Σαν σήμερα: Πώς η Μασσαλιώτιδα από πολεμικό άσμα έγινε ο εθνικός ύμνος της Γαλλίας

Σαν σήμερα στις 14 Ιουλίου 1795 η «Μασσαλιώτιδα» υιοθετείται και επισήμως ως ο εθνικός ύμνος της Γαλλίας.

H «Μασσαλιώτιδα» γράφτηκε το 1792 από τον Claude Joseph Rouget de Lisle στο Στρασβούργο μετά την κήρυξη του πολέμου από τη Γαλλία εναντίον της Αυστρίας και είχε αρχικά τον τίτλο «Chant de guerre pour l'Armée du Rhin», (Πολεμικό άσμα για τον στρατό του Ρήνου).

Η Γαλλική Επανάσταση του 1789

Η Εθνική Συνέλευση του 1795 το υιοθέτησε ως ύμνο της Πρώτης Γαλλικής Δημοκρατίας. Το τραγούδι απέκτησε το παρατσούκλι του αφού τραγουδήθηκε από επαναστάτες από τη Μασσαλία σε μια πορεία προς το Παρίσι στις 10 Αυγούστου 1792.

Το 1792, η Γαλλία βρισκόταν εν μέσω επανάστασης, εμπνεόμενης από τις ιδέες της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης. Η Γαλλική Επανάσταση του 1789 ανέτρεψε τη μοναρχία και εγκαθίδρυσε τη δημοκρατία, φέρνοντας μαζί της ένα κύμα βίαιων και αιματηρών πολέμων καθώς άλλες χώρες αντιτάχθηκαν στις αλλαγές και απάντησαν στην απειλή.

Υπό τον φόβο εισβολής από την Πρωσία και την Αυστρία, σε ένα δείπνο για αξιωματικούς του γαλλικού στρατού στο Στρασβούργο, ο δήμαρχος της πόλης, βαρόνος de Dietrich, εξέφρασε την απογοήτευσή του που δεν γνώριζε κανένα καλό πολεμικό τραγούδι που να εκφράζει το πνεύμα του επαναστατικού στρατού. Ζήτησε από τον de Lisle, έναν συνθέτη που υπηρετούσε ως λοχαγός στη φρουρά του Στρασβούργου, να γράψει ένα.

Οι στίχοι της «Μασσαλιώτιδας» περιγράφουν σκηνές αίματος και σφαγής

Ο De Lisle έγραψε τη «Μασσαλιώτιδα» τη νύχτα της 15ης προς 16ης Απριλίου (κάποιοι ιστορικοί αναφέρουν ότι βοηθήθηκε από αρκετή σαμπάνια) και αφιερώθηκε στον στρατάρχη Nicolas Luckner, διοικητή του βαυαρικού στρατού. Οι στίχοι περιγράφουν σκηνές αίματος και σφαγής, αλλά το κύριο μήνυμα είναι ενθαρρυντικό, προτρέποντας όλους τους Γάλλους να δώσουν το παρόν για να υπερασπιστούν το έθνος τους «για να θυμόμαστε ότι οι εχθροί μας δεν είναι ελεύθεροι, αλλά κυβερνώνται από τύραννους και δεσπότες, και αν συσπειρωθούμε όλοι μαζί, ο λαός και η χώρα μας θα διατηρήσουν τις ελευθερίες που μόλις κέρδισαν από τον βασιλιά Λουδοβίκο XVI».

Το κάλεσμα «στα όπλα, πολίτες» συνέδεε τον πόλεμο, την ιθαγένεια και τον εθνικισμό, τρεις λέξεις που θα κυριαρχούσαν στην ευρωπαϊκή ιστορία τις επόμενες δεκαετίες. Τα νέα έθνη που δημιουργήθηκαν τον επόμενο αιώνα υιοθέτησαν τους δικούς τους ύμνους, όπως και τις σημαίες τους, μιμούμενοι τους Γάλλους.

Ωστόσο, κατά ειρωνικό τρόπο, ο ίδιος ο De Lisle ήταν υποστηρικτής της βασιλείας και όχι ρεπουμπλικανός. Οι απόψεις του παραλίγο να τον στείλουν στη γκιλοτίνα το 1793. Αλλά επέζησε της Επανάστασης και πέθανε ειρηνικά το 1836. Το τραγούδι του έπαψε να είναι ο εθνικός ύμνος όταν αποκαταστάθηκε για λίγο η γαλλική μοναρχία. Επανήλθε από την Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία το 1879 και παραμένει ο εθνικός ύμνος της Γαλλίας μέχρι σήμερα.

