«Την 16η Φεβρουαρίου 2024, στο σωφρονιστικό κέντρο N°3, ο κρατούμενος Ναβάλνι Α. Α. αισθάνθηκε αδιαθεσία έπειτα από περίπατο (...) τα αίτια του θανάτου του τελούν υπό εξακρίβωση», αναφέρεται στην ανακοίνωση των ρωσικών σωφρονιστικών υπηρεσιών.
«Εφαρμόσθηκαν όλες οι αναγκαίες μέθοδοι ανάνηψης, αλλά δεν έδωσαν αποτέλεσμα. Οι γιατροί έκτακτης ανάγκης διαπίστωσαν τον θάνατο του ασθενούς...».
Ο Αλεξέι Ανατόλιεβιτς Ναβάλνι ήταν Ρώσος δικηγόρος και πολιτικός ακτιβιστής. Συμμετείχε τακτικά στη Ρωσική Πορεία από το 2009, ενώ ήταν ένα από τα γνωστότερα πρόσωπα στη Ρωσία, στα εγχώρια και διεθνή μέσα, ως κριτικός της διαφθοράς και του ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Είχε οργανώσει διαδηλώσεις υπέρ των μεταρρυθμίσεων και κατά της διαφθοράς, τον Πούτιν και τους συμμάχους του. Επίσης συμμετείχε στις εκλογές για τη δημαρχία της Μόσχας. Το 2012, η Wall Street Journal τον περιέγραψε ως "τον άνθρωπο που ο Βλαντίμιρ Πούτιν φοβάται περισσότερο". Για τους αγώνες του για τα ανθρώπινα δικαιώματα τιμήθηκε με το βραβείο Ζαχάροφ τον Οκτώβριο του 2021.
Αλεξέι Ναβάλνι: Πρώτα χρόνια και καριέρα
Ο Ναβάλνι ήταν ρωσικής και ουκρανικής καταγωγής. Ο πατέρας του καταγόταν από τη Ζαλλισία, ένα χωριό κοντά στα σύνορα με τη Λευκορωσία, στην περιφέρεια Κιέβου, στην Ουκρανία. Ο Ναβάλνι μεγάλωσε στο Όμπνινσκ, περίπου 100 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Μόσχας, αλλά πέρασε τα παιδικά του καλοκαίρια με τη γιαγιά του στην Ουκρανία, αποκτώντας επάρκεια στην ουκρανική γλώσσα. Οι γονείς του, Ανατόλι Ναβάλνι και Λουντμίλα Ναβαλνάγια, έχουν μια βιοτεχνία καλαθοπλεκτικής, το οποίο διευθύνουν από το 1994, στο χωριό Κομπιάκοβο της περιφέρειας Βόλογκντα.
Ο Ναβάλνι αποφοίτησε από το γυμνάσιο Καλινίνετς το 1993, και αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Φιλίας των Λαών της Ρωσίας το 1998 με πτυχίο νομικής. Στη συνέχεια σπούδασε κινητές αξίες και χρηματαγορές στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο υπό την κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, αποφοιτώντας το 2001. Το 2010 έλαβε υποτροφία στο Πανεπιστήμιο Γέιλ.
Από το 1998, ο Ναβάλνι εργάστηκε ως δικηγόρος σε διάφορες ρωσικές εταιρείες. Το 2009, έγινε δικηγόρος και μέλος του δικηγορικού επιμελητηρίου της Περιφέρειας Κίροφ (αριθ. μητρώου 43/547). Το 2010, λόγω της μετακόμισής του στη Μόσχα, έπαψε να είναι μέλος του δικηγορικού επιμελητηρίου της περιφέρειας Κίροφ και έγινε μέλος του δικηγορικού επιμελητηρίου της Μόσχας (αριθμ. μητρώου 77/9991). Τον Νοέμβριο του 2013, μετά την έναρξη ισχύος της απόφασης στην υπόθεση Κίροβλες, ο Ναβάλνι στερήθηκε την ιδιότητα του δικηγόρου.
