Βασίλης Βασιλικός κηδεία: Εικόνες από το τελευταίο αντίο στον σπουδαίο συγγραφέα
«Τελευταίο αντίο» στον Βασίλη Βασιλικό. Συγγενείς, φίλοι, συνεργάτες και αναγνώστες των έργων του βρέθηκαν σήμερα Δευτέρα (4.12) στο Α' Κοιμητήριο Αθηνών για την κηδεία του σπουδαίου συγγραφέα, που έφυγε από τη ζωή την Πέμπτη (30.11) σε ηλικία 89 ετών.
Στην κηδεία του Βασίλη Βασιλικού βρέθηκαν -μεταξύ άλλων- ο Κώστας Γαβράς, ο Γιώργος Νταλάρας, αλλά και ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Στέφανος Κασσελάκης, συνοδευόμενος από στελέχη του κόμματος, του οποίου ο συγγραφέας υπήρξε βουλευτής Επικρατείας.
Βασίλης Βασιλικός: Η γέννηση στην Καβάλα και οι βραβεύσεις
ΟΒασίλης Βασιλικόςγεννήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1934 στη συνοικία των Ποταμουδίων Καβάλας. Οι γονείς του κατάγονταν από τη Θάσο. Πατέρας του ήταν ο δικηγόρος Νικόλαος Βασιλικός, που πολιτεύθηκε και εξελέγη βουλευτής Καβάλας το 1936 και μητέρα του η Καίτη Βασιλικού. Ο Βασίλης Βασιλικός είχε και μία αδελφή, την Έλζα Βασιλικού, πρώην πρωταθλήτρια του πινγκ πονγκ. Αποφοίτησε από το Λύκειο Καρυωτάκη στην Καβάλα, τη Σχολή Βαλαγιάννη (Θεσσαλονίκη) και το Αμερικανικό Κολλέγιο Ανατόλια. Στη συνέχεια σπούδασε Νομικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και σκηνοθεσία τηλεόρασης στη δραματική σχολή του Πανεπιστημίου Γέιλ (Drama School - SRT) στο Νιού Χέιβεν του Κονέκτικατ (ΗΠΑ).
Από το 1967 μέχρι το 1994 έζησε και εργάστηκε στο εξωτερικό (Ιταλία, Γαλλία, Νέα Υόρκη τα πρώτα 7 χρόνια εξόριστος από τη χούντα), με ένα τριετές διάλειμμα (1981-1984), κατά το οποίο ανέλαβε καθήκοντα αναπληρωτή γενικού διευθυντή της Ε.Ρ.Τ. επί κυβερνήσεως Ανδρέα Παπανδρέου. Εργάσθηκε ως βοηθός σκηνοθέτη σε ξένες παραγωγές, σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ, σεναριογράφος, επιμελητής (Dr.) σεναρίων, εισηγητής σεναρίων στην Arte (1990-1993), δημοσιογράφος και συγγραφέας. Συνεργάστηκε με τον Νίκο Κούνδουρο στο σενάριο της ταινίας Μικρές Αφροδίτες. Διετέλεσε πρέσβης της Ελλάδας στην UNESCO (1996-2004).
Με αφορμή την επανακυκλοφορία της συλλογής διηγημάτων «Το τελευταίο αντίο», το 2018, ο Βασίλης Βασιλικός είχε μιλήσει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για την απώλεια και το ποια είναι για εκείνον η μεγαλύτερη απώλεια.«Δεν υπάρχει βαθμολόγηση. Μικρή, μεγάλη, απόλυτη, σχετική, κτλ. H ξαφνική βέβαια, η μη αναμενόμενη είναι η πιο σκληρή. Για άλλον όμως μπορεί να είναι και μια γάτα. Εγώ στα δεκαεφτά μου έγραψα ένα ποίημα για την απώλεια του σκυλιού: «Επέθανε ο σκύλος μου και πάει/το μαύρο χώμα το βαρύ/θα πέσει να σκεπάσει το κορμί του/και να το θάψει βαθιά στη γη./ Εζούσε στο ξυλένιο καλυβάκι/που τώρα μένει αδειανό/και είχε για μόνο παιγνιδάκι/την αλυσίδα δεμένη στο λαιμό./ Ήταν της γειτονιάς τ’ ανάθεμα/του πάππου μου καμάρι/της γάτας μου ο μισητός/του κυνηγιού λιοντάρι». Καταλαβαίνετε τι θέλω να πω...».
Βασίλης Βασιλικός: Η πολιτική διαδρομή
Ο Βασίλης Βασιλικός τοποθετήθηκε επικεφαλής του ψηφοδελτίου επικρατείας της εκλογικής συνεργασίας Πράσινοι - Δημοκρατική Αριστερά στις βουλευτικές εκλογές του 2015, καθώς και στις βουλευτικές εκλογές του 2019 με τον ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία όπου και εξελέγη. Ήταν βουλευτής Επικρατείας από τις 7 Ιουλίου 2019 μέχρι τις 21 Μαΐου 2023.
