Ήταν 23 Ιουνίου του 1996 όταν ο Ανδρέας Γεωργίου Παπανδρέου άφηνε την τελευταία του πνοή στο σπίτι του.
Πρωθυπουργός έως και έξι μήνες πριν το θάνατό του και σε εγρήγορση για τα κοινά μέχρι το τέλος: δυο ώρες πριν φύγει ετοίμαζε την ομιλία του για το επικείμενο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ με τη βοήθεια συνεργατών του.
Κανείς δεν ξέρει τι απέγινε αυτός ο λόγος. Άλλοι υποστηρίζουν ότι ήταν γραμμένος με ενωτική διάθεση, η οποία έτσι κι αλλιώς διείπε τον πρωθυπουργό τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Άλλοι, διψώντας για ίντριγκα, υποστηρίζουν ότι στο λόγο αυτό ο ηγέτης θα έδινε στη δημοσιότητα ονόματα-κλειδιά της εγχώριας διαπλοκής. Άλλοι ότι θα πρότεινε συγκεκριμένο διάδοχο...
Το σίγουρο είναι ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν μια μορφή τόσο επιβλητική και καθοριστική, που συχνά οι διαφωνίες πάνω στο πρόσωπό του φαντάζουν μικρότερες σε μέγεθος της προσωπικότητας και της διαδρομής του.
27 χρόνια μετά το θάνατό του και η αναφορά και μόνο του ονόματος σε μια παρέα φέρνει τα πάνω κάτω. Οι «αυτός μας κατέστρεψε» σκονταφτουν πάνω στους «μόνο αυτοί ήταν ηγέτες», οι «δεν βγαίνουν σήμερα τέτοιοι πολιτικοί» τρακάρουν στους «αυτοί μας φέραν ως εδώ» και άκρη δε βγαίνει.
Και φυσικά η κόντρα έρχεται στο σήμερα: είναι ο Τσίπρας ένας δεύτερος Παπανδρέου;
Παρακάτω, μερικά στιγμιότυπα από τη ζωή του Ανδρέα Παπανδρέου που δεν είναι και τόσο γνωστά σε πολλούς, και που απαντούν από μόνα τους στην τελευταία ερώτηση...
-Το 1934, εκδίδει στο Κολλέγιο Αθηνών μαζί με τον συμμαθητή του Πάρι Κωνσταντινίδη το περιοδικό “Το Ξεκίνημα”. 15 χρονών ο Ανδρέας, υπογράφει ένα άρθρο με τίτλο “Η οικονομική σχέση των τάξεων”, το οποίο κλείνει με την εξής φράση: «Το κήρυγμα της επανάστασης του λαού κατά της αδικίας, κατά της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπον, κατά του σημερινού καθεστώτος, πρέπει να γίνει σύνθημα κάθε τίμιου ανθρώπου, κάθε ανθρώπου που περιφρονεί το συμφέρον και ζει μόνο για το ιδανικό του. Είμαστε και μεις αναγκασμένοι να πούμε αυτό που είπε ο Μαρξ: προλετάριοι όλου του κόσμου ενωθείτε».
-Το 1936, φοιτητής της νομικής, συλλαμβάνεται για συμμετοχή σε αντιστασιακή οργάνωση τροτσκιστών.
-Στην Αμερική, όπου έφυγε με 20 δολάρια στην τσέπη για μεταπτυχιακές σπουδές, παντρεύτηκε μια Ελληνοαμερικανίδα, τη Χριστίνα Ρασσιά.
-Ο Ανδρέας Παπανδρέου πριν γίνει πρωθυπουργός είχε διαγράψει, και είχε ακόμα μπροστά του, μια λαμπρή καριέρα ακαδημαϊκού. Ολοκλήρωσε το διδακτορικό του σε 10 μήνες στο Χάρβαρντ, πράγμα που σχεδόν δεν έχει ξαναγίνει. Αργότερα ανέλαβε επικεφαλής του οικονομικού τμήματος του πανεπιστημίου Berkeley, της Καλιφόρνια. Η ομάδα που έστησε εκεί, θεωρείται από κάποιους η πιο επιτυχημένη ομάδα οικονομολόγων στον κόσμο. Ο γιος του μεγάλου οικονομολόγου Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ, Τζέιμς, οικονομολόγος και ο ίδιος, σχολίασε κάποτε ότι θα μπορούσε να είχε φτάσει μέχρι το Νόμπελ αν συνέχιζε την πορεία του σε αυτόν τον τομέα.
-Ο πατέρας του όμως τον πίεζε να γυρίσει πίσω στην Ελλάδα, υπογραμμίζοντας μεταξύ άλλων ότι είναι χρέος του να δημιουργήσει μια οικογένεια Ελληνική. Το 1952 έφτασε στο σημείο να ζητήσει από τον Πλαστήρα, πρωθυπουργό τότε, που θα πήγαινε στην Αμερική για μια επίσκεψη στον ΟΗΕ, να συναντήσει τον Ανδρέα και να τον πείσει να γυρίσει πίσω.
- Ήταν εκείνος που κατήργησε απαρχαιωμένους θεσμούς όπως η καταβολή προίκας και η τιμωρία του «τεντιμποϊσμού», που νομιμοποίησε τον πολιτικό γάμο, που νομοθέτησε υπέρ της ισότητας των δύο φύλων.
-Η επέτειος θανάτου του συμπίπτει με την επέτειο γέννησης του διαδόχου του στην πρωθυπουργία Κωνσταντίνου Σημίτη.
-Είχε εξαιρετική σχέση με πολλούς αρχηγούς κρατών και Ευρωπαίους αξιωματούχους. Ήταν ένας από τους 6 ηγέτες των Τεσσάρων Ηπείρων που ενώθηκαν και ζήτησαν αφοπλισμό των μεγάλων δυνάμεων και παγκόσμια ειρήνη. Οι άλλοι 5 ήταν οι Ίντιρα Γκάντι (Ινδία), Ούλωφ Πάλμε (Σουηδία), Ραούλ Αλφονσίν (Αργεντινή), Μιγκέλ Ντελαμαντρίντ (Μεξικό) και Τζούλιους Νιερέρε (Τανζανία).
-Οι διασυνδέσεις του χρησιμοποιήθηκαν ποικιλοτρόπως: το 1984, κατάφερε να βάλει στο ίδιο τραπέζι διαπραγματεύσεων τον Φρανσουά Μιτεράν και τον Ομάρ Καντάφι, λειτουργώντας επιτυχώς ως διαμεσολαβητής για τις δύο χώρες.
-Μια μεγάλη, αμοιβαία αντιπάθεια ήταν αυτή που τον συνέδεε με την Μάργκαρετ Θάτσερ. Η Σιδηρά Κυρία είχε πει γι’ αυτόν «Δεν τον συμπάθησα, αλλά ποτέ δεν έφυγε από Διάσκεψη Κορυφής της ΕΟΚ χωρίς να πάρει κάτι για τη χώρα του», ενώ ο ίδιος δεν δίστασε να την στήσει μισή ώρα σε μια συνάντηση τους στην περίφημη πρωθυπουργική κατοικία στο 10, Downing Street, ως αντίποινα επειδή εκείνη τον είχε αφήσει να περιμένει 6 μήνες για το ραντεβού τους.
-Είχε πάθος με τη φωτογραφία: παρακάτω μερικές φωτογραφίες που έχει τραβήξει ο ίδιος (από εκδήλωση για τα 10 χρόνια από το θάνατο του που διοργάνωσε το ΠΑΣΟΚ το 2006).
(Φωτογραφίες από την εκδήλωση του ΠΑΣΟΚ για τα 10 χρόνια του θανάτου του Ανδρέα Παπανδρέου)
Μερικές Ιστορικές Ατάκες του Ανδρέα Παπανδρέου
Βυθίσατε το Χόρα: Στην ελληνοτουρκική κρίση που προέκυψε το 1976, ο Παπανδρέου σε συνεννόηση με τον τότε πρωθυπουργό Κ.Καραμανλή, έπαιξε το ρόλο του «κακού αστυνομικού»: προέτρεψε ως αντιπολίτευση δημόσια την κυβέρνηση να βυθίσει το τουρκικό σκάφος Χόρα, που είχε παραβιάσει τα ελληνικά χωρικά ύδατα, για να μπορέσει η πρώτη να ασκήσει πίεση διεθνώς και να επιλυθεί το ζήτημα.
Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες:
Τσοβόλα, δώσ’ τα όλα (....)
Το ΠΑΣΟΚ στην Κυβέρνηση, ο λαός στην εξουσία
Όποιος διαφωνεί να κατέβει απ’ το τρένο (ήταν γνωστός για την πυγμή του)
Μια συζήτηση με την Όλγα Τρέμη
Το περίφημο νεύμα
Κύριε Μητσοτάκη, καληνύχτα σας...
Μια σκέψη πάνω στην Ενωμένη Ευρώπη, λίγο πριν το θάνατό του.
Φωτογραφίες από τα παιδικά και νεανικά του χρόνια
(Φωτογραφίες από την εκδήλωση του ΠΑΣΟΚ για τα 10 χρόνια του θανάτου του Ανδρέα Παπανδρέου)
16°
