Πίσω στο χρόνο. Στο αεροσκάφος που κατευθύνεται στη Νέα Υόρκη ο Θόδωρος Πάγκαλος νιώθει άβολα (όπως πάντα) στη θέση του.
Τον πλησιάζει κάποιος και τον ρωτά: «Πώς θα χαρακτηρίζατε με μία λέξη τον Ανδρέα;». Ο Πάγκαλος απαντά “Maverick”. Απρόβλεπτος.
Το αεροσκάφος με τους δημοσιογράφους προσγειώνεται στο αεροδρόμιο «Κεμάλ Ατατούρκ». Οι υπηρεσίες του ΥΠΕΞ δεν είχαν καταφέρει να ειδοποιήσουν τους συντάκτες του διπλωματικού ρεπορτάζ για το ταξίδι-αστραπή του Γιώργου Παπανδρέου στην Πόλη. Τελικά, στη δημοσιογραφική ομάδα αναγνώριζε κανείς γνωστούς πολιτικούς ρεπόρτερ που ασχολούνται τα τελευταία χρόνια με το ρεπορτάζ ΠΑΣΟΚ (εκτός λίγων εξαιρέσεων). Η Φραγκώ τους υποδέχεται με το γνωστό ρωμαίικο χαμόγελό της. Έχουν τρεισήμισι ώρες μπροστά τους, μέχρι ο Παπανδρέου να μεταβεί στο Φανάρι. Ο Ταγίπ Ερντογάν από την προηγουμένη έχει ανατρέψει την ατζέντα του. Νωρίς το πρωί πήρε το αεροπλάνο από την Άγκυρα για να συναντήσει τον Έλληνα ομόλογό του. Ο υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου εγκατέλειψε τη διαβαλκανική συνάντηση, αφήνοντας στα κρύα του λουτρού τους φιλοξενούμενούς του υπουργούς, για να υποδεχτεί τον Γιώργο στο αεροδρόμιο. Οι δημοσιογράφοι τελικά ακολούθησαν την οδηγία ενός παλιού γνώριμου. Πήγαν στο “Armada”, τον πάλαι ποτέ σταθμό Πυροσβεστικής επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Από την ταράτσα αγναντεύεις την Αγιά Σοφιά, την είσοδο του Βοσπόρου με το φάρο του Θεοδοσίου και δεξιά την είσοδο στη θάλασσα του Μαρμαρά. “Kum kapi”, η καστρόπορτα της άμμου, πάνω στα βυζαντινά τείχη. Κανείς δεν γνωρίζει λεπτομέρειες, ξέρουν μόνο ότι ο Γιώργος σε λίγο θα βρίσκεται στο Φανάρι.
Κίνηση ματ
«Αιφνιδιαστήκαμε. Δεν ξέραμε τίποτε. Ήταν μία έκπληξη για μας. Τον ευχαριστούμε από τα βάθη της καρδιάς μας». Ο γιος του Ισμαήλ Τζεμ δεν μπορεί να κρύψει τον αιφνιδιασμό και τη συγκίνησή του. Απαντά αμήχανα στις ερωτήσεις των δημοσιογράφων. Ο Γιώργος Παπανδρέου άφησε κλαδιά ελιάς στον τάφο του φίλου και συνομιλητή του. Είχαν και οι δύο αναλάβει το πολιτικό ρίσκο της υλοποίησης μιας διαδικασίας προσέγγισης. Το δόγμα του “rapprochement”. Είχαν κατηγορηθεί ένθεν κακείθεν από το «βαθύ κράτος» των Αθηνών και της Άγκυρας. Ο πρώτος υπέκυψε στο kismet και έφυγε χτυπημένος από την ασθένεια. Ο δεύτερος εξελέγη πρωθυπουργός. Ήταν μια σκηνή που ο Ορχάν Παμούκ θα μπορούσε να διηγηθεί με γλαφυρότητα αλλά και συναίσθηση της «ιστορικότητάς» της. Ο Αλί Μπιράντ ήταν χαρούμενος εκείνο το βράδυ στο παράθυρο της τηλεόρασης. Εξηγούσε με λεπτομέρειες το πολιτικό ρίσκο που πήρε ο Παπανδρέου ερχόμενος αιφνιδιαστικά στην Τουρκία και επισκεπτόμενος, αιφνιδιαστικά και πάλι, το κοιμητήρι στο οποίο αναπαύεται ο Ισμαήλ. «Γεια σου, ρε Γιώργο» τιτλοφορεί η εφημερίδα την επομένη, στα ελληνικά με λατινικούς χαρακτήρες. «Ένας πραγματικός φίλος» τιτλοφορεί η άλλη. Οι δημοσιογράφοι αυτή τη φορά δεν στάθηκαν στη δήλωση του Γιώργου για κατοχικά στρατεύματα στην Κύπρο και κατοχή, που δεν συνάδει με τα ισχύοντα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπό άλλες συνθήκες αυτή η δήλωση σε τουρκικό έδαφος θα είχε ξεσηκώσει τα «κοράκια του εθνικισμού» και τα πρωτοσέλιδα θα έβριθαν χαρακτηρισμών. “Maverick”. Απρόβλεπτος.
