Ταξιδεύοντας βλέπεις πράγματα ενδιαφέροντα. Όχι μόνο μνημεία των ανθρώπων ή της φύσης, αλλά και ενδιαφέρουσες ιδέες
Ταξιδεύοντας βλέπεις πράγματα ενδιαφέροντα… Όχι μόνο μνημεία των ανθρώπων ή της φύσης, αλλά και ενδιαφέρουσες ιδέες, λύσεις, επιτυχημένες προσεγγίσεις στα κοινά, καθημερινά θέματα που απασχολούν τις σύγχρονες αστικές κοινωνίες. Η Μάγια Τσόκλη εντοπίζει παραδείγματα προς μίμηση και προσαρμογή και μας τα μεταφέρει.
Όχι άλλη οπτική ρύπανση
Η οπτική ρύπανση της Αθήνας ξεπερνά κάθε φαντασία... Με ποια χώρα να τη συγκρίνω? Σας διαβεβαιώνω ότι κερδίζουμε το παγκόσμιο βραβείο σ’αυτό το τομέα. Ακόμη και το ιστορικό κέντρο, ακόμη και η Ακρόπολη η ίδια, έχουν κρυφτεί κάτω από σύρματα και καλώδια του ηλεκτροφωτισμού και των τρόλεϊ, πίσω από άχαρες κολόνες με πινακίδες, πίσω από αφίσες με πρόσωπα καρικατούρες άγνωστων αοιδών και ημίγυμνων «καλλιτεχνών». Ας μη μιλήσουμε για την Πειραιώς, ή ακόμη και για την Κηφισίας. Δεν λέω να γίνουμε Βιέννη μέσα σ' ένα βράδι, αλλά η Αθήνα παραμένει, έξι χρόνια μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, σε ημιανατολίτικη κατάσταση και δυστυχώς έχει απολέσει εδώ και δεκαετίες την αυθεντικότητα και τη γοητεία της ανατολής.
Ας ενοποιήσουμε πραγματικά το ιστορικό κέντρο
Σε πολλές πόλεις της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Γαλλίας το ιστορικό κέντρο παραμένει αφιλόξενο για τα τροχοφόρα. Η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων που έγινε ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων μας έδειξε πολλά: Μας αποκάλυψε μια ευχάριστη πόλη, μια πιο ήσυχη πόλη, μας απέδειξε ότι δεν είναι δα και τραγική μία οδική παράκαμψη. Και μπορεί να μας δείξει ακόμη περισσότερα αν "τολμήσουμε" να μεγαλώσουμε αυτή τη βόλτα ενώνοντας πραγματικά το κέντρο της Αθήνας. Ας ενώσουμε την Ακρόπολη με τον Εθνικό Κήπο, το Ζάππειο και το Παναθηναϊκό στάδιο (γιατί όχι με μια γέφυρα όπως ήταν αυτή που πριν 100 χρόνια περνούσε πάνω από την κοίτη του Ιλισσού συνδέοντας τον Βασιλικό, τότε, Κήπο με το Στάδιο;). Να ενώσουμε την Ακαδημία, το Πανεπιστήμιο και την Εθνική Βιβλιοθήκη με τους δύο μεγάλους πόλους του κέντρου, την Ομόνοια και το Σύνταγμα. Την κεντρική αγορά με το Μοναστηράκι και το Θησείο. Χωρίς να πετάξουμε έξω όλα τα τροχοφόρα, αλλά με μια ήπια ανάπλαση, με φαρδιά πεζοδρόμια, συγκεκριμένους και ελεγχόμενους χώρους στάθμευσης, με συνδυασμό πεζοδρόμων και δρόμων ήπιας κυκλοφορίας. Ας επιστρέψουμε το κέντρο της Αθήνας στους πεζούς, ακόμη και στα ποδήλατα, με συμμάχους το Μετρό και τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Σε μια πιο φιλόξενη πόλη, μπορεί ακόμη και η οικονομική δυσφορία των καιρών θα μας φανεί λιγότερο επώδυνη.
Προσγειωθήκαμε στο Κιγκάλι, τη πρωτεύουσα της Ρουάντα την οποία γνωρίζουμε όλοι λόγω γεγονότων τραγικών, λόγω της χειρότερης γενοκτονίας της σύγχρονης παγκόσμιας ιστορίας. Σ’αυτή τη χώρα λοιπόν μας συνέβη το εξής απρόσμενο: στο αεροδρόμιο, οι υπάλληλοι αφαίρεσαν προσεκτικά τα πλαστικά περιτυλίγματα που προστάτευαν τις βαλίτσες μας και με μεγάλη σοβαρότητα μας είπαν «In Rwanda, no plastic!». Τις επόμενες ημέρες, ανακαλύψαμε μία από τις πιο καθαρές χώρες του κόσμου. Οι πλαστικές σακούλες έχουν καταργηθεί και οι πολίτες οφείλουν να καθαρίζουν τα μέτρα του δρόμου που αντιστοιχούν στην κατοικία τους. Φυσικά, δεν θα πρότεινα να αρχίσουμε όλοι να κάνουμε τη δουλειά του δήμου Αθηναίων σ’ότι αφορά την καθαριότητα των δρόμων, πλην όμως βρίσκω επιτακτική την ανάγκη κατάργησης της πλαστικής σακούλας. Ας υιοθετήσουμε τη χάρτινη, την υφασμάτινη, το trolley όταν κάνουμε τα ψώνια μας.
