Η Cryos θεωρείται η μεγαλύτερη τράπεζα σπέρματος στον κόσμο. Συγκεντρώνει το σπέρμα δανών δοτών σε λίτρα, το ελέγχει, το επεξεργάζεται και το στέλνει πακέτο προς γονιμοποίηση σε γυναίκες σε πάνω από 80 χώρες στον κόσμο. Ποιος μπορεί άραγε πλέον να μετρήσει πόσα κατά το ήμισυ δανάκια ζουν σήμερα στην Ευρώπη ή στις ΗΠΑ; Κανείς αλλά σίγουρα οι αριθμοί είναι τόσο μεγάλοι που κάνουν πολλούς να μιλούν για τη νέα απόβαση των Βίκινγκς!
Αυτό που κάνει την εταιρία να ξεχωρίζει είναι η οργάνωση και η χρηστικότητα. Καταρχήν όλα γίνονται online, από τον καναπέ σου με ένα λάπτοπ στα χέρια. Η διαδικασία κάτι παραπάνω από απλή, θυμίζει πιτσαρία ή αγορά στο amazon: μπαίνεις, διαλέγεις, πληρώνεις και το περιμένεις στην πόρτα σου. Ναι, μπορεί το σπέρμα να μην έρχεται σε συσκευασία πίτσας ή δώρου, έρχεται όμως στην πόρτα σου σε ένα ειδικό ισοθερμικό δοχείο – κουτί με κούριερ.
Πάμε όμως από την αρχή. Μπαίνοντας στην ιστοσελίδα διαλέγει κανείς τη γλώσσα που θέλει ανάμεσα από πολλές (ναι, έχει και ελληνικά!) και αρχίζει να επιλέγει τα βασικά κριτήρια που επιθυμεί τύπου χρώμα δέρματος, χρώμα ματιών, χρώμα μαλλιών, ύψος κλπ. Το σύστημα τότε βγάζει επιτόπου τα κατάλληλα προφίλ και με φωτογραφίες παρακαλώ. Σε πολλές περιπτώσεις μπορείτε να ακούσετε μέχρι και την ηχογραφημένη φωνή του δότη ή να δείτε τον γραφικό του χαρακτήρα για να έχετε πιο πλήρη εικόνα. Και όταν επιτέλους βρει κάποιος αυτό που θέλει, με ένα κλικ το βάζει στο καλάθι των αγορών σας (όπως amazon) και πληρώνει επί τόπου. Αυτά είναι χοντρικά τα βήματα, πάμε όμως να δούμε το θέμα με λίγο περισσότερες λεπτομέρειες.
Ταρίφες
Οι τιμές κυμαίνονται μεταξύ 200 ευρώ για σπέρμα ενός ανώνυμου και 600 ευρώ για επώνυμου δότη – που δηλαδή τα στοιχεία του θα βρίσκονται στη διάθεση του παιδιού όταν γίνει 18 ετών. Υπάρχουν βέβαια ανάλογα με την ποιότητα και την ποσότητα και πιο φτηνές λύσεις της τάξης των 40 – 50 ευρώ. Μπορούν όμως να ξεπεράσουν και τις 12.000 ευρώ αν θέλετε αποκλειστικότητα. Τι σημαίνει αυτό; Ότι αγοράζετε όλη την παραγωγή σπέρματος του συγκεκριμένου δότη και έτσι εξασφαλίζετε ότι το μωρό σας δεν θα έχει κάπου εκεί έξω ετεροθαλή αδέρφια. Αν είσαι στη γειτονιά, όπως και στην περίπτωση της πιτσαρίας, συμφέρει να παραλάβεις το μαγικό σπέρμα από την εταιρία γιατί χρεώνεσαι λιγότερο – κάτι σαν προσφορά. Η τιμή σχετίζεται επίσης και με την ημερομηνία λήξης του προϊόντος, δηλαδή αν θα μπορείς να το χρησιμοποιήσεις μέσα σε 3, 5 ή και 15 μέρες, εξασφαλίζοντας έτσι μεγαλύτερη επιτυχία στο όλο πρότζεκτ. Να σημειώσουμε ότι όπως στα περισσότερα τέτοια sites για online αγορές, έτσι και εδώ η πληρωμή μπορεί να γίνει είτε με πιστωτική κάρτα επί τόπου, είτε με κατάθεση στον λογαριασμό της εταιρίας. Εδώ αναλυτικά τα τιμολόγια της εταιρίας.
