«Τα δάση δεν καίγονται το καλοκαίρι, έχουν ήδη "καεί" τον χειμώνα»

Η διαχείριση των δασών αποτελεί ένα πρόβλημα διαχρονικό, πρόβλημα στο οποίο εδράζονται οι πυρκαγιές που ξεσπούν όλο και εντονότερα τα τελευταία καλοκαίρια στη χώρα μας. Η λύση δεν έγκειται στην αγορά περισσότερου πυροσβεστικού εξοπλισμού αλλά σε ένα ουσιώδες σχέδιο πυροπροστασίας, που προϋποθέτει την πλήρη διαχείριση του δάσους, επισημαίνει στην ATHENS VOICE o δασολόγος - περιβαλλοντολόγος Δρ Ελευθέριος Σταματόπουλος.

Ο επιστήμονας «φωτίζει» τις ελλείψεις που υπάρχουν και τις λύσεις που μπορούν να δοθούν ώστε να μην χάνουμε χιλιάδες στρέμματα δάσους κάθε χρόνο. 

«Το ζήτημα δεν έγκειται στην αγορά όλο και περισσότερου πυροσβεστικού εξοπλισμού, έχουμε υπερπληθώρα πυροσβεστικών μέσων σε σχέση με τον πληθυσμό και την γεωγραφική έκταση της χώρας», επισημαίνει. 

Αποδίδει την απώλεια δασικών εκτάσεων στην ισχύουσα αντίληψη για την πυρόσβεση, που είναι προσέγγιση για μια απλή φωτιά και όχι για την αντιμετώπιση μιας δασικής πυρκαγιάς. Και εξηγεί: 

«Η σημερινή αντίληψη της πυρόσβεσης ξεκινά από τη φροντίδα της ασφάλειας του προσωπικού κατάσβεσης και τη διασφάλιση των ανθρώπινων ζωών, έπειτα περιουσιών και τελικά δασών. Η αντίληψη αυτή είναι προσέγγιση πυρόσβεσης μιας απλής φωτιάς. Υποβαθμίζει την κατάσβεση της δασικής πυρκαγιάς ως τρίτης προτεραιότητας με αποτέλεσμα να μην πετυχαίνει ικανοποιητικά και όλους τους άλλους στόχους», σημειώνει o Δρ Ελευθέριος Σταματόπουλος.

Η απάντηση για τον Δρ Σταματόπουλο στη διαχείριση του δάσους. «Το δάσος δεν είναι μόνο ένα σύνολο δέντρων. Είναι ένα οικοσύστημα με πολυλειτουργικές σχέσεις και χιλιάδες παράγοντες που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους», παράγοντες που όπως επισημαίνει βρίσκονται σε συνεχή δυναμική ισορροπία με τις ανθρώπινες δραστηριότητες.

«Τα δάση δεν καίγονται το καλοκαίρι. Καίγονται τον χειμώνα»

Σύμφωνα με τον Δρ Σταματόπουλο, ένα δάσος δεν καίγεται ποτέ ή καίγεται πολύ δύσκολα, όταν είναι σε διαχείριση. «Διαχείριση σημαίνει υλοτόμηση» σημειώνει και εξηγεί ότι μέσω των υλοτομιών απομακρύνεται ο πλεονάζων όγκος.

«Μόνο που στις υλοτομίες πρέπει να ξέρεις τι κάνεις. Πρέπει να ξέρεις πού υλοτομείς, πότε υλοτομείς, πόσο και πώς υλοτομείς».

«Τα δάση δεν καίγονται το καλοκαίρι. Καίγονται το χειμώνα, καίγονται αν δεν υπάρχει σωστή φροντίδα. Όταν δεν προετοιμάσεις τα δάση έτσι ώστε να μην καίγονται τότε να είσαι σίγουρος ότι σύντομα θα καούν» καταλήγει.

Έπειτα, όταν πιάσει φωτιά σ’ ένα δάσος πολύ μεγάλη σημασία έχει η πρώτη πλήξη της φωτιάς. «Την φωτιά στην αρχή την σβήνεις με ένα ποτήρι νερό. Αν αργήσεις το πιθανότερο είναι να ηττηθείς» τονίζει.

Τα πυροφυλάκια στην «πρώτη γραμμή»

«Αξιόπιστη πρώτη πλήξη» εξηγεί, «σημαίνει ότι λειτουργούν βασικά πυροφυλάκια που διαθέτουν όλα τα μέσα επικοινωνίας και παρατήρησης. Η χώρα μας έχει πάνω από 200 τέτοια μεγάλα πυροφυλάκια σε αντίστοιχες κορυφές, που επιτηρούν ολόκληρη τη χώρα.