Ας εξαφανίσουμε τα σκουπίδια
Αυτό, δεν ξέρω από πού το αντιγράψαμε, αλλά το καλύτερο σημείο της Πλατείας Κολωνακίου στη σημερινή της μορφή βρίσκεται στη γωνία απέναντι από το Βρετανικό Συμβούλιο. Δε γίνεται να μην εντυπωσιαστείς από το μαγικό σύστημα που καταβροχθίζει μονομιάς τις σακούλες σκουπιδιών και τις ογκώδεις συσκευασίες και τις εξαφανίζει στα έγκατα της Γης, ώσπου να περάσει το απορριμματοφόρο του Δήμου για τα περαιτέρω. Μέχρι εκείνη τη στιγμή πουθενά σακούλες, πουθενά χαρτόκουτα, πουθενά σκουπίδια γύρω από την πλατεία. Μαγικό! Ας μη μας διαφύγει στην επόμενη ανάπλαση κάποιας πλατείας ή κάποιων κεντρικών δρόμων. Πετύχει δεν πετύχει η ανάπλαση (πονεμένο θέμα κι αυτό), το σύστημα δουλεύει. Τώρα με την ανακύκλωση μπορούμε να το βελτιώσουμε κιόλας.
Η μεγαλύτερη δωρεάν ατραξιόν στο Λονδίνο και το Παρίσι είναι τα live performances στο Μετρό. Στις εισόδους, στις σήραγγες των επιβατών, στις πλατφόρμες. Ζωντανή μουσική, παραστάσεις, παντομίμες, πρωτότυπες performances. Στα μισά βιογραφικά των νέων καλλιτεχνών της Ευρώπης υπάρχει η αναφορά ότι εμφανίζονταν στο Μετρό (ή τους δρόμους) κάποιας ευρωπαϊκής μεγαλούπολης. Εδώ στην Αθήνα που αποκτήσαμε επιτέλους ένα αξιοπρεπές και ωραιότατο Μετρό, που αφήσαμε τη σύγχρονη τέχνη να μπει στους σταθμούς, που είδαμε πως οι πολίτες σέβονται τα σοβαρά έργα, γιατί δεν προσπαθούμε να ζωντανέψουμε λίγο την ατμόσφαιρα? Ίσως γιατί τα όρια με την επαιτεία είναι μερικές φορές δυσδιάκριτα. Όμως η πόλη χρειάζεται την αυθόρμητη δημιουργία, την καθημερινή σχέση με την τέχνη που παράγεται από νέους δημιουργούς σήμερα, τώρα, εδώ.
Ας δούμε τη Βαρβάκειο με άλλο μάτι
Στην Αθήνα, θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε και να εφαρμόσουμε το παράδειγμα της κεντρικής αγοράς της Βαρκελώνης, αναδιαμορφώνοντας τη Βαρβάκειο αγορά. Στην ισπανική πόλη, η αγορά είναι χτισμένη στα θεμέλια ενός μοναστηριού και στεγάζεται στο ίδιο κτήριο από το 1853. Εκεί μπορεί να βρει κανείς κάθε λογής προϊόντα, τυριά και αλλαντικά, φρεσκοψημένο ψωμί, μπαχαρικά, κρέατα και ψάρια. Μέσα στην αγορά λειτουργούν μοντέρνα καφέ και εστιατόρια, που αποτελούν στέκι τόσο για νεανικές παρέες που παίρνουν εκεί το πρωινό τους όσο και για επιχειρηματίες που συναντιόνται για business lunch. Ο τρόπος που είναι παρουσιασμένα τα φρούτα και τα λαχανικά σου ανοίγει την όρεξη. Σου έρχεται να ψωνίσεις λίγο από όλα και να τα φας επιτόπου. Αντίστοιχη εικόνα επικρατεί και σε άλλες ευρωπαϊκές κεντρικές αγορές, όπως αυτή του Porto Palazzo στο Τορίνο ή στο Borough Market στο Λονδίνο. Μάλιστα πολλές από αυτές έχουν "αδελφοποιηθεί", και οι μαγαζάτορες συχνά επισκέπτονται τις άλλες αγορές προβάλλοντας τα προϊόντα τους. Τα δικά μας προϊόντα και η ποικιλία τους δεν έχουν σε τίποτα να ζηλέψουν από αντίστοιχα ξένα, ακριβώς το αντίθετο, όμως έχουμε ακόμη δρόμο σ’ότι αφορά την ελκυστική τους παρουσίαση και την καθαριότητα. Θα ήταν πολύ ωραίο να γίνει η Βαρβάκειος το καθημερινό μας στέκι. Αλλά για να συμβεί αυτό θα πρέπει και οι μαγαζάτορες να αλλάξουν νοοτροπία και πάνω από όλα να ενημερωθούν για το τι κάνουν οι συνάδελφοι τους στο εξωτερικό και να πάρουν ιδέες. Ποιός δεν θα ήθελε να πηγαίνει να αγοράσει π.