Οι τρεις καλοκαιρινές συναντήσεις Τραμπ και Πούτιν: Τι συνέβη και τι δείχνουν για την Αλάσκα

Καθώς η διεθνής κοινότητα αναμένει εναγωνίως τη διμερή συνάντηση μεταξύ του Ντόναλτ Τραμπ και του Βλαντιμίρ Πούτιν, η οποία θα διεξαχθεί στο Άνκορατζ της Αλάσκα σε λίγες ώρες, οι Προέδροι των δύο ισχυρότερων πυρηνικών υπερδυνάμεων παγκοσμίως φαίνεται πως βρίσκονται σε μια επί της αρχής σύμπλευση αναφορικά με τις παραμέτρους οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν στον τερματισμό του ρώσο-ουκρανικού πολέμου, τριάμισι χρόνια μετά την εισβολή των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στην Ανατολική Ουκρανία. Ξεπερνώντας ένα μικρό διάστημα διμερούς αποξένωσης, οι Τραμπ και Πούτιν δείχνουν πως έχουν επαναπροσεγγίσει ο ένας τον άλλον, με τη μεταξύ τους επικοινωνία να φέρνει αρκετά σε εκείνη της πρώτης τους συνύπαρξης, στο πλαίσιο της πρώτης θητείας του Αμερικανού προέδρου στον Λευκό Οίκο.

Σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συμμετρία, η σχέση μεταξύ των δύο ηγετών καλλιεργήθηκε στο πλαίσιο των τριών κατά σειρά διμερών τους συναντήσεων από το 2017 μέχρι και το 2019, οι οποίες διεξήχθησαν και οι τρεις κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Από το Αμβούργο στο Ελσίνκι κι από κει στην Οσάκα, ο Αμερικανός πρόεδρος και ο Ρώσος ομόλογός του κατάφεραν να βρουν έναν κοινό τρόπο επικοινωνίας, ο οποίος βασίζεται σε μια από κοινού αμιγώς συναλλακτική προσέγγιση στην άσκηση της εξωτερικής τους πολιτικής, ακόμα κι αν οι επιμέρους λεπτομέρειες και διαφωνίες αποτρέπουν μια κοινή προσέγγιση μεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας. Παράλληλα, τα πεπραγμένα των διμερών συναντήσεων μεταξύ Τραμπ Πούτιν στο διάστημα 2017-2019 προοικονομούν μια τέταρτη κατά σειρά παραγωγική διμερή καλοκαιρινή συνάντηση στο Άνκορατζ, με την ουκρανική κυβέρνηση να μοιάζει εντελώς ανήμπορη να συνδιαμορφώσει τις εξελίξεις.

7 Ιουλίου 2017: Η πρώτη συνάντηση Τραμπ-Πούτιν στο πλαίσιο του G20 στο Αμβούργο

Έχοντας διαψεύσει τους πάντες –πλην των Los Angeles Times, οι οποίοι είχαν προβλέψει μεταξύ ελάχιστων άλλων το αποτέλεσμα των αμερικανικών προεδρικών εκλογών του 2016– η πρώτη συνάντηση του Τραμπ με τον Πούτιν τον Ιούλιο του 2017 στο Αμβούργο είχε λάβει μετά-αποκαλυπτικά στοιχεία, προτού καν πραγματοποιηθεί. Σε έναν πολιτικό χρόνο όπου οι μέχρι πρότινος παρίες του αμερικανικού και του βρετανικού πολιτικού συστήματος είχαν καταγράψει δύο άκρως εντυπωσιακούς θριάμβους –καθώς η εκλογή Τραμπ ακολούθησε το δημοψήφισμα υπέρ του Brexit, μόλις λίγους μήνες νωρίτερα– η συνάντηση του Αμερικανού Προέδρου με τον Ρώσο ομόλογό του έμοιαζε βγαλμένη από τους εφιάλτες της φιλελεύθερης ελίτ, η οποία έβλεπε τον κόσμο τον οποίο θεωρούσε τσιμεντωμένο με τις μεταπολεμικές και μεταψυχροπολεμικές της διδαχές να καταρρέει γύρω της βιαίως. Το 2017, η εμπλοκή της ρωσικής κυβέρνησης και στις δύο εκλογικές διαδικασίες αποτελούσε μια εκ των πλέον διχαστικών μεταβλητών εντός του διεθνούς συστήματος, καθώς η Μόσχα φαινόταν ικανή να επηρεάσει καθοριστικά τα πολιτικά αποτελέσματα των δύο κρισιμότερων κατά σειρά εκλογικών αναμετρήσεων, στα δύο στρατιωτικά ισχυρότερα κράτη-μέλη του NATO. Συνοπτικά, η πρώτη συνάντηση των Τραμπ και Πούτιν στο Αμβούργο προκαλούσε αποστροφή στους πολιτικούς –και γεωπολιτικούς– τους αντιπάλους, ενθουσιασμό στους απανταχού αποθεωτές τους, και ένα μείγμα δέους και περιέργειας στους ψυχραιμότερους.