»Σήμερα πάντως τα περισσότερα είτε απαξιώθηκαν είτε δεν λειτουργούν καθόλου. Όσο για τα βοηθητικά, όσα είναι κοντά σε πόλεις λειτουργούν από εθελοντές αλλά δεν έχουν την ορατότητα που έχουν τα κύρια».

Τα πυροφυλάκια σε συνδυασμό με 400-600 ευέλικτα οχήματα, θα μπορούσαν σύμφωνα με τα σχέδια πυροπροστασίας να έχουν σημαντικά αποτελέσματα πρώτης πλήξης, αναφέρει ο επιστήμονας.

Στρατηγικός σχεδιασμός για τη «μάχη»

«Όταν ωστόσο δεν λειτουργήσει η πρώτη πλήξη», συμπληρώνει ο Δρ Σταματόπουλος, «τότε πρέπει από πριν να υπάρχει ένα πλήρες αντιπυρικό σχέδιο αντιμετώπισης της γραμμής της κύριας πλήξης.

»Απαραίτητο είναι να υπάρχει σχέδιο για τις δυνάμεις που θα χρειαστούν και σε ποιο ακριβώς σημείο, από πού θα εισέλθουν και θα εξέλθουν, πού μπορούν να ανεφοδιαστούν ή να ξεκουραστούν χωρίς να βγουν από το δάσος, ποιο τμήμα του δάσους πιθανόν θα θυσιαστεί και τι δεν πρέπει να θυσιαστεί με κανέναν τρόπο».

Το σχέδιο αυτό θα διασαφηνίζει πότε θα χρειαστούν πράγματι ρίψεις εναέριων μέσων για να περιορίσουν τη φωτιά, εξηγεί.

Ειδικό σώμα δασοπροστασίας

Λύση στο χρόνιο πρόβλημα κάθε καλοκαιριού είναι, σύμφωνα με τον Δρ Σταματόπουλο, η δημιουργία ενός ειδικού σώματος δασοπροστασίας μέσα ή δίπλα στις δασικές υπηρεσίες. 

«Τη διαχείριση των δασών δε μπορεί να διαχειριστεί μόνο το τεχνικό προσωπικό της πυροσβεστικής υπηρεσίας παρά το παρατηρούμενο «φιλότιμο» που το χαρακτηρίζει. Ένας Ενιαίος Φορέας της Δασικής Υπηρεσίας που θα είναι ένστολος (και υπό προϋποθέσεις και ένοπλο σώμα μπορεί να έχει την ευθύνη της πρώτης πλήξης μιας δασικής πυρκαγιάς), ενώ θα έχει φυσικά και την ευθύνη των επιχειρήσεων της πρώτης πλήξης μέσα στο πλαίσιο της Πολιτικής Προστασίας και μόνο στον δασικό και δευτερευόντως στον αγροτικό χώρο» αναφέρει στην ATHENS VOICE.

Ο προτεινόμενος Ενιαίος Φορέας Δασοπροστασίας λειτουργεί ήδη με παραλλαγές σε όλες τις μεσογειακές ευρωπαϊκές χώρες, σημειώνει.

Πυροπροστασία και κλιματική αλλαγή

Αν θέλουμε να προστατεύσουμε τα δάση μας, θα πρέπει να αλλάξουμε μοντέλο, είναι το συμπέρασμα που προκύπτει από τη συνομιλία μας με τον επιστήμονα. Ο ίδιος υπογραμμίζει το (μάλλον) αυτονόητο: 

«Η κλιματική αλλαγή έχει υπερκεράσει τους ρυθμούς εξέλιξης στο σύστημα δασοπυρόσβεσης, δημιουργώντας αναπόδραστα την ανάγκη αναπροσαρμογής του, αφού είναι δημιούργημα του 1998 που αποδεδειγμένα πια δεν επαρκεί».

Και καταλήγει: «Σήμερα με τον τρόπο που λειτουργούμε παρατηρούμε το πρωτόγνωρο χαρακτηριστικό να καίγονται ολόκληρα πολύτιμα δασικά συμπλέγματα ακόμα και σε δροσερές περιοχές που καίγονται πάρα πολύ δύσκολα. Τα τελευταία και ιδίως τα ελατοδάση αποκαθίστανται πολύ αργά, ίσως και ποτέ. Η πυροπροστασία είναι εν τέλει μέρος της δασοπροστασίας και συνολικά η δασοπροστασία είναι μέρος της διαχείρισης δασών».