Λίγες ημέρες μετά το κακό εκλογικό αποτέλεσμα για τον ΣΥΡΙΖΑστις εκλογές της 21ης Μαΐου 2023, ο Βασίλης Βασιλικός είχε απευθυνθεί στους συντρόφους του στο κόμμα, λέγοντας: «Η Νέα Δημοκρατία νίκησε και είναι συνυπεύθυνοι εκείνοι που θεωρούν εαυτούς νικητές, επειδή αύξησαν τα ποσοστά των ψήφων τους. Ας είναι υπερήφανοι που σπρώχνουν τον Λαό σε πύρρειες νίκες, στο πεζοδρόμιο και στις διαμαρτυρίες. Το Αίτημα παραμένει. Η Δημοκρατία πληγωμένη, η Δικαιοσύνη παραπλισμένη, ο Πολιτισμός Τουριστική Ευφορία Και ο Λαός: Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία. Μια Τραγική Φιγούρα».
Βασίλης Βασιλικός: Το «Ζ» και η μεταφορά του στη μεγάλη οθόνη
Ένα από τα σπουδαιότερα έργα του είναι το «Ζ». Το έργο γράφτηκε σχεδόν αμέσως μετά τα γεγονότα της δολοφονίας του βουλευτή της Ε.Δ.Α. Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963και πρωτοδημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό «Ταχυδρόμος» το 1966. Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις «Θεμέλιο», σχεδόν ταυτόχρονα με τη δίκη των κατηγορουμένων για τη δολοφονία. Το 1967 η Χούντα των Συνταγματαρχών απαγόρευσε την κυκλοφορία του στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα άρχισε να μεταφράζεται σε άλλες γλώσσες στα πλαίσια του αντιδικτατορικού αγώνα. Συγκεκριμένα, το 1966 μεταφράστηκε στα γαλλικά από τον Pierre Comberousse και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gallimard ενώ τα επόμενα τρία χρόνια μεταφράστηκε και εκδόθηκε σε άλλες δεκαοχτώ χώρες, όπως οι Η.Π.Α, η Αγγλία, η Σοβιετική Ένωση και η Ιαπωνία.
Το έργο έγινε αμέσως σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα, και βοήθησε -κυρίως με την κινηματογραφική προβολή του- στη διεθνοποίηση της κατάστασης στην Ελλάδα. Το 1969 έγινε η κινηματογραφική μεταφορά του από τον Κώστα Γαβρά. Το βιβλίο μεταφέρθηκε και στο θέατρο, το 2012 από το Εθνικό Θέατρο, σε θεατρική μεταφορά της Έφης Θεοδώρου. Τον Μάρτιο του 2018 παρουσιάστηκε στην Εθνική Λυρική Σκηνή η όπερα που βασίστηκε πάνω στο μυθιστόρημα, σε λιμπρέτο του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη.
«Το "Ζ" είναι ένα γράμμα που είχα αγαπήσει πολύ πριν γράψω το βιβλίο μου, καθώς ήταν το σύμβολο των γαλλικών τρένων και μπορούσες να το δεις σε όλους τους σιδηροδρομικούς σταθμούς. Μετά την κυκλοφορία του βιβλίου και της ταινίας του Κώστα Γαβρά το 1969, το "Ζ" έγινε σύμβολο της ζωής και του αγώνα του Γρηγόρη Λαμπράκη, αλλά φυσικά και παγκόσμιο σύμβολο ειρήνης», είχε πει ο Βασίλης Βασιλικός σε συνέντευξή του.
Ο Βασίλης Βασιλικός σύμφωνα με όσα αναφέρει σε συνέντευξή του,την περίοδο της δολοφονίας και της κηδείας βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη και παρακολουθούσε από κοντά τα τεκταινόμενα. Ωστόσο δεν είχε σκεφτεί να γράψει βιβλίο - πολύ περισσότερο μυθιστόρημα γι' αυτά. Μέχρι που, ύστερα από συζήτηση με τον κομματικό του σύντροφο και ιδιοκτήτη τότε του εκδοτικού οίκου «Θεμέλιο» Δημήτρη (Μίμη) Δεσποτίδη, πείστηκε ότι έπρεπε να το κάνει. Ο Δεσποτίδης κατάφερε το 1964 να προμηθεύσει τον Βασιλικό με όλο το απόρρητο προανακριτικό υλικό της υπόθεσης, και τα συνεχή και εμπεριστατωμένα ρεπορτάζ των Γιάννη Βούλτεψη της εφημερίδας Αυγή, Γιώργου Ρωμαίου του Βήματος και Γιώργου Μπέρτσου της Ελευθερίας τροφοδότησαν ακόμα περισσότερο το πρωταρχικό (πραγματικό) υλικό. Ο Βασιλικός είχε περάσει δυο χρόνια ταξινομώντας το υλικό του αλλά δεν μπορούσε να βρει την κατάλληλη φόρμα για να το μετατρέψει σε βιβλίο, μέχρι που διάβασε το μυθιστόρημα «Εν Ψυχρώ» του Τρούμαν Καπότε και κατάλαβε ότι αυτήν ήταν η φόρμα που χρειαζόταν. Την άνοιξη του 1966 και κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Παρίσι, ο συγγραφέας άρχισε να γράφει το μυθιστόρημα. Επέλεξε το γράμμα Ζ, θέλοντας να ακούγεται σαν Ζει για να παραπέμπει στο σύνθημα των πολιτών κατά την κηδεία του Λαμπράκη, ένα σύνθημα που ταυτόχρονα εξέφραζε τον πόθο της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού για ελευθερία και δημοκρατία.