Σ’ εκείνη τη συνάντηση κατέστη σαφές το γεγονός πως οι δύο ηγέτες έχουν μια φυσική δυνατότητα συνεννόησης μεταξύ τους. Ενδεικτικά, η συνάντησή τους προβλεπόταν να διαρκέσει μόλις μισή ώρα, καθώς θα πραγματοποιούνταν στο πλαίσιο της Συνόδου του G2O· οι Τραμπ και Πούτιν εντέλει συνομίλησαν για περισσότερο από δύο ώρες, σε μια συζήτηση η οποία οδήγησε σε απτά πολιτικά αποτελέσματα, θέτοντας –κυρίως– τις βάσεις για τη μετέπειτα εξέλιξη της προσωπικής τους σχέσης. Μεταξύ άλλων, στο πλαίσιο της πρώτης τους διμερούς συνάντησης, οι δύο ηγέτες συμφώνησαν –με αρκετή δόση ειρωνείας, βλέποντάς το από απόσταση– στην ανταλλαγή τεχνογνωσίας στον τομέα της κυβερνοασφάλειας αλλά και στις παραμέτρους οι οποίες τελικά θα οδηγούσαν σε μια μερική κατάπαυση του πυρός στη νοτιοδυτική Συρία, η οποία, πίσω στο 2017, εξακολουθούσε να βρίσκεται στη μέγγενη του συριακού εμφύλιου πολέμου. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Τραμπ ουσιαστικά αποφάσισε να άρει την έμμεση αμερικανική υποστήριξη στον Ελεύθερο Συριακό Στρατό, και το Πούτιν δεσμεύτηκε πως θα ασκήσει την απαιτούμενη επιρροή στον Μπασάρ αλ Άσαντ ώστε να περιορίσει το εύρος των επιχειρήσεων των συριακών ενόπλων δυνάμεων· έναν χρόνο αργότερα, οι δυνάμεις του Άσαντ κλιμάκωσαν εκ νέου την παρουσία τους στη νοτιοδυτική Συρία, με την Ουάσινγκτον να καθιστά σαφή την πρόθεσή της να μην αναμειχθεί άλλο στον συριακό εμφύλιο, παραδίδοντας επί της ουσίας τη Συρία στη ρωσική σφαίρα επιρροής. Στην πράξη, η πρώτη συνάντηση του Τραμπ με τον Πούτιν απέδειξε πέραν πάσης αμφιβολίας πως οι δύο ηγέτες έχουν τη δυνατότητα να συνεννοηθούν μεταξύ τους, ακριβώς γιατί αντιλαμβάνονται την άσκηση της εξωτερικής τους πολιτικής με γνώμονα το πρακτικό εθνικό συμφέρον αλλά και μια εγγενή προσήλωση σε μια παραγωγική ισορροπία των δυνάμεων μεταξύ τους, όπως το απέδειξε η απόφαση του Τραμπ να μη διεκδικήσει περεταίρω μια αλλαγή του καθεστώτος στη Συρία.

