Το «Brexit» ήταν μόνο η αρχή. Η ανάδειξη του Τραμπ στην προεδρία ήταν ένα φυσικό επακόλουθο. Η διαφαινόμενη νίκη της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία τον επόμενο Μάιο θα είναι μία φυσιολογική εξέλιξη. Η ενίσχυση του αντιευρωπαϊσμού και των ακροδεξιών στη Γερμανία στις εκλογές του επόμενου Σεπτεμβρίου δεν θα αιφνιδιάσει κανέναν. Η ενδεχόμενη εκλογή ακροδεξιού προέδρου της Δημοκρατίας στην Αυστρία σε λίγες ημέρες δεν θα αποτελέσει έκπληξη.
Η «καραμέλα» της αντισυστημικής ψήφου, το απόλυτο άλλοθι για κάθε είδους εκτροπή από τις δημοκρατικές διαδικασίες, θα βασανίζει την ανθρωπότητα και τους απογόνους του Βολτέρου για μία μακρά, ενδεχομένως πολύ μακρά περίοδο προσαρμογής της διεθνούς κοινότητας στη νέα πραγματικότητα. Η περίοδος αυτή θα είναι επώδυνη, πολύ επώδυνη για την καθημερινότητα των πολιτών εκείνων των χωρών, κοινωνιών, πολιτικών συστημάτων, που συνήθισαν από τη Δίκη της Νυρεμβέργης και μετά να βιώνουν τις αρχές της Δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως αυτές κατοχυρώθηκαν μετά την παγκόσμια ανθρωποθυσία της περιόδου 1939-1945.
Χρειάζεται αντοχή και επιμονή για να εξηγήσει κανείς το φαινόμενο εκτροπής που απειλεί, λάθος, που αρχίζει να εφαρμόζεται με γοργούς ρυθμούς μεν αλλά με ανεπαίσθητες προς το παρόν επιπτώσεις στον τρόπο λειτουργίας των θεσμών. Αυτός είναι άλλωστε και ο «κρυφός άσος» των εκφραστών της «αντισυστημικής» φλυαρίας, ή καλύτερα των θεωρητικών του «Δόγματος της Άγνοιας». Επί της ουσίας και επί του πρακτέου επιχειρείται με σταθερά βήματα και έξυπνη μέθοδο να ξαναγραφτεί η Ιστορία. Το φαινόμενο έχει συμβεί στο παρελθόν, όταν ο Ναζισμός, ο Σταλινισμός, τα τσιράκια του Φράνκο, ο Μουσολίνι, ακόμη και το σύστημα «Μεταξά» στην Ελλάδα, ο Σαλαζάρ στην Πορτογαλία, επιχείρησαν και πέτυχαν να επαναδιατυπώσουν την Ιστορία, ο καθένας με το δικό του τρόπο και μεθοδολογία. Το πέτυχαν, έσφαξαν, βασάνισαν, ισοπέδωσαν, εκμηδένισαν, άλλος στο όνομα της «λευκής φυλής», ο άλλος στο όνομα του «Κομμουνισμού» τάχα μου, ο άλλος στο όνομα του «Θεού».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα εκείνος ο στρατηγός του Φράνκο που κατέλαβε τη Βαρκελώνη και δήλωσε: «Όταν ακούω τη λέξη Κουλτούρα τραβάω πιστόλι». Κοινός παρονομαστής όλων αυτών των εγχειρημάτων ήταν η διατύπωση της «άγνοιας» με τρόπο επιστημονικό και αναμφισβήτητο. Όσο ισχυρότερη ήταν η επιχειρηματολογία επί της «άγνοιας» τόσο ισχυρότερο ήταν το κίνημα των φανατικών οπαδών της. Ο Τραμπ επί παραδείγματι αναφέρθηκε επισήμως στο περίφημο κείμενο των σοφών της Σιών. Αν και έχει επανειλημμένως καταγραφεί με αποδείξεις και κόντρα αποδείξεις πως το κείμενο αυτό είναι δημιούργημα της μυστικής υπηρεσίας του Τσάρου, της «Οχράνα», εν τούτοις ιστοσελίδες, blogs, πολιτικοί και... πολιτικές, εξακολουθούν να αναπαράγουν αυτό το ιστορικό ψεύδος, αυτή την κολοσσιαία απάτη, και να χρησιμοποιούν το εν λόγω κείμενο ως αναφορά γιατί έτσι πείθεται ο αδαής για το ρόλο των Εβραίων στην ιστορική διαδρομή.
Φταίνε όμως μόνον αυτοί οι άθλιοι προπαγανδιστές, αυτά τα κατακάθια της ανθρώπινης φύσης, αυτοί οι οραματιστές του ολέθρου;
Η σύνθεση των ψηφοφόρων που ακολούθησαν την αθλιότητα του πολιτικού λόγου του Φάραντζ στη Μεγάλη Βρετανία και του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, αποκωδικοποιεί τους λόγους που τα πλατιά στρώματα των λιγότερο μορφωμένων, των λιγότερο ενταγμένων στην κοινωνία, των περισσότερο οργισμένων, κατέληξαν να υιοθετήσουν αυτή την επιχειρηματολογία της βαρβαρότητας και χωρίς να το ξέρουν να καταδείξουν τη διαχρονική ακρίβεια της σκέψης του Κορνήλιου Καστοριάδη.
«Θα κατηγορήσουν τον James Comey και το FBI, θα κατηγορήσουν την καταστολή της ψήφου και το ρατσισμό, θα κατηγορήσουν τον Μπέρνυ (Σάντερς), θα κατηγορήσουν το μισογυνισμό, τρίτους παράγοντες και ανεξάρτητους υποψήφιους, τα διαπλεκόμενα Media που πρόσφεραν (στον Τραμπ) την πλατφόρμα, τα κοινωνικά δίκτυα, τα WikiLeaks. Αλλά όλα αυτά αφήνουν απέξω το βασικό υπεύθυνο για τον εφιάλτη που βιώνουμε από χθες: το νεοφιλελευθερισμό. Αυτή την παγκόσμια θεώρηση που υιοθέτησε πλήρως η Χίλαρι Κλίντον και ο μηχανισμός της και που οδηγεί στον εξτρεμισμό του Τραμπ. Η απόφαση να ανταγωνιστούν ο ένας τον άλλον κατέληξε στον να σφραγιστεί η μοίρα μας».
Με αυτόν τον τρόπο αρχίζει το άρθρο της η Ναόμι Κλάιν στον βρετανικό «Guardian», στις 9 Σεπτεμβρίου, μία ημέρα μετά τις αμερικανικές εκλογές. «Ας το διατυπώσουμε ξεκάθαρα. Η νίκη του Τραμπ προφανώς εξηγείται από την έκρηξη των ανισοτήτων, οικονομικών και εδαφικών στις Ηνωμένες Πολιτείες που συμβαίνει εδώ και δεκαετίες και από την ανικανότητα των αμερικανικών κυβερνήσεων να τις αντιμετωπίσουν. Οι διακυβερνήσεις Κλίντον και Ομπάμα δεν έκαναν τίποτε άλλο επί της ουσίας παρά να παρακολουθήσουν τη δυναμική της απελευθέρωσης και αγιοποίησης των Αγορών από τον Ρήγκαν και τους Μπους, πατέρα και υιό, αν δεν υπερέβαλαν εαυτόν όπως με το χρηματοπιστωτικό και εμπορικό αποσυντονισμό που επέβαλε ο Κλίντον. Η υποψία της εγγύτητας απόψεων με το χρηματοπιστωτικό σύστημα και η ανικανότητα του πολιτικο-μεντιακού κατεστημένου των Δημοκρατών να αντιληφθούν τη σημασία της ψήφου υπέρ του Σάντερς, έκαναν απλώς την υπόλοιπη δουλειά» γράφει ο Tomas Pikkety στη «Monde» στις 11 Νοεμβρίου.
Έχουν δίκιο οι δύο αυτοί άνθρωποι που προσεγγίζουν εδώ και χρόνια το φαινόμενο της επιθετικής παγκοσμιοποίησης και της χωρίς όρια απελευθέρωσης των χρηματοπιστωτικών αγορών και του πλανητικού εμπορίου, με διαφορετικές λογικές αλλά με ταυτότητα στη «συμπτωματολογία»;
Αν επιχειρήσουμε να συνδέσουμε τη δεξαμενή ψηφοφόρων υπέρ του Brexit και υπέρ του Τραμπ, καταλήγουμε πως η περιφεριοποίηση των δύο αναπτυγμένων κοινωνιών τις τελευταίες δύο δεκαετίες με κορύφωση τη σκανδαλώδη, παράλογη, αλλά χρηματοπιστωτικά επιβεβλημένη κατάρρευση της Lehman Brothers, που επηρέασε τα πλέον ανασφαλή κοινωνικά στρώματα στις ΗΠΑ (13% κάτω από το όριο της φτώχειας, κοντά 38 εκατομμύρια ψυχές δηλαδή συν τους μικρομεσαίους εργαζόμενους και μικροεπιχειρηματίες, μιλάμε για μερικές δεκάδες εκατομμύρια ακόμη), αν συνδεθούν αυτοί οι διαφορετικοί παράμετροι, τότε καταλήγουμε σε κάποιο συμπέρασμα. Η Παγκοσμιοποίηση, όπως επιχειρήθηκε, οδήγησε σε δύο μέτωπα ανισοτήτων. Το πρώτο αφορά τις ίδιες τις κοινωνίες της Ευρώπης και της Αμερικής με μία έντονη «πτωχοποίηση» ή εξόριση από το κοινωνικό γίγνεσθαι των επισφαλών κοινωνικών στρωμάτων και το δεύτερο μία διογκούμενη ανισότητα μεταξύ των χρηματοπιστωτικών κέντρων απόφασης και των χωρών σε τροχιά ανάπτυξης. Αυτές οι δύο κυρίαρχες ανισότητες οδηγούν αναπόφευκτα στο αδιέξοδο πολιτικό μοντέλο των ημερών μας και στις πολιτικές επιπτώσεις που βιώνουμε.
Η αναπροσαρμογή της πολιτικής σε αυτή την πρόκληση δεν αποτελεί μόνο ένα εγχείρημα ανάδειξης ενός νέου μοντέλου βιώσιμης ανάπτυξης που είναι βεβαίως και κυρίαρχο ζήτημα παγκοσμίως. Αποτελεί και το μοναδικό εναλλακτικό οπλοστάσιο για την αμυντική θωράκιση της Δημοκρατίας (Republic) που απειλείται άμεσα, τώρα.
Τα κοινωνικά χαρακτηριστικά που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην παλιννόστηση του ακροδεξιού, φαιού ή ερυθρού Χάους στην παγκόσμια κοινότητα, είναι τόσο ταυτόσημα όσο και ποιοτικά διαφορετικά από εκείνα που οδήγησαν στην επικράτηση του Φασισμού στον Μεσοπόλεμο. Δυστυχώς η μαρξιστική ανοησία «η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται» είναι μία πραγματικότητα η οποία βασανίζει την ανθρωπότητα εξ αρχής. Και επαναλαμβάνεται και κάθε επανάληψη είναι χειρότερη από την προηγούμενη.
21°