Γνωστή εταιρία κούριερ παραδίδει το πολύτιμο σπέρμα σε ειδική θήκη μαζί με ένα έντυπο με τις βασικές οδηγίες και λεπτομέρειες. Η παράδοση μπορεί να γίνει όπου γουστάρει ο πελάτης, στο σπίτι, στο γραφείο, στην κλινική, στον γιατρό ή στο πατρικό. Αυτήν την τελευταία εκδοχή επέλεξε τουλάχιστον η Anna, μία βρετανίδα που πρωταγωνιστεί στο ντοκιμαντέρ του BBC «Οι Βίκινγκς έρχονται» για το θέμα. Σε αυτό το απόσπασμα οι δύο ηλικιωμένοι γονείς, οι δυνητικοί γιαγιά και παππούς του μωρού, μιλούν στην κάμερα και παραδέχονται ότι δεν καταλαβαίνουν τι συμβαίνει και όλη η φάση τους μοιάζει εξωγήινη. Το κουδούνι χτυπάει και το σπέρμα καταφθάνει με τον κύριο του κούριερ στο ειδικό κουτί. Η χαρούμενη υποψήφια μητέρα, το αντιμετωπίζει σχεδόν σαν μωρό-δώρο και στήνει τους αμήχανους γονείς της να φωτογραφηθούν με το κουτί ανάμεσά τους στον καναπέ του σπιτιού. Η σκηνή είναι κάτι παραπάνω από αστεία αλλά μας δίνει σίγουρα μία εικόνα για το περίεργο αυτό κουτί στο οποίο μεταφέρεται το σπέρμα.
Με βάση τα στοιχεία που έχουν καταγραφεί υπάρχουν τρεις μεγάλες κατηγορίες πελατών: γυναίκες με σύντροφο / σύζυγο που έχει προβλήματα γονιμότητας, λεσβίες μόνες ή σε ζευγάρι και – το μεγαλύτερο και ραγδαία αυξανόμενο κοινό – μόνες γυναίκες στα 30 ή τα 40 τους που δεν έχουν σύντροφο και επιθυμούν να κάνουν μόνες τους ένα παιδί. Η Cryos γνωρίζει μεγάλη επιτυχία σε χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία ή η Αυστραλία όπου πλέον, και μετά από νομοθετική ρύθμιση το 2006, δεν μπορεί να υπάρξει ανώνυμος δότης. Πολλές γυναίκες επιμένουν να αποκτήσουν σπέρμα από κάποιον εντελώς ανώνυμο δότη και αυτό τους οδηγεί στη Δανία (αλλιώς κάθε παιδί που κλείνει τα 18 δικαιούται να μάθει τα στοιχεία του «πατέρα» του και να έρθει σε επικοινωνία μαζί του – και αυτό ακριβώς το ρίσκο είναι που θέλουν να αποφύγουν οι βρετανίδες).
Ήδη το 2015 ο διευθυντής της Cryos, Ole Schoo εκτιμούσε ότι πάνω από 1000 ημι-δανέζικα μωρά έχουν γεννηθεί στη Μεγάλη Βρετανία μέσω της εταιρίας του.
Δότες
Και εδώ το προφίλ διαφέρει. Υπάρχουν καταρχήν δύο βασικές κατηγορίες: οι ανώνυμοι και οι επώνυμοι. Για τους ανώνυμους τα πράγματα είναι απλά. Κανείς δεν ξέρει τίποτα, δεν μαθαίνει τίποτα, δεν γνωρίζει τίποτα και καμία ζωή δεν επηρεάζεται από την παροχή αυτή σπέρματος. Στους επώνυμους όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Το όνομά τους και όλα τους τα στοιχεία είναι στη διάθεση της μέλλουσας μητέρας και – φυσικά στη συνέχεια – του παιδιού που γεννιέται όταν αυτό γίνεται 18. Στο απόσπασμα του ντοκιμαντέρ «Οι Βίκινγκς έρχονται» του BBC που ακολουθεί, βλέπουμε μερικές τέτοιες περιπτώσεις: άλλοι νέοι φοιτητές, άλλοι παντρεμένοι οικογενειάρχες. Όλοι παραδέχονται ότι ευχαρίστως θα έπιναν έναν καφέ στο μέλλον με τα παιδιά τους αλλά αρνούνται ότι θα είναι μπαμπάδες αυτών των παιδιών ή ότι θα παίξουν αυτόν τον ρόλο. Πολύ εύκολα και απλά μας τα περιγράφουν είναι η αλήθεια…
Γιατί η Δανία
Γιατί όμως οι Δανοί δότες να έχουν τέτοιο σουξέ παγκοσμίως; Είναι απλώς ο θαυμασμός για την ψηλή, ξανθιά, γαλαζομάτα ράτσα με την καλή εκπαίδευση; Είναι που θεωρούνται σταθερά εδώ και χρόνια ο πιο χαρούμενος λαός του κόσμου; Μήπως αυτό όλο είναι τελικά απλώς ένα στερεότυπο; Τι είναι αυτό που πείθει τις γυναίκες από τόσες χώρες να προτιμούν την συγκεκριμένη τράπεζα σπέρματος; Από ότι φαίνεται είναι οι λεπτομέρειες, η εξυπηρετικότητα και η ευκολία που κερδίζουν για άλλη μία φορά. Κατά μέσο όρο για τον κάθε δότη υπάρχουν 30 σελίδες να διαβάσει μία υποψήφια μητέρα με όλες φυσικά τις ιατρικές λεπτομέρειες (από το αν πέρασε ιλαρά στα 5 του μέχρι το αν έχει μυωπία) και όχι μόνο. Εκεί καταγράφονται θέματα συμπεριφοράς, εκπαίδευσης ή ψυχολογίας και φυσικά το οικογενειακό background με απίστευτες λεπτομέρειες του τύπου «στο δημοτικό έπαιζε μπάσκετ αλλά το γυμνάσιο ανακάλυψε την φυσική» ή «η θεία του από την μεριά του πατέρα του ήταν διαβητική». Πολλοί φάκελοι περιλαμβάνουν και παιδικές ή μωρουδιακές φωτογραφίες του δότη αλλά και δείγμα φωνής. Συχνά, οι φάκελοι συνοδεύονται επίσης και από ένα report της ομάδας της συγκεκριμένης κλινικής που περιγράφουν την εμπειρία τους με τον δότη όταν και όσο τον γνώρισαν (αν ήταν χαρούμενος τύπος, αν έκανε αστεία κλπ).
Η επιλογή του δότη
Ακριβώς επειδή μαθαίνεις τις προσωπικές ιστορίες του κάθε δότη, επηρεάζεσαι και εύκολα από αυτές. Η Kel και η Anna που ζουν μαζί στην Αγγλία και έχουν υπογράψει σύμφωνο συμβίωσης, περιγράφουν στην εφημερίδα Daily Mail τη δική τους εμπειρία όταν αναζητούσαν δότη στην βάση δεδομένων του Cryos. Τελικά επέλεξαν κάποιον που τους συγκίνησε με τον τρόπο που έγραφε ότι θέλει να αποκτήσει οικογένεια, γυναίκα και παιδιά, αλλά δυσκολεύεται γιατί είναι αγρότης, ζει σε μία φάρμα και «δεν θέλουν πολλές να γίνουν σύζυγοι αγρότη». Έγραφε επίσης πόσο ήθελε να γίνει πατέρας, ακόμα και παιδιών που δεν θα γνωρίσει κανείς γιατί, συνέχιζε σε σπαστά αγγλικά, «Ποιος θυμάται εμένα σε 100 χρόνια αν παιδιά όχι έχω εγώ;». Η δύο γυναίκες – αφού εξέτασαν φυσικά και όλα τα άλλα στοιχεία του φακέλου του δότη – ήταν σίγουρες ότι αυτός ήταν ο κατάλληλος, πλήρωσαν με την πιστωτική τους και σε λίγες μέρες το σπέρμα ήταν στην πόρτα τους. Δικαίως λοιπόν σχολίαζαν στην εφημερίδα ότι η όλη υπόθεση είναι «σχεδόν πιο εύκολο από το να υιοθετήσεις ένα κουταβάκι».
Σε άλλα άρθρα, συνεντεύξεις, βίντεο και αφιερώματα διαβάζουμε διαφορετικές ιστορίες. Υπάρχουν γυναίκες που επιλέγουν βασικά με γκομενικά κριτήρια: επιλέγουν δηλαδή για δότη σπέρματος τον άντρα που θα ήθελαν να έχουν δικό τους, τον φανταστικό άντρα με τον οποίο θα ήθελαν να κάνουν μαζί ένα παιδί. Άλλες ψάχνουν να βρουν έναν δότη που να μοιάζει τον μπαμπά τους γιατί αυτό υποστηρίζουν ότι τους δίνει μία ασφάλεια ότι το παιδί που θα γεννηθεί θα μοιάζει σε μαμά και παππού και φυσικά τους προσφέρει και μία αίσθηση οικειότητας. Άλλες γυναίκες έχουν πιο πρακτικό μυαλό και ψάχνουν απλώς χαρακτηριστικά που να συμπληρώνουν τα δικά τους (πχ αν αυτές είναι καλές στα θεωρητικά μαθήματα, ο δότης να έχει κλήση στα μαθηματικά) ή να κρύβουν και να βελτιώνουν τις ατέλειές τους. Έτσι πιστεύουν ότι θα καταφέρουν το ιδανικό αποτέλεσμα και θα φέρουν στον κόσμο ένα σωστό και άρτιο παιδί που θα έχει αυξημένες δυνατότητες να έχει επιτυχία στη ζωή του μεγαλώνοντας.
Ο πρωταγωνιστής
Ο Ole Schou το 1981 ήταν μόλις 27 χρονών και είχε μόλις αποφοιτήσει από το Πανεπιστήμιο της πόλης Aarhus στη Δανία. Είδε λοιπόν ένα όνειρο που τον σημάδεψε: μία παγωμένη μπλε θάλασσα και επάνω στα κύματα παγιδευμένα εκατοντάδες παγωμένα σπέρματα. «Ήταν τόσο ιδιαίτερο όνειρο που δεν μπορούσα να το ξεχάσω», θυμάται και συμπληρώνει ότι «έτσι λίγο καιρό αργότερα επισκέφθηκα τη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου και ζήτησα να διαβάσω ότι βιβλίο υπήρχε σχετικά με το σπέρμα και την γονιμότητα». Διάβασε τόσο που το θέμα του έγινε εμμονή, τόσο μεγάλη εμμονή που ξεκίνησε να πειραματίζεται και με το δικό του σπέρμα. Αυνανιζόταν τις νύχτες και στη συνέχεια αποθήκευε το σπέρμα του σε φιαλίδια που πάγωνε στο ψυγείο του.
Ο Ole Schou
Έτσι σιγά, σιγά, όπως περιγράφει «το όνειρό μου, γέννησε ένα άλλο όνειρο: θα έφτιαχνα μία τράπεζα σπέρματος». Έτσι κάπως γεννήθηκε η εταιρία Cryos, το Νοέμβριο του 1987. Σήμερα η εταιρία διαθέτει παραρτήματα σε τρεις πόλεις της Δανίας και δύο πολιτείες των ΗΠΑ ενώ εξυπηρετεί περισσότερες από 80 χώρες σε όλο τον κόσμο. To 2012 σε συνέντευξή του o Schou δήλωνε με χιούμορ πως «μόνο στην Ανταρκτική δεν στέλνουμε σπέρμα, προφανώς οι πιγκουίνοι δεν μας έχουν ανάγκη».
Το χρονολόγιο της ιστορίας της εταιρίας
Μπορεί τώρα πια μία τράπεζα σπέρματος να ακούγεται για τους περισσότερους απλό και συνηθισμένο, αλλά δεν ήταν πάντα έτσι και ότι είχε να κάνει με σπέρμα ήταν θέμα-ταμπού ακόμα και για τους Δανούς. Ο Schoo περιγράφει στον Guardian ότι δυσκολεύονταν πολύ να πείσει τους άντρες να δώσουν σπέρμα και οι περισσότεροι τον κοιτούσαν περίεργα. Μία φορά μάλιστα, κάπου στη δεκαετία του ’80, στις τουαλέτες ενός εστιατορίου είδε έναν όμορφο μαύρο άντρα, όπως θυμάται. «Εκείνη την εποχή ήταν διπλά δύσκολο να βρεις σπέρμα από άντρα άλλης εθνικότητας και έτσι αμέσως του είπα ότι χρειαζόμουν το σπέρμα του. Τσαντίστηκε τόσο πολύ που με χτύπησε!», περιγράφει ο Schoo.
Η εταιρία
Η εφημερίδα Guardian βρέθηκε στα κεντρικά γραφεία της εταιρίας το 2012 όπου ξεναγήθηκε από τον ίδιο τον Schou. Εκείνη την εποχή ήδη η Cryos εξυπηρετούσε πάνω από 70 χώρες και ήταν υπεύθυνη για πάνω από 30.000 γεννήσεις συνολικά, παράγοντας πάνω από 2.000 μωρά κάθε χρόνο. Τα κεντρικά αυτά γραφεία βρίσκονται στον πέμπτο όροφο ενός κτηρίου με κόκκινα τούβλα στην πατρίδα του Schoo, το Aarhus, εκεί όπου έστησε και αρχικά την εταιρία του. Η ομάδα της εφημερίδας περιπλανήθηκε στους χώρους που οι δότες αυνανίζονται για να δώσουν το σπέρμα τους («Μπορούν να χαζέψουν περιοδικά, να δουν ταινία ή να ακούσουν μουσική», λέει ο Schoo), στους χώρους που γίνεται μετά η ιατρική ανάλυση του σπέρματος αλλά και η αρχειοθέτηση και στη συνέχεια η συσκευασία τους για την αποστολή. Περιγράφουν λοιπόν ότι στη ρεσεψιόν υπάρχει ένας μεγάλος μπλε πίνακας εμπνευσμένος από εκείνο το πρώτο, σημαδιακό όνειρο του Schoo.
Ο πίνακας που απεικονίζει το όνειρο του Schoo και βρίσκεται στα κεντρικά γραφεία της εταιρίας)
Στον ίδιο χώρο βρέθηκε και η κάμερα του CNN το 2016, φτιάχνοντας ένα εξαιρετικό φωτογραφικό αφιέρωμα εδώ. Στους διαδρόμους παντού μεγάλες φωτογραφίες χαμογελαστών μωρών ή εντυπωσιακές εικόνες από μεγεθυμένο σπέρμα. Κάθε φορά που ένας δότης μπαίνει στο δωμάτιο, ένα κόκκινο φωτάκι ανάβει απ’έξω για να φαίνεται ότι ο χώρος χρησιμοποιείται. Ο Schoo λέει στην εφημερίδα ότι η πλειοψηφία των δοτών έρχεται μία με δύο φορές τη βδομάδα, ενώ σημειώνει γελώντας ότι «Κάποιους τους στέλνουν οι κοπέλες τους για να εκτονωθούν αφού οι σεξουαλικές τους ανάγκες είναι περισσότερες από τις δικές τους».
Τίνος είναι τα παιδιά
H δημιουργός του ντοκιμαντέρ του BBC με τίτλο «Οι Βίκινγκς έρχονται» Sue Bourne λέει: «Οι Δανοί ήταν μέχρι τώρα διάσημοι για την εξαγωγή μπύρας, μπέικον και lego – τώρα και για το σπέρμα! Αμφιβάλω αν ο κόσμος έχει καμία ιδέα σε τι μεγάλη κλίμακα συμβαίνει όλο αυτό γιατί οι γυναίκες που χρησιμοποιούν την τράπεζα σπέρματος είναι διακριτικές και συχνά δεν το αποκαλύπτουν καν».
Πράγματι, παρόλο που υπάρχουν δεδομένα και στατιστικά, κανείς δεν μπορεί να ξέρει με σιγουριά πόσα παιδιά έχουν γεννηθεί με σπέρμα από δότη της Cryos ή άλλης εταιρίας. Και αυτό γιατί το σπέρμα δεν πηγαίνει σε κάποια κλινική ή στον γιατρό αλλά απευθείας στο σπίτι της ενδιαφερόμενης γυναίκας και μπορεί έτσι να κάνει μόνη της την δουλειά, στο μπάνιο της ή στο σαλόνι της χωρίς να την ενοχλεί κανείς ή και να το ξέρει κανείς. Σε άρθρο των Financial Times αναφέρεται πως αυτή η διαδικασία αλλά και γενικότερα ή έλλειψη ενημέρωσης για το αν τελικά έγινε ή σύλληψη ή όχι και αν γεννήθηκε το μωρό, καθιστούν τα στατιστικά στοιχεία αδύνατα σε όλες τις χώρες όπου επιτρέπεται η αποστολή σπέρματος από την Cryos. Παράλληλα υπάρχει θέμα και με το πόσα παιδιά μπορεί να αποκτήσει τελικά ο κάθε δότης. Σε κάποιες χώρες υπάρχει συγκεκριμένο όριο – πχ στη Μεγάλη Βρετανία ένας δότης δεν μπορεί παρά να βοηθήσει δέκα γυναίκες. Με τις online και εύκολες αγορές σπέρματος όμως ακόμα και ο στοιχειώδης αυτός έλεγχος καθίσταται αδύνατος αφού ο ίδιος ο Schou στο ίδιο άρθρο παραδέχεται ότι ο μέσος δότης θα κάνει 25 παιδιά αλλά υπάρχουν και κάποιοι που μπορεί να έχουν πάνω από 100. Και σημειώστε ότι για κάθε «κατάθεση» σπέρματος, ο δότης πληρώνεται μίνιμουμ 15 ευρώ και μάξιμουμ 75 ευρώ…