16 Ιουλίου 2018: Η δεύτερη συνάντηση Τραμπ-Πούτιν στο Ελσίνκι

Σε αντίθεση με την πρώτη τους επίσημη συνάντηση, όπου οι Τραμπ και Πούτιν περιορίζονταν εκ προοιμίου από την παράλληλη διεξαγωγή της Συνόδου του G20, η δεύτερη κατά σειρά επίσημη συνάντησή τους –αυτή τη φορά στο Προεδρικό Παλάτι του Ελσίνκι– αφορούσε μια αμιγώς διμερή ατζέντα και μια σειρά ζητημάτων τα οποία απασχολούσαν την Ουάσιγκτον και τη Μόσχα στον τότε πολιτικό χρόνο. Το αντικείμενο της συζήτησης μεταξύ των δύο ηγετών ήταν ασαφές, ωστόσο αξίζει να σημειωθεί πως αυτή πραγματοποιήθηκε με τους Τραμπ και Πούτιν να συνομιλούν απευθείας, χωρίς την παρουσία άλλων κυβερνητικών στελεχών ή βοηθών εκατέρωθεν, και μόνο με την παρουσία διερμηνέων. Δεδομένα, η συγκεκριμένη λεπτομέρεια διατηρεί μια ξεχωριστή σημειολογική σημασία, καθώς απέδειξε για ακόμα μια φορά πως τόσο ο Αμερικανός όσο και ο Ρώσος Πρόεδρος προτιμούσαν από την αρχή να συνομιλούν απευθείας μεταξύ τους, επενδύοντας σαφώς στην προσωπική διάσταση της σχέσης τους και αψηφώντας πλήρως μια σειρά textbook διπλωματικών κανόνων. Σε πρακτικό επίπεδο ωστόσο, η δεύτερη καλοκαιρινή συνάντηση του Τραμπ με τον Πούτιν δεν οδήγησε σε κάποιο συγκλονιστικό απτό αποτέλεσμα, καθώς ο συριακός εμφύλιος βρισκόταν σε ένα παρατεταμένο αδιέξοδο, στο οποίο η παρουσία των ιρανικών στρατευμάτων εντός συριακής επικράτειας καθιστούσε τη διμερή συνεννόηση μεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας πρακτικά αδύνατη. Αναλυτικότερα, η άρνηση του Ρώσου προέδρου να συνηγορήσει στην απομάκρυνση των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων –οι οποίες ενίσχυαν εκείνες του Άσαντ– φαίνεται πως έπαιξε καθοριστικό ρόλο ώστε ο Τραμπ να αρνηθεί στον Πούτιν την επίσημη αναγνώριση της προσάρτησης της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία.

Ωστόσο, παρότι η αμερικανική και η ρωσική κυβέρνηση δεν προχώρησαν σε κάποια δομική σύγκλιση, εντούτοις η δεύτερη διμερής συνάντηση μεταξύ Τραμπ Πούτν συνέβαλε τα μέγιστα στην περαιτέρω σύσφιξη της πολιτικής και προσωπικής τους σχέσης. Αναλυτικότερα, αν και κανείς εκ των δύο ηγετών δεν έφυγε από το Ελσίνκι ικανοποιημένος, τόσο ο Τραμπ όσο και ο Πούτιν εξήραν δημοσίως ο ένας την ηγεσία και την προσωπικότητα του άλλου –σε μια άνευ προηγουμένου ανταλλαγή ευφημισμών μεταξύ ενός Αμερικανού Προέδρου με τον Ρώσο ομόλογό του– αποδεικνύοντας την κοινή τους προσέγγιση και τη θετική προδιάθεση με την οποία αντιμετώπιζαν τα εκάστοτε διμερή ζητήματα, ακόμα κι αν το χάσμα μεταξύ των θέσεών τους παρέμενε εν προκειμένω αγεφύρωτο. Εξάλλου, το κρίσιμο στοιχείο αναφορικά με τη συνάντηση του Ελσίνκι είναι πως αυτή πραγματοποιήθηκε εν μέσω του πολιτικού χάους το οποίο προκάλεσε στο εσωτερικό των ΗΠΑ η έρευνα του τότε επικεφαλής του FBI, Ρόμπερτ Μίλερ, η οποία αποσκοπούσε στην εξακρίβωση του βαθμού στον οποίο η ρωσική κυβέρνηση επιχείρησε να επηρεάσει το αποτέλεσμα των αμερικανικών προεδρικών εκλογών του 2016. Στο Ελσίνκι, παρά την αδυσώπητη πίεση την οποία αντιμετώπιζε πίσω στην Ουάσινγκτον, ο Τραμπ δεν αμφισβήτησε στο ελάχιστο την –απολύτως αναμενόμενη– πλήρη άρνηση του Πούτιν αναφορικά με τις συγκεκριμένες κατηγορίες εναντίον του, παρά τις οφθαλμοφανείς ενδείξεις πως το Κρεμλίνο όντως επιχείρησε να χειραγωγήσει ορισμένα κρίσιμα τμήματα του αμερικανικού εκλογικού σώματος υπέρ της υποψηφιότητας του Ρεπουμπλικάνου υποψηφίου. Με άλλα λόγια, το δεύτερο καλοκαίρι των Τραμπ και Πούτιν κατέστησε σαφή την πρόθεση του Αμερικανού προέδρου να διαφυλάξει την προσωπική του σχέση με τον Ρώσο ομόλογό του, καθώς αυτή αποτελούσε τη σημαντικότερη δικλίδα ασφαλείας σε επίπεδο διμερών σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας.

28 Ιουνίου 2019: Η τρίτη συνάντηση Τραμπ-Πούτιν στην Οσάκα

Η τρίτη κατά σειρά καλοκαιρινή διμερής συνάντηση μεταξύ του Τραμπ και του Πούτιν διεξήχθη εκ νέου στο πλαίσιο της Συνόδου του G20, επιβεβαιώνοντας για ακόμα μια φορά πως, παρότι η Ουάσιγκτον και η Μόσχα απείχαν σημαντικά σε επίπεδο θέσεων σε αρκετά κρίσιμα ζητήματα εντός του διεθνούς συστήματος, εν τούτοις η προσωπική σχέση μεταξύ των δύο Προέδρων εξακολουθούσε να είναι απολύτως παραγωγική. Όπως και στο Ελσίνκι, έτσι και στην Οσάκα, η –μόλις περίπου μίας ώρας, αυτή τη φορά– συζήτηση μεταξύ των δύο ηγετών δεν οδήγησε σε κάποιο απτό πολιτικό αποτέλεσμα, πέραν μιας ασαφούς δέσμευσης και των δύο στην παράταση της συνθήκης New START (Strategic Arms Reduction Treaty) στο πλαίσιο της σταδιακής μείωσης του πυρηνικού οπλοστασίου και των δύο πλευρών. Αντιθέτως, η τρίτη διμερής συνάντηση των Τραμπ και Πούτιν ήταν και εκείνη η οποία απέδειξε πέραν πάσης αμφιβολίας πώς η Ουάσιγκτον και η Μόσχα διατηρούν μια σειρά από διαφορετικές προτεραιότητες εντός του διεθνούς συστήματος, οι οποίες και σε εκείνον τον πολιτικό χρόνο παρέμεναν αξεπέραστες· τόσο στο επίπεδο του Συριακού Εμφυλίου, όσο και σε ό,τι αφορούσε το επίπεδο της διμερούς συνεργασίας μεταξύ της Ρωσίας και δύο εκ των σημαντικότερων γεωπολιτικών ανταγωνιστών των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και τη Λατινική Αμερική, το Ιράν και τη Βενεζουέλα, καθώς οι Τραμπ και Πούτιν απέτυχαν να βρουν σημείο επαφής. Σημειώνεται παράλληλα πως η συγκεκριμένη συνάντηση διεξήχθη σε μια χρονική συγκυρία όπου η Ουάσιγκτον είχε μόλις καταγγείλει τη Μόσχα για μια σειρά παραβιάσεων της αμερικανό-ρωσικής συνθήκης INF (Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty) Υποστηρίζοντας πως το Κρεμλίνο ανέπτυσσε μια νέα κλάση βαλλιστικών πυραύλων, Των οποίων οι τεχνικές προδιαγραφές βρίσκονταν εκτός του πλαισίου της· ένα χρόνο αργότερα, ο Τραμπ απέσυρε τις ΗΠΑ από τη συγκεκριμένη συνθήκη, σε μια σπάνια συγκυρία σύγκλισης με τους ευρωπαίους εταίρους των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ.

Ωστόσο, για ακόμα μια φορά –και παρά τις καθοριστικές τους διαφωνίες σε επίπεδο θέσεων– οι Τραμπ και Πούτιν απέδειξαν πως εξακολουθούσαν να διατηρούν μια αμιγώς θετική προδιάθεση συνεννόησης ο ένας απέναντι στον άλλον, με την προσωπική τους σχέση να εξακολουθεί να αποτελεί μια δικλείδα ασφαλείας και αποφυγής ενός διμερούς εκτροχιασμού. Με τη συνάντησή τους να διεξάγεται μετά και τη δημοσίευση των ευρημάτων της αναφοράς του Ρόμπερτ Μίλερ, η οποία δεν είχε αποδείξει πέραν πάσης αμφιβολίας μια σύνδεση της ρωσικής προσπάθειας χειραγώγησης του αμερικανικού εκλογικού σώματος με την προεκλογική εκστρατεία του Τραμπ, ο Αμερικανός Πρόεδρος προχώρησε σε μια αποστροφή η οποία προκάλεσε παγκόσμια αίσθηση, καλώντας χιουμοριστικά τον Ρώσο ομόλογό του να μην προβεί σε μια νέα προσπάθεια επιρροής του εκλογικού αποτελέσματος στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές του 2020· πιστός στις σοβιετικές διδαχές της KGB – στην οποία είχε διαπρέψει από το 1975 μέχρι και την πτώση της ΕΣΣΔ το 1991 – ο Πούτιν χαμογέλασε ασαφώς, επιβεβαιώνοντας ωστόσο εμμέσως τον τρόπο συνεννόησης του με τον Τραμπ. Το στιγμιότυπο των δύο ισχυρότερων –σε εξοπλιστικό επίπεδο– ηγετών εντός του διεθνούς συστήματος να αστειεύονται από κοινού με αφορμή μια κατά τα άλλα εξαιρετικά άβολη πραγματικότητα για το πολιτικό και αξιακό σύστημα των ΗΠΑ απέδειξε πέραν πάσης αμφιβολίας πως η βάση της διμερούς διπλωματικής σχέσης μεταξύ των Τραμπ και Πούτιν ήταν η αμιγώς ρεαλιστική τους προσέγγιση σε επίπεδο άσκησης εξωτερικής πολιτικής, η οποία αψηφούσε τις οποιεσδήποτε δεοντολογικές προσταγές, εφόσον αυτό εξυπηρετούσε το επιθυμητό αποτέλεσμα, την οποία συμπλήρωνε η στενή προσωπική τους επαφή και αλληλοκατανόηση, παρά τις διαμετρικές τους διαφορές σε επίπεδο θέσεων ανά περίπτωση.

15 Αυγούστου 2025: Το θρίλερ του Άνκορατζ

Οι παράμετροι της επερχόμενης συνάντησης του Αμερικανού Προέδρου με τον Ρώσο ομόλογό του στην Αλάσκα έχουν καταστεί σαφείς ήδη εδώ και αρκετές ημέρες: ο Τραμπ επιθυμεί διακαώς –τόσο για πολιτικούς, όσο και για προσωπικούς λόγους– να τερματίσει τον ρώσο-ουκρανικό πόλεμο, και ο Πούτιν παραμένει κάτι περισσότερο από πρόθυμος του υποδείξει τον τρόπο με τον οποίο αυτό το αποτέλεσμα μπορεί να επιτευχθεί. Κοιτάζοντας από απόσταση τις τρεις προηγούμενες διμερείς συναντήσεις μεταξύ των δύο ηγετών, κάθε πρόβλεψη αναφορικά με το αποτέλεσμα της τέταρτης –και μακράν κρισιμότερης– καλοκαιρινής τους διμερούς συνάντησης είναι απολύτως παρακινδυνευμένη. Από τη μια, ο Τραμπ απέδειξε το 2017 πως είναι πρόθυμος να υποχωρήσει απέναντι στις ρωσικές θέσεις αναφορικά με τον Συριακό Εμφύλιο, εφόσον δεν βλέπει κάποιο πρακτικό κέρδος ώστε ναι επιμείνει στις πρώτες προτεραιότητες της Ουάσιγκτον. Ωστόσο, η περίπτωση της Ουκρανίας είναι αδιαμφισβήτητα απείρως περισσότερο πολύπλοκη, τόσο λόγω της εξαιρετικά ευαίσθητης θέσης της στα ασαφή σύνορα μεταξύ της ρωσικής σφαίρας επιρροής, και της Δυτικής Ευρώπης, όσο –κυρίως– και λόγω των επικίνδυνων τετελεσμένων τα οποία ενδεχομένως να προκύψουν σε βάθος χρόνου από μια νέα υπαναχώρηση της Ουάσιγκτον απέναντι στη Μόσχα, με γνώμονα τα βραχυπρόθεσμα πολιτικά οφέλη· ακριβώς για αυτό το λόγο, εξάλλου, ο Λευκός Οίκος έχει σκοπίμως υποβαθμίσει τις προσδοκίες της συνάντησης κατά τη διάρκεια των τελευταίων ωρών. Ωστόσο, τα εμπειρικά στοιχεία των τριών προηγούμενων διμερών συναντήσεων έχουν καταστήσει σαφή απαρέγκλιτη συνθήκη: ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Βλαντιμίρ Πούτιν μιλάνε την ίδια πολιτικά συναλλακτική, και ηθικά συνεπειοκρατική γλώσσα, η οποία ακόμα κι αν δεν επαρκεί ώστε να συγκλίνουν οι θέσεις τους, φαίνεται πως είναι αρκετή ώστε να αποτρέψει μια άνευ προηγουμένου ρήξη· οι Βρυξέλλες, το Λονδίνο, και το Κίεβο είναι εκείνοι που θα χρειαστούν διερμηνέα.