χ. ψάρια και συγχρόνως να μπορεί να πίνει κρασί δοκιμάζοντας οστρακοειδή; Να κάνεις τα ψώνια σου και να μπορείς μετά να απολαύσεις καφέ ή ένα ωραίο γεύμα; Να μπορούν οι Έλληνες σεφ να διοργανώνουν χάπενινγκ στην αγορά; Να μπει και η Βαρβάκειος στα μέρη που πρέπει να επισκεφθεί ο ξένος στην Αθήνα; Αλλά το πιο σημαντικό, να την απολαμβάνουμε πρώτα εμείς οι Αθηναίοι;
Ας πρασινίσουμε τη καθημερινότητά μας
Το γεγονός ότι η εικόνα της Αθήνας, και κυρίως η ποιότητα της ζωή μας στην πόλη, θα βελτιωνόταν αισθητά με τη δημιουργία πάρκων, είναι λίγο πολύ γνωστό και αποτελεί αίτημα πολλών Αθηναίων. Αλλά προτού ξεκινήσουμε το διάλογο για νέα πάρκα, πρέπει πρώτα να φροντίσουμε να προστατεύσουμε αυτά τα λίγα που έχουμε ήδη. Άλλες χώρες μπορεί να έχουν μεγαλύτερα και ωραιότερα από μας, να έχουν Σέντραλ ή Χάιντ Παρκ, αλλά μη ξεχνάμε ότι τα πάρκα αυτά προφυλάσσονται και προστατεύονται, είναι καθαρά και ασφαλή, και έτσι παραμένουν πόλος έλξης για τους κατοίκους των πόλεων. Για να είναι και τα Αθηναϊκά πάρκα φιλόξενα, θα πρέπει να είναι κλειστά και να περιφρουρούνται, ώστε σιγά-σιγά να αναμορφωθούν, να αλλάξουν χαρακτήρα και εικόνα και να γίνουν και πάλι προσιτά και ελκυστικά στους Αθηναίους και τις οικογένειες τους. Ξέρω ότι πολλοί διαφωνούν με την περίφραξη τους –ζω στο Θησείο όπου η υπόθεση του λόφου του Φιλοπάππου μας βασανίζει καθημερινά- όμως δυστυχώς, οι καιροί άλλαξαν, πρέπει να προσαρμοστούμε.
Ας κάνουμε τις νύχτες μας Λευκές
«Ήταν μία θεσπέσια νύχτα, μια νύχτα που μπορεί μόνο στα νιάτα μας να γίνει, ευγενικέ μου αναγνώστη».Το 1848, όταν ο Φ. Ντοστογιέφσκι έγραφε αυτές τις γραμμές, δεν μπορούσε να φανταστεί ότι την μαγεία των «Λευκών νυχτών», που περιέγραφε στην ομώνυμη νουβέλα, θα την ζούσαν οι παριζιάνοι της 2ης χιλιετίας. Και όχι μόνο οι νέοι!
Από το 2002, έτος εκκίνησης του θεσμού της «Λευκής νύχτας» (Nuit blanche, για τους γαλλομαθείς) οι κάτοικοι του Παρισιού έχουν το προνόμιο να απολαμβάνουν μία μέρα (ή μάλλον μία νύχτα) το χρόνο, από το σούρουπο ως την αυγή, την αφρόκρεμα της σύγχρονης τέχνης στους δρόμους της πόλης.
Μια πλειάδα καλλιτεχνών, κυρίως νέων ταλέντων, προσκαλούνται από τον δήμαρχο να ντύσουν τις γειτονιές του Παρισιού με μουσική, εικαστικές παρεμβάσεις, δρώμενα, ατμοσφαιρικούς φωτισμούς, ενώ τα μέσα μαζικής μεταφοράς και τα δημόσια κτίρια παραδίνονται στις προσταγές αυτής της ιδιαίτερης νύχτας του χρόνου.
Εάν η τέχνη των καιρών μας αντιμετωπίζεται, ως επί το πλείστον, ως δυσεπίλυτος γρίφος για λίγους, η «Λευκή νύχτα» είναι ίσως ο πιο ασφαλής και ευχάριστος τρόπος μύησης των «πολλών».
Ειδικά στην Αθήνα, μία πόλη που δεν χρειάζεται και πολλή προσπάθεια για να μείνει άγρυπνη, αλλά έχει ανάγκη από θεσμούς που θα αναδείξουