Ο Νίκος Κουρής έχει την τύχη να πρωταγωνιστεί στο «1984»
Το βιβλίο του Όργουελ σκηνοθετεί η Κατερίνα Ευαγγελάτου. Φαντάζομαι ότι δεν είστε όπως ο «δυνάστης» Ο’ Μπράιεν, λέω. «Γιατί, τι είμαι εγώ δηλαδή;» απαντά.
«Υπάρχει ένα θέμα με αυτά τα μεγάλα έργα που έχουν ήρωες, που εν πρώτοις είναι χαρακτηρισμένοι, όπως “δυνάστης”. Το ωραίο για εμάς που κάνουμε αυτή τη δουλειά είναι, όσο μπορούμε, να μην παίρνουμε τους ρόλους ως δεδομένο. Γιατί είναι εξόχως βαρετό. Θέλω να πω ότι αν ξέρεις από την αρχή τι είναι ένας χαρακτήρας, για ποιο λόγο να ασχοληθείς μαζί του; Είναι σαν να συναντάς έναν άνθρωπο και να μένεις στο σχήμα του, ενώ κανένας δεν είναι αυτό που φαίνεται. Βέβαια αυτό που φαίνεται είναι πολλές φορές ένα πολύ δυνατό σήμα για να νομίσεις κάτι, αλλά το θέμα είναι αν σε ενδιαφέρει να ασχοληθείς λίγο παραπάνω.
Ο ήρωας Ο’ Μπράιεν, που ενσαρκώνω, και στη δομή του βιβλίου αλλά και της διασκευής μας, είναι κατά κάποιον τρόπο ο υψηλόβαθμος εκπρόσωπος του Κόμματος, αλλά… δεν είναι κιόλας. Είναι μέσα στον Ουίνστον, που βασανίζει; Άραγε του υποδεικνύει βήμα-βήμα μία αλήθεια, μέχρι να μπορέσει και ο ίδιος να τη δει; Αυτή η αλήθεια που υποδεικνύεται από τον Ο’ Μπράιεν, υπάρχει ήδη μέσα στον Ουίστον και απλώς δεν μπορεί να τη δει;
Τα ερωτήματα είναι πολλά και αφορούν μία διαδρομή που δεν ξέρουμε, όταν πια τελειώσει, τι αφήνει. Πέρα από αυτά καθεαυτά τα ξεκάθαρα σωματικά βασανιστήρια, αν το δει κανείς ποιητικά ή μεταφορικά, πως για να δεις το οτιδήποτε πρέπει να πονέσεις, έχει ένα επιπλέον ενδιαφέρον η περίπτωση Ο’ Μπράιεν. Είναι βασανιστής, αλλά έχει και πειστικά επιχειρήματα. Στο βιβλίο κάποια στιγμή ο Ουίνστον λέει “αυτός έχει σκεφτεί σοβαρά για τα πράγματα”…
Η Κατερίνα έχει επιλέξει εμένα και τον Αργύρη και αυτό καθορίζει και τη σκηνοθεσία, από επιλογή. Ο Ο’ Μπράιεν είναι ίσως και άνθρωπος μεγαλύτερης ηλικίας ή βάρους. Κι εγώ έχω στο μυαλό μου μία περιγραφή σε κάποιο σημείο που ο Ο’ Μπράιεν βασανίζει τον Ουίνστον και του λέει μόνος του κάτι συγκλονιστικό: “Με βλέπεις έτσι που είμαι γερασμένος και νομίζεις κάτι για μένα, αλλά αν μπορούσες να κοιτάξεις τον εαυτό σου θα καταλάβαινες σε πόσο χειρότερη μοίρα βρίσκεσαι”.
Του λέει δηλαδή ότι αντικρίζεις μία άσχημη εικόνα επειδή εγώ είμαι μεγαλύτερος από εσένα, γερασμένος και χοντρός, αλλά πρέπει να καταλάβεις ότι αν μπορούσες να δεις τον εαυτό σου –γιατί ο Ουίνστον υποτίθεται είναι ο νέος, ο επαναστάτης– θα καταλάβαινες ότι δεν είσαι καν άνθρωπος.
Είναι πολύ ωραίο και δύσκολο ταξίδι. Το “1984” είναι ένα φοβερό βιβλίο για τον άνθρωπο, την κοινωνία, τη σχέση του ανθρώπου με αυτό που ορίζουμε ως πολιτική, τον πολιτικό άνθρωπο. Πρόκειται σαφώς για προφητεία, αλλά δεν μιλάει για κάτι που δεν έχει συμβεί ακόμα. Μιλάει για κάτι που έχει συμβεί, που συνέβαινε τότε, που συμβαίνει τώρα και θα συμβαίνει πάντα. Αν δούμε πώς γίνεται η παρακολούθηση στο βιβλίο και πώς σήμερα, η διαφορά είναι τερατώδης, όμως ο Όργουελ και αυτό το έχει συλλάβει. Έχει συλλάβει τη βαθύτερη αρρώστια αυτού του πράγματος που λέγεται παρακολούθηση και αυτό είναι εντυπωσιακό, λες που το ’ξερε, ρε παιδί μου, ότι θα μπορεί κανείς μέσω ίντερνετ να κάνει όλα αυτά τα πράγματα. Τρομερό.
Πρέπει να ομολογήσω ότι δεν μου αρέσουν πολύ τα τσιτάτα. Οι ταμπέλες δεν μου λένε πολλά πράγματα. Εγώ δηλαδή τώρα που ασχολούμαι με τον Όργουελ δεν ξέρω τι σημαίνει “οργουελικός”. Και σεξπιρικός υπάρχει, απλώς εγώ βαριέμαι πολύ να ακούω τέτοιους όρους. Ακόμα κι αν οι σεξπιρικοί ηθοποιοί κάπως τον παίζουν, ο ίδιος ο Σέξπιρ και τα έργα του είναι πολλά περισσότερα. Οπότε, επειδή εμένα μου αρέσει το “περισσότερα”, δεν μου αρέσουν οι ταμπέλες. Είναι πολύ σπουδαίο πράγμα να βυθίζεσαι στα έργα των ανθρώπων και όχι στις ταμπέλες που βάζουν οι εποχές για να χαρακτηρίσουν κάτι που δεν ξέρουν τι είναι.
Η διασκευή δεν έχει εποχή και αυτό είναι το καλό. Ο ναζισμός δεν υπάρχει καθόλου. Είναι ένα καθεστώς προφανώς συγκεκριμένο, που έχει σχέση με την επιβολή ενός τρόπου ζωής, σε ένα χρόνο όμως που μπορεί να ’ναι ο οποιοσδήποτε.
Κάθε συνεργασία στο θέατρο είναι εκ νέου. Δεν υπάρχει τίποτα τελειωμένο, ούτε σχηματισμένο, ούτε νεκρό ή γνωστό, τηρουμένων των αναλογιών. Κάθε παράσταση είναι μία νέα δοκιμασία. Βεβαίως η Κατερίνα είναι ένας άνθρωπος που εκτιμώ πολύ και μ’ αρέσει πολύ να δουλεύω μαζί της και ο Αργύρης επίσης είναι ένας άνθρωπος που αγαπώ πολύ. Το έργο αυτό είναι όμως πολύ διαφορετικό πράγμα από τον “Faust” και δοκιμαζόμαστε όλοι μ’ αυτό και ευτυχώς. Πέρα δηλαδή από την εκτίμηση και την αγάπη, υπάρχει δοκιμασία και η δοκιμασία είναι ωραίο πράγμα να υπάρχει».
14°
