Επί αιώνες, οι Άραβες ουσιαστικά απουσίαζαν από το προσκήνιο της Ιστορίας. Πρώτα η κληρονόμος τους, η Οθωμανική Αυτοκρατορία, και ύστερα οι ισχυρές χώρες της Δύσης τούς περιθωριοποίησαν. Αυταρχικά καθεστώτα, κυβερνητική διαφθορά, πετρελαϊκά συμφέροντα και σκληρές ισλαμικές εφαρμογές τούς οδήγησαν σε έντονη απομόνωση και απομάκρυνση από το προσκήνιο της ιστορίας. Οι Άραβες έδιναν την εντύπωση χαλβάδων, συμβιβασμένων με τη μοίρα τους – τη στιγμή που ορισμένες μη αραβικές μουσουλμανικές χώρες έκαναν άλματα (Τουρκία, Ινδονησία, Μαλαισία, Βοσνία κ.λπ.).
Κι όμως, οι Άραβες παλιότερα είχαν τεράστια συμβολή στον ανθρώπινο πολιτισμό. Επιστημονικές λέξεις και ονόματα όπως Χημεία, Άλγεβρα, ζενίθ, ναδίρ, αλκοόλ, Βέγας, Αλντεμπαράν, Ντένεμπ, Αβικένας και πολλές άλλες δείχνουν το τι είχαν καταφέρει.
Τις τελευταίες δεκαετίες, τα αυταρχικά αραβικά καθεστώτα είχαν τη φιλία και την αναγνώριση διαφόρων, που σήμερα διαχωρίζουν τη θέση τους και κάνουν τους ανήξερους. Γράφτηκε ήδη ότι τα κόμματα του Καντάφι και του Μουμπάρακ ήταν μέλη της Σοσιαλιστικής Διεθνούς – τρομάρα της. Κάποιοι θυμήθηκαν ότι και ο Αντρέας Παπαντρέου είχε ξεχωριστές –πολύ ξεχωριστές μάλιστα– παρτίδες με τον Καντάφι και τον Αραφάτ. Γράφτηκε επίσης ότι η Δύση τα είχε –και τα έχει– καλά με μια σειρά αραβικές χώρες, όπως η Ιορδανία, το Κουβέιτ, το Μαρόκο, η Τυνησία, τα Εμιράτα και, ιδίως, η Σαουδική Αραβία (δηλαδή η Αραβία της οικογένειας Σαούντ! Για σκεφτείτε το λίγο). Λίγοι θυμήθηκαν όμως ότι χώρες όπως η Συρία, η Λιβύη, η Αίγυπτος και άλλες ήταν φίλοι της «αξέχαστης» Σοβιετικής Ένωσης και των ανά τον κόσμο ΚΚ (και, φυσικά, του ΚΚΕ), επειδή ήταν «εχθρικές προς τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό», ακολουθούσαν το λεγόμενο «μη καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης» κλπ.
Φαίνεται όμως ότι η παγκοσμιοποίηση έκανε το θαύμα της. Κινητά, μπλογκ, φέισμπουκ και τουίτερ, επαφές με τη Δύση, αλλά και η ανάπτυξη μιας εξαιρετικά πολυάριθμης, ημι-άνεργης και μη φοβισμένης νεολαίας, έφεραν τον κόσμο στους δρόμους. Έτσι ξεκίνησε το πρώτο επαναστατικό κύμα του 21ου αιώνα: είναι αραβικό και μοιάζει –επιτέλους– δημοκρατικό. Και, όπως συμβαίνει σε κάθε σοβαρή επανάσταση, ένα μέρος του στρατού ενώνεται με τους εξεγερμένους κι ακολουθούν εμφύλιοι πόλεμοι, μικρής ή μεγάλης διάρκειας. (Αυτός που είχε γράψει «δεν υπάρχει αληθινή επανάσταση δίχως εμφύλιο πόλεμο», κάτι ήξερε.)
Πρόκειται για τις πρώτες αληθινές επαναστάσεις της παγκοσμιοποίησης. Όχι μόνο γιατί ξεκίνησαν και οργανώθηκαν τεχνολογικά. Τις αποκαλώ έτσι, κυρίως για το τι ζητάνε. Οι επαναστάτες δε φαίνεται να ζητάνε κομμουνισμό, ούτε σοσιαλισμό, ούτε φασισμό, ούτε περαιτέρω ισλαμοποίηση. Ζητάνε λευτεριά και δημοκρατία. Ζητάνε ψωμί και ελεύθερες εκλογές. Ζητάνε πολιτικά δικαιώματα. Ζητάνε να μπούνε οι χώρες τους στον 21ο αιώνα. Ζητάνε η παγκοσμιοποίηση των λάπτοπ ν’ αγγίξει και τις κρατικές δομές. Ζητάνε η τεχνολογική δημοκρατία να γίνει και πολιτική δημοκρατία.
Και να που στέκουν αμήχανοι οι διάφοροι χειραγωγοί. Να που δεν ξέρουν τι να κάνουν. Μυστικές υπηρεσίες, βασιλικές οικογένειες, κόμματα τύπου Μπάαθ, δικτάτορες, ουαχαμπίτες, Χαμάς, μουλάδες, Αλ Κάιντα, ταλιμπάν, σταλινικοί και τόσοι άλλοι κοσμοσωτήρες, τρέμουν για το τι θα γίνει. Δε σχεδιάζουν, ούτε ελέγχουν αυτά που γίνονται στη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή. Δεν ξέρουν πού θα σκάσει η επόμενη βόμβα, ούτε τι εξέλιξη θα έχουν οι εκρήξεις που έχουν ήδη γίνει. Και φυσικά, στο παρασκήνιο ετοιμάζονται να κάνουν αυτό που ξέρουν τόσο καλά: πραξικόπημα και χειραγώγηση. Το τι θα γίνει, κανείς δεν το ξέρει.
Ούτε και μεις ξέρουμε. Αυτά είναι τα ωραία του αυθορμητισμού και της λαϊκής εξέγερσης, μπροστά στην οποία αποκαλυπτόμαστε. Και δεν μπορούμε παρά να χαιρόμαστε που τα συνθήματα τύπου «Αλλάχ ακμπάρ» και άλλα κοσμοδιορθωτικά μοιάζει να είναι περιθωριακά, ενώ μοιάζει να υπερτερούν συνθήματα διαφωτισμού και φιλελευθερισμού. Και κάτι ακόμα: όσο πιο αυταρχικό, αντιφιλελεύθερο κι αντιδημοκρατικό είναι ένα καθεστώς αυτή τη στιγμή όπου Γης (άσχετα αν είναι αραβικό ή όχι), τόσο μεγαλύτερο φόβο νιώθουν οι εκφραστές του.
Νομίζω ότι υπάρχει μία λυδία λίθος για το αν και τι θα πετύχει ο χειμώνας αυτός της αραβικής επανάστασης. Και αυτό είναι η πολιτική θέση της γυναίκας. Ελευθερία μόνο για τους άντρες, απλά δεν είναι ελευθερία. Αλλά δεν χρειάζεται μεμψιμοιρία, έχουμε καιρό. Εδώ είμαστε και θα δούμε τη συνέχεια.
Δεν ξέρω λοιπόν τι θα πετύχουν οι επαναστάτες – εξάλλου είναι τόσες πολλές οι εξεγερμένες χώρες, που οι εξελίξεις μπορεί να είναι πολύ διαφορετικές από τη μια στην άλλη. Ξέρω όμως ότι, για την ώρα, παρακολουθούμε την επάνοδο των Αράβων στο προσκήνιο της Ιστορίας. Τους καλωσορίζουμε και τους ευχόμαστε να παραμείνουν. Ακόμα κι αν όλες αυτές οι εξεγέρσεις αποτύχουν, και πάλι οι Άραβες θα έχουν κάνει αισθητή την παρουσία τους στην Ιστορία. Αν, πάλι, έστω και μια αραβική χώρα κερδηθεί για τη δημοκρατία, τότε σίγουρα ο κόσμος μας θα έχει κάνει ένα βήμα μπρος.
Υ.Γ. Για όποιους ονειρεύονται την Αθήνα ως Κάιρο, Τύνιδα ή Βεγγάζη: η χώρα μας διαθέτει εκλεγμένη κυβέρνηση –αρέσει δεν αρέσει είναι άλλο ζήτημα–, έχει πολιτικές ελευθερίες, είναι δημοκρατική και ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
(Πρωί Δευτέρας 28 του Φλεβάρη, ενώ η Λιβύη είναι διχοτομημένη, αιματηρές διαδηλώσεις έχουν αρχίσει στο Ομάν και στην Τυνησία, την αρχική μήτρα, η εξέγερση έχει ξαναρχίσει).
11°