Πολιτική σταδιοδρομία
Το 2000, μετά την ανακοίνωση ενός νέου νόμου που θα αύξανε το εκλογικό όριο για τις εκλογές της Κρατικής Δούμας, ο Ναβάλνι εντάχθηκε στο Ρωσικό Ενωμένο Δημοκρατικό Κόμμα Γιάμπλοκο. Σύμφωνα με τον Ναβάλνι, ο νόμος ήταν φωτογραφικός κατά του Γιάμπλοκο και της Ένωσης Δεξιών Δυνάμεων και αποφάσισε να ενταχθεί, παρόλο που δεν ήταν "μεγάλος θαυμαστής" καμίας οργάνωσης. Το 2001, καταχωρήθηκε ως μέλος του κόμματος. Το 2002, εξελέγη στο περιφερειακό συμβούλιο της τοπικής ένωσης της Μόσχας του Γιάμπλοκο. Το 2003, ηγήθηκε της τοπικής ένωσης της Μόσχας της προεκλογικής εκστρατείας του κόμματος για τις κοινοβουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν τον Δεκέμβριο.Τον Απρίλιο του 2004, ο Ναβάλνι έγινε Επιτελάρχης του τμήματος του Γιάμπλοκο στη Μόσχα, στο οποίο παρέμεινε μέχρι τον Φεβρουάριο του 2007. Επίσης το 2004 έγινε Αναπληρωτής Αρχηγός του τμήματος του κόμματος στη Μόσχα. Από το 2006 έως το 2007 ήταν μέλος του Ομοσπονδιακού Συμβουλίου του κόμματος.
Τον Αύγουστο του 2005, ο Ναβάλνι εντάχθηκε στο Κοινωνικό Συμβούλιο της Κεντρικής Διοικητικής Περιφέρειας της Μόσχας, που δημιουργήθηκε πριν από τις εκλογές για τη Δούμα της πόλης της Μόσχας που διεξήχθησαν αργότερα το ίδιο έτος, στις οποίες έλαβε μέρος ως υποψήφιος. Τον Νοέμβριο, ήταν ένας από τους εμπνευστές του Δημόσιου Επιμελητηρίου Νέων, με σκοπό να βοηθήσει νεότερους πολιτικούς να συμμετάσχουν σε νομοθετικές πρωτοβουλίες. Ταυτόχρονα, το 2005, ο Ναβάλνι ξεκίνησε ένα άλλο κοινωνικό κίνημα νέων, με το όνομα «Ναι! – Δημοκρατική Εναλλακτική» και το οποίο δεν συνδέθηκε με το Γιάμπλοκο, ούτε με κανένα άλλο πολιτικό κόμμα. Στο πλαίσιο του κινήματος, ο Ναβάλνι συμμετείχε σε μια σειρά από δράσεις. Συγκεκριμένα, ήταν ένας από τους διοργανωτές των πολιτικών συζητήσεων που διοικούνταν από το κίνημα, οι οποίες σύντομα είχαν απήχηση στα μέσα ενημέρωσης. Ο Ναβάλνι οργάνωσε επίσης τηλεοπτικές συζητήσεις μέσω του κρατικού καναλιού της Μόσχας TV Center, με δύο από τα αρχικά επεισόδια να έδειξαν υψηλές τηλεθεάσεις, αλλά η εκπομπή ακυρώθηκε ξαφνικά. Σύμφωνα με τον Ναβάλνι, οι αρχές απαγόρευσαν σε ορισμένα άτομα να λαμβάνουν τηλεοπτική δημοσιότητα.
Στα τέλη του 2006, ο Ναβάλνι προσέφυγε στο Δημαρχείο της Μόσχας, ζητώντας του να δώσει άδεια για τη διεξαγωγή της εθνικιστικής ρωσικής πορείας του 2006. Ωστόσο, πρόσθεσε ότι το Γιάμπλοκο καταδίκασε «οποιοδήποτε εθνικό ή φυλετικό μίσος και κάθε ξενοφοβία» και κάλεσε την αστυνομία να αντιταχθεί σε «οποιεσδήποτε φασιστικές, ναζιστικές και ξενοφοβικές εκδηλώσεις».
Τον Ιούλιο του 2007, ο Ναβάλνι παραιτήθηκε από τη θέση του Αναπληρωτή Αρχηγού του τμήματος του κόμματος της Μόσχας. Κατά συνέπεια, εκδιώχθηκε από το Γιάμπλοκο επειδή ζήτησε την παραίτηση του προέδρου του κόμματος, Γκριγκόρι Γιαβλίνσκι. Επίσης το 2007, ο Ναβάλνι συνίδρυσε το Εθνικό Ρωσικό Απελευθερωτικό Κίνημα, γνωστό ως "Ο Λαός", που ορίζει τη μετανάστευση πολιτική ως προτεραιότητα. Το κίνημα συμμάχησε με δύο εθνικιστικές ομάδες, το Κίνημα κατά της Παράνομης Μετανάστευσης και τη Μεγάλη Ρωσία.
Τον Σεπτέμβριο του 2013 συμμετείχε στις δημαρχικές εκλογές της Μόσχας με την υποστήριξη του Κόμματος Λαϊκής Ελευθερίας. Στις εκλογές κέρδισε το 27% των ψήφων και βγήκε δεύτερος μετά τον τρέχοντα δήμαρχο Σεργκέι Σομπιάνιν. Ο Ναβάλνι και οι σύμμαχοι του επέμεναν ότι ο πραγματικός αριθμός ψήφων του Ναβάλνι ήταν υψηλότερος και ότι οι αρχές προέβησαν σε νοθεία για να αποτρέψουν επαναληπτική εκλογή.
Ο Ναβάλνι έγινε γνωστός μέσα από το ιστολόγιο του στο LiveJournal, αλλά αργότερα έγινε μέλος του YouTube όπου έχει 2.9 εκατομμύρια συνδρομητές, ενώ συμμετέχει και στο Twitter όπου έχει πάνω από 2.1 εκατομμύρια ακολούθους. Έχει χρησιμοποιήσει το ιστολόγιο του και τους λογαριασμούς του σε YouTube και Twitter για να δημοσιεύσει βίντεο και έγγραφα για τη διαφθορά από Ρώσους αξιωματούχους, να διοργανώσει διαμαρτυρίες και να προωθήσει τις υποψηφιότητες του στις εκλογές. Είναι ενεργός στα μέσα ενημέρωσης: το 2011, σε μια ραδιοφωνική συνέντευξη, αποκάλεσε το κυβερνών κόμμα της Ρωσίας, Ενωμένη Ρωσία, "κόμμα απατεώνων και κλεφτών", σύνθημα το οποίο κέρδισε σημαντική απήχηση στο ρωσικό λαό. Το 2011, ίδρυσε το Ίδρυμα κατά της διαφθοράς.
Ο Ναβάλνι έχει συλληφθεί αρκετές φορές από τις ρωσικές αρχές. Έχει καταδικαστεί δύο φορές με αναστολή, μία φορά τον Ιούλιο του 2013 και άλλη μια φορά τον Δεκέμβριο του 2014. Οι διάρκειες των ποινών ήταν 5 και 3,5 χρόνια, αντίστοιχα. Θεωρείται ότι οι κατηγορίες του είναι κατασκευασμένες λόγω του ακτιβισμού του, ενώ σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων οι καταδίκες παραβίαζαν το δικαίωμα του Ναβάλνι για δίκαιη δίκη. Το Κέντρο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μεμόριαλ τον θεωρεί.πολιτικό κρατούμενο. Τον Φεβρουάριο του 2014 ο Ναβάλνι τέθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό και του επετράπη να έχει επαφή μόνο με την οικογένεια του.
Τον Μάρτιο του 2017, ο Αλεξέι Ναβάλνι και το Ίδρυμα κατά της διαφθοράς δημοσίευσαν ένα ντοκιμαντέρ στο οποίο κατηγορούν τον πρώην πρόεδρο και νυν πρωθυπουργό της Ρωσίας, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, για διαφθορά.