Τελικά η υπονόμευση της στιγμής δεν ήλθε από την τουρκική πλευρά. Ήταν αμέσως μετά τις επαφές και τις πρωτοβουλίες του Έλληνα πρωθυπουργού. Απογευματάκι στο “Swiss Hotel” και μία δημοσιογράφος που ξέρει άριστα τι της γίνεται, ερωτά: «Κύριε πρωθυπουργέ, η Κύπρος είναι ανάστατη με την πληροφορία που μεταδόθηκε από την Αθήνα περί ύπαρξης “Σχεδίου Β” σε περίπτωση αποτυχίας των υπό εξέλιξη συνομιλιών Χριστόφια-Ταλάτ για την επίλυση του Κυπριακού». Λίγη ώρα πριν, ένας εκ των διπλωματικών συντακτών που εργάζεται σε δημόσιο ΜΜΕ στην Αθήνα και δεν μετείχε στη δημοσιογραφική αποστολή της Κωνσταντινούπολης είχε μεταδώσει στο κυπριακό ΡΙΚ την είδηση περί «Σχεδίου Β», αναστατώνοντας την πολιτική ηγεσία στη Λευκωσία. Διάφοροι πολιτικοί, μάλιστα, είχαν ήδη τοποθετηθεί με δηλώσεις τους επί της πληροφορίας.
Ο Γιώργος Παπανδρέου αντέδρασε πάραυτα: «Να μιλάμε με σοβαρότητα» είπε, διαψεύδοντας την είδηση. Τα τηλέφωνα πήραν φωτιά. Αμέσως άρχισε ο βομβαρδισμός των ΜΜΕ της Λευκωσίας με ρεπορτάζ από την Πόλη. Η προβοκάτσια αυτή τη φορά ήταν εξαιρετικά βραχύβια. Αν υπήρχε «Σχέδιο Β», σημαίνει πως προϋπήρχε και κάποιο «Σχέδιο Α», ενδεχομένως και ένα «Σχέδιο Γ», σχολίαζαν με σαφώς σαρκαστική διάθεση άτομα που γνωρίζουν τουλάχιστον πώς ενεργεί ο Γιώργος Παπανδρέου. Αν υπήρχε κάποιο «Σχέδιο Β», τότε να είστε σίγουροι πως ο εν λόγω διπλωματικός συντάκτης, που χρόνια τώρα ανήκει στο «κλίμα της Ντόρας», δεν θα είχε την παραμικρή ιδέα. Εκτός αν την τελευταία στιγμή κάποιος από το μηχανισμό του «βαθέος κράτους» του ελληνικού ΥΠΕΞ «ανακάλυψε» κάποιο «Σχέδιο Β» στα συρτάρια ή το σκληρό δίσκο του υπολογιστή της πρώην υπουργού Εξωτερικών. Αμφιβάλλουμε και γι’ αυτό. Οι πρώην δεν διέθεταν ούτε καν «Σχέδιο Α». Η διάθεση σαρκασμού σαφής. Οι ιστορίες συνωμοσίας δεν είναι δυνατόν να πιάσουν τόπο σε μια στιγμή που όλοι ξέρουν ότι η νέα κυβέρνηση παρέλαβε ένα διαλυμένο μηχανισμό στο ΥΠΕΞ, που είχε μεταβληθεί τα τελευταία χρόνια σε προσωπικό πολιτικό γραφείο της Ντόρας Μπακογιάννη. «Από την απόλυτη “inertia” του Πέτρου Μολυβιάτη, στη συγκρότηση μηχανισμού δημοσίων σχέσεων της Ντόρας» σημειώνουν οι παροικούντες τη Βασιλίσσης Σοφίας και Ζαλοκώστα.
Η ατζέντα
Ο Ταγίπ Ερντογάν και ο Παπανδρέου συζήτησαν στο πρωθυπουργικό γραφείο στο «Ντολμά Μπαχτσέ». Η ατζέντα του Έλληνα πρωθυπουργού είναι γνωστή. Αμέσως μετά την Πόλη θα βρεθεί τη 19η Οκτωβρίου στη Λευκωσία και μετά στην Ουάσινγκτον. Τον Δεκέμβριο θα έχουμε την αξιολόγηση της ευρωπαϊκής πορείας της Τουρκίας από τις Βρυξέλλες. Στο μεταξύ συνεχίζονται οι συνομιλίες Χριστόφια - Ταλάτ. Ο Παπανδρέου πήγε στην Πόλη για να ξεκαθαρίσει πως, με την εκλογή του, αρχίζει και πάλι η διαδικασία συνομιλιών που είχε ταφεί από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε το ΥΠΕΞ ο Πέτρος Μολυβιάτης. Το Μαξίμου γνωρίζει πως τα πράγματα έχουν αλλάξει. Η Τουρκία εξελίσσεται σε ενεργειακό συνεταίρο της Ρωσίας, σύμφωνα με δήλωση του Πούτιν. Ο Ομπάμα συμφώνησε σε μία γιγαντιαία αμερικανοτουρκική αμυντική συμφωνία-σταθμό. Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας πέρασαν σε νέα φάση μετά από χρόνια τριβής και απομόνωσης της Άγκυρας από τη διακυβέρνηση Μπους. Μόλις προ ολίγων εβδομάδων η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία συνεργασίας και καλής γειτονίας με τη Συρία, τον πάλαι ποτέ θανάσιμο εχθρό και πλέον συνεργάτη. Η Άγκυρα εξουδετέρωσε το «Μέτωπο του Καυκάσου» με την υπογραφή συμφωνίας με τον παραδοσιακό εχθρό, την Αρμενία. Ο Ταγίπ Ερντογάν τα κατάφερε. Με μέθοδο και κόπο τοποθέτησε τη χώρα του στον 21ο αιώνα, την ώρα που η Αθήνα προφασιζόταν την «κουρασμένη». «Ο Γιώργος μάς αιφνιδίασε. Συνήθως οι νεοκλεγμένοι πρωθυπουργοί της Ελλάδας ή της Τουρκίας θεωρούν επιβεβλημένο να μεταβούν πρώτα στην Κύπρο, οι μεν στη Νότιο και οι δε στη Βόρειο, για να υποβάλουν τα ιδεολογικά διαπιστευτήριά τους. Ο Γιώργος πρωτοτύπησε επισκεπτόμενος πρώτα την Τουρκία» σημειώνει με νόημα ο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ υπομειδιώντας και με κάποια δόση ζήλιας για το επιτυχές επικοινωνιακό εγχείρημα της Αθήνας. Και για να μην ξεχνιόμαστε, μετά τη φάση του αιφνιδιασμού λόγω προβοκάτσιας η επίσημη Λευκωσία εξέδωσε ανακοίνωση: «Η τελική απόφαση για το Κυπριακό ανήκει στην κυπριακή κυβέρνηση, αλλά σε πλήρη συντονισμό με την ελληνική». Ο πρόεδρος Δημήτρης Χριστόφιας ξέρει και πού πατά και πού πηγαίνει. Θυμάται τον Κώστα Καραμανλή στην Ελβετία, στο Μπούργκενστοκ, να είναι κλεισμένος στο δωμάτιό του αρνούμενος να συμμετέχει στη βελτίωση του Σχεδίου Ανάν. Θυμάται την ελληνική διπλωματία να υπαναχωρεί και να αφήνει ανεκμετάλλευτη τη συμφωνία του Ελσίνκι. Θυμάται τους καλαμαράδες συνομιλητές του να ασχολούνται κατ’ αποκλειστικότητα και σε κατάσταση διπλωματικής κατάθλιψης με το «Σκοπιανό», αφήνοντας το Κυπριακό και τα ελληνοτουρκικά να αποσυντίθενται. Ο Δημήτρης Χριστόφιας δεν ξεχνά την «παρατεταμένη σιωπή» της Αθήνας, που κράτησε πεντέμισι χρόνια.
12°
