωγμές του, το σημείο ευπάθειας. Η πολυσυζητημένη επίσκεψη του Ομπάμα στην Τουρκία δεν ήταν απλά αποτέλεσμα εξορθολογισμού μιας λανθασμένης στρατηγικής που ακολούθησε ο ηλίθιος προκάτοχός του. Ήταν το πρώτο βήμα για τη συγκρότηση μιας Νέας Συμμαχίας. Κάποτε στην εγγύς, μέση και κεντρική Ασία υπήρχε το ΣΑΤΟ, παρακλάδι του ΝΑΤΟ, που ανταποκρινόταν στις επιταγές του Ψυχρού Πολέμου. Ο άξονας αυτός επεκτείνεται πλέον έως το Πακιστάν. Αυτό επιδιώκει η αμερικανική στρατηγική, εντάσσοντας στο σχεδιασμό τα αραβικά βασίλεια, το Ιράν, την Τουρκία, τον Καύκασο και το πακιστανικό ηφαίστειο, με την ελπίδα πως στον άξονα αυτό θα ενταχθεί ως πλήρες μέλος και η Ινδία. Απλά υπάρχουν πράγματα που λέγονται, αλλά δεν γίνονται. Ο κρίκος είναι ήδη ευπαθής κάπου μεταξύ Κανταχάρ και Ισλαμαμπάντ, περνώντας από τη Λαχόρη. Ο Ομπάμα επέλεξε ως σημείο σύγκρουσης το Αφγανιστάν. Αποσύρεται από τη «σύμμαχο» Αραβία, συνομιλεί με την Περσία, επανεντάσσει την Τουρκία, συνομιλεί με τη Ρωσία, διευκολύνει την Κίνα. Το Κανταχάρ αποτελεί το επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Άλλωστε ο πόλεμος τελειώνει πάντα εκεί που άρχισε. Στον Ειρηνικό τελείωσε στη Χιροσίμα και στην Ευρώπη στα ερείπια του Ράιχσταγκ. Στη Γιουγκοσλαβία στην Πρίστινα. Ο πόλεμος εξελίσσεται σύμφωνα με το δόγμα του κουλουριασμένου φιδιού. Το κεφάλι είναι πάντα στο κέντρο, προστατευμένο μέχρι να εξολοθρευτεί. Το σύστημα χρειάζεται αναπνοές για να κερδίσει τον απαιτούμενο χρόνο αναπαραγωγής του. Βασική προϋπόθεση για την επιβίωσή του είναι ο περιορισμός του αντιλόγου στο επίκεντρο. Αυτό επιτυγχάνεται με τη στροφή σε υπερσυντηρητικά μοντέλα διακυβέρνησης. Η δεύτερη προϋπόθεση είναι ο προσδιορισμός του αντιπάλου. Δεν είναι πλέον ο «Άξονας του κακού» του ηλιθίου Τεξανού, αλλά οι απανταχού Ταλιμπάν. Οι όποιοι Ταλιμπάν. Μόνο που αυτοί οι Ταλιμπάν τυγχάνει να έχουν «κατασκηνώσει» στο στρατηγικότερο κομμάτι της υφηλίου. Εκεί που τέμνονται οι δρόμοι του πλανήτη. Εκεί που ελέγχεται ο Μεσαίος Χώρος.

Το νέο αμυντικό δόγμα της Ουάσινγκτον, που υλοποιεί ο διαχρονικός και διακομματικός πλέον υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, είναι σαφές. Ανάπτυξη των έξυπνων συστημάτων θεάτρου πολέμου με επίκεντρο σε όπλα μικρού και μέσου βεληνεκούς, εξορθολογισμός των μεγάλων σωμάτων ανάπτυξης με περιορισμό του μεγέθους αλλά παράλληλα βελτίωση της ταχύτητας μεταφοράς, λιγότερο δαπανηρές αλλά περισσότερο αποτελεσματικές μονάδες επέμβασης, ανάπτυξη όπλων δίχως πολεμιστές, συστήματα σωστής απεικόνισης του θεάτρου πολέμου. Ακούγονται περίεργα αυτά τα πράγματα, αλλά πρόκειται για την εφαρμογή του πολέμου σε συνθήκες Laptop. Δυστυχώς, η κάθε δομική οικονομική κρίση του συστήματος συνδυάζεται πάντα με μία δομική κρίση του μοντέλου διακυβέρνησης. Στη Βαστίλη κέρδισαν οι «ξεβράκωτοι». Στην περίοδο του «τρόμου» όμως, αμέσως μετά, κέρδισαν οι πλούσιοι αστοί. Τελικά επικράτησε ο Ναπολέων Βοναπάρτης. Χρειάστηκε ο αμείλικτος ευρωπαϊκός πόλεμος για να συγκροτηθεί η σύγχρονη Ευρώπη των εθνών-κρατών. Ποτέ η επίγνωση μιας επερχόμενης σκοτεινής περιόδου στην ιστορία δεν απέτρεψε την καταστροφή, αφού η  επανάληψη του λάθους είναι ο κανόνας ζωής και όχι το αντίθετο. Για το λόγο αυτό και μόνον ο Κάρολος ενδεχομένως να έχει δίκιο, για να διατηρούνται και μερικά ίχνη αισιοδοξίας. Ποιος ξέρει, κάποια στιγμή μπορεί να γίνει και κάποιο σημαντικό και πρωτόγνωρο, μη διαχειρίσιμο, λάθος. Αμήν.