Τον Δεκέμβριο του 2016, ο Ναβάλνι ξεκίνησε την εκστρατεία του για τις προεδρικές εκλογές του 2018, αλλά η εγγραφή του αποκλείστηκε από την Κεντρική Εκλογική Επιτροπή της Ρωσίας τον Δεκέμβριο του 2017. Έκανε έφεση στο Ανώτατο Δικαστήριο της Ρωσίας αλλά η έφεση του απορρίφθηκε. Αυτός και οι υποστηρικτές του έχουν συλληφθεί και είναι θύματα επιθέσεων σε αρκετές περιπτώσεις κατά την προεκλογική εκστρατεία. Τον Μάιο του 2018, ο Ναβάλνι καταδικάστηκε σε 30 μέρες φυλάκιση επειδή συμμετείχε σε μη αδειοδοτημένη διαδήλωση κατά του Πούτιν στη Μόσχα. Ο Ναβάλνι καταδίκασε την απόφαση.
Δολοφονική επίθεση με Νοβιτσόκ
Στις 20 Αυγούστου 2020 ο Ναβάλνι μεταφέρθηκε εσπευσμένα σε νοσοκομείο σε σταθερή αλλά κρίσιμη κατάσταση έπειτα από ύποπτη δηλητηρίασή του στη διάρκεια πτήσης από το Τομσκ στη Μόσχα. Φημολογίες κάνουν λόγο για πιθανή δηλητηρίασή του από τους αντιπάλους του. Η Γερμανία έστειλε αποστολή γιατρών στη Ρωσία και τελικά ο Ναβάλνι διακομίστηκε στο Βερολίνο και νοσηλεύτηκε σε νοσοκομείο του, όπου και διέφυγε τον κίνδυνο μετά από εκτεταμένη νοσηλεία εβδομάδων.
Μετά τη νοσηλεία του στη Γερμανία, επέστρεψε αμέσως στη Ρωσία, αλλά συνελήφθη κατευθείαν από τις αρχές. Αυτό οδήγησε σε εκτεταμένες διαδηλώσεις και σε βίαια επεισόδια μεταξύ της ρωσικής αστυνομίας και οπαδών του Ναβάλνι. Η ρωσική αστυνομία προχώρησε σε περισσότερες από 4.400 συλλήψεις και απέκλεισε το κέντρο πολλών πόλεων, μεταξύ αυτών και της πρωτεύουσας Μόσχας. Η σύζυγος του Αλεξέι Ναβάλνι, Γιούλια, συνελήφθη επίσης από την αστυνομία, προτού αφεθεί ελεύθερη λίγες ώρες αργότερα.
Επιστροφή και σύλληψη
Στις 17 Ιανουαρίου 2021 ο Ναβάλνι επέστρεψε από τη Γερμανία στη Ρωσία αεροπορικώς και συνελήφθη στον έλεγχο των διαβατηρίων. Έπειτα από τη σύλληψή του ξέσπασαν μαζικές διαδηλώσεις στις 23 Ιανουαρίου 2021.
Στις 2 Φεβρουαρίου αντικαταστάθηκε η προηγούμενη με αναστολή καταδίκη του από δικαστήριο της Μόσχας με ποινή φυλάκισης, που σημαίνει ότι θα εξέτιε ποινή 3,5 ετών σε σωφρονιστικό στρατόπεδο εργασίας. Ο Ναβάλνι κατήγγειλε το βασανισμό του στη διάρκεια του εγκλεισμού του στο στρατόπεδο με τη στέρηση του ύπνου.Επίσης, οι ρωσικές αρχές του αρνήθηκαν ιατρική βοήθεια. Στις 31 Μαρτίου ο Ναβάλνι ανακοίνωσε ότι κατέρχεται σε απεργία πείνας. Η Διεθνής Αμνηστία κατηγόρησε τον Πούτιν ότι σκοτώνει αργά τον Ναβάλνι με βασανιστήρια και απάνθρωπη μεταχείριση στη φυλακή.