Για πολλά χρόνια η «Μασσαλιώτιδα» ήταν ο Ύμνος του Διεθνούς Επαναστατικού και Αριστερού κινήματος. Οι στίχοι της Διεθνούς (The Intenationale) γράφτηκαν το 1870 από τον Eugène Pottier πάνω στη μουσική της «Μασσαλιώτιδας».

Το 1871 υιοθετήθηκε ως Ύμνος της Παρισινή Κομμούνας, τραγουδήθηκε από τους απεργούς του Σικάγου στα αιματηρά γεγονότα του Haymarket που οδήγησαν στην καθιέρωση της Εργατικής Πρωτομαγιάς και μαζί με τη Διεθνή, που είχε αποκτήσει τη δική της μουσική το 1888 από τον Pierre Chretien De Geyter, ήταν οι επίσημοι ύμνοι της Οκτωβριανής Επανάστασης στη Ρωσία. Σταδιακά, η «Μασσαλιώτιδα» υποχώρησε και η Διεθνής επικράτησε ως ο Ύμνος του Διεθνούς Επαναστατικού και Αριστερού κινήματος.

Κριτική - Κάποιοι δεν ενθουσιάστηκαν με τη «Μασσαλιώτιδα»

Ο Άγγλος φιλόσοφος και μεταρρυθμιστής Jeremy Bentham, ο οποίος ανακηρύχθηκε επίτιμος πολίτης της Γαλλίας το 1791 ως αναγνώριση της συμπάθειάς του για τα ιδανικά της Γαλλικής Επανάστασης, δεν ήταν ενθουσιασμένος με τη «Μασσαλιώτιδα». Συγκρίνοντάς την με  την «ομορφιά» και την «απλότητα» του «God Save the King», έγραψε το 1796: «Ο ύμνος της Μασσαλιώτιδας, αυτή η πολεμική κραυγή για αναρχία, ακούγεται στα αυτιά μου, πρέπει να ομολογήσω, ανεξάρτητα από κάθε ηθική σύνδεση, ως το πιο θλιβερό και μονοδιάστατο τραγουδάκι».

Ο Valéry Giscard d'Estaing, Πρόεδρος της Γαλλίας για το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 1970, είπε ότι είναι γελοίο σήμερα να τραγουδάει κανείς για ποτισμένα γαλλικά χωράφια με το βρώμικο πρωσικό αίμα όταν την ίδια στιγμή ένας καγκελάριος της δημοκρατικής Γερμανίας βρίσκεται στο Παρίσι. Μια καμπάνια του 1992 για να αλλάξουν οι στίχοι του τραγουδιού στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 100 εξέχοντες Γάλλοι πολίτες, συμπεριλαμβανομένης της Danielle Mitterrand, συζύγου του τότε Προέδρου François Mitterrand, ήταν ανεπιτυχής.

Οι στίχοι της «Μασσαλιώτιδας»

Allons enfants de la Patrie
Le jour de gloire est arrivé 
Contre nous de la tyrannie
L'étendard sanglant est levé
Entendez-vous dans les campagnes
Mugir ces féroces soldats?
Ils viennent jusque dans vos bras
Égorger vos fils, vos compagnes 

Aux armes, citoyens 
Formez vos bataillons 
Marchons, marchons 
Qu'un sang impur
abreuve nos sillons 

Μετάφραση:

Εμπρός παιδιά της πατρίδας
η ημέρα της δόξας έφθασε
Απέναντί μας υψώθηκε της τυραννίας
το ματωμένο λάβαρο
Ακούτε να βρυχώνται στους αγρούς
τούτοι οι αιμοβόροι στρατιώτες;
Έρχονται ως την αγκαλιά σας
να σφάξουν τους γιους και τις γυναίκες σας

Στα όπλα πολίτες
Τα τάγματά σας σχηματίστε
Εμπρός εμπρός
Κι ένα αίμα μολυσμένο
ας ποτίσει τους αγρούς μας