Βασίλης Βασιλικός - Το πλούσιο έργο του
(1949) Τα Σιλό, (μυθιστόρημα για την βουλγαρική κατοχή στην Καβάλα), (1976) Λαδιάς, (1983) Δωρικός, (2018) Εκδ. Gutenberg
(1950) Το καλοκαίρι του Ερωτόκριτου, (1974) εκδ. Ίκαρος
(1952) Ο άνθρωπος με το άδειο, (1976) εκδ. Καστανιώτης
(1953) Η διήγηση του Ιάσονα [Νουβέλα], ιδιωτική έκδοση, Θεσσαλονίκη, (1995) εκδ. Λιβάνη, (2011) εκδ. Γκοβόστη
(1953) Αναμνήσεις από τον Χείρωνα, (1974) Βιβλιοπωλείον της Εστίας
(1955) Το λιμάνι της αγωνίας, (1979) Λιβάνης-Νέα Σύνορα
(1976) Ο ιατροδικαστής, εκδ. Ερμής, (2002) εκδ. Λιβάνη και (2017) εκδ. Ιωλκός
(1977) Οι ρεμπέτες και άλλα διηγήματα, εκδ. Χιωτέλλη & εκδ. Κέδρος (2019)
(1981) Μαθήματα ανατομίας, εκδ. Θεμέλιο
(1982) Χρονογραφήματα, εκδ. Μπαρμπουνάκη
(1993) Μάγια, εκδ. Λιβάνη
(1994) Το φύλλο. Το πηγάδι. Τ' αγγέλιασμα [Α΄ Κρατικό βραβείο της ομάδας των κορυφαίων Ελλήνων λογοτεχνών «έπαθλο Κώστας Ουράνης» το 1962], εκδ. Λιβάνη, (2007) εκδ. Τόπος
Πέθανε ο συγγραφέας του «Ζ» Βασίλης Βασιλικός σε ηλικία 89 ετών
(1994) Les lotophages, εκδ. Kauffmann
(1994) Η φλόγα της αγάπης, εκδ. Λιβάνη
(1994) Το τελευταίο αντίο [Βραβεύτηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Διηγήματος το 1980], εκδ. Λιβάνη
(1995) Γλαύκος Θρασάκης, εκδ. Λιβάνη
(1995) Η ατέλειωτη επιστολή, εκδ. Λιβάνη
(1995) Ο τρομερός μήνας Αύγουστος, εκδ. Λιβάνη
(1995) Υπάρχουν όνειρα, εκδ. Λιβάνη
(1996) Δεν μετανιώνω για τα δάκρυα που έχυσα για σένα, εκδ. Λιβάνη
(2014) Περί λογοτεχνίας και άλλων δαιμονίων, Gutenberg - Γιώργος & Κώστας Δαρδανός
Μεταφράσεις
Έχει μεταφράσει Αντρέ Ζιντ, Τζέημς Μέριλ, Ρεζίς Ντεμπρέ και Μπαλζάκ.
(1952) Αντρέ Ζιντ, Οιδίπους, Νέα Εστία
(1966) Τζέημς Μέριλ, Χίλιες και η δεύτερη νύχτα, ιδιωτική έκδοση
(1973) Ρεζίς Ντεμπρέ, Μαθαίνοντας από τους Τουπαμάρος, ιδιωτική έκδοση, Βρυξέλλες
(1988) Μπαλζάκ, Μασιμίλα Ντόνι (μετάφραση με τη Βάσω Παπαντωνίου), εκδ. Γνώση
Ανθολογίες
(1993) Λύρα Ελληνική. Η Ελληνική ποίηση ανθολογημένη από τον Ρήγα έως σήμερα. Επίμετρο: Πέντε και μία φανταστικές συνομιλίες (με τους Ρήγα, Κάλβο, Βιζυηνό, Παλαμά, Καβάφη, Καρυωτάκη), εκδ. Σέργιου Ραφτάνη, σ. 1098.
(1998) Λύρα Ελληνική. Η Ελληνική ποίηση ανθολογημένη από τον Ρήγα έως σήμερα, εκδ. Ντουντούμης, σ. 1141.
(2021) Πινακοθήκη "Λυρικών" Ποιημάτων. Η ποίησή μας ανθολογημένη από τον Ρήγα έως σήμερα (1796-2021), τόμοι Α'-Δ', πρόλογος-ανθολόγηση, Βασίλης Βασιλικός, Πέτρος Γκολίτσης, εκδ. Ρώμη, σ. 1750.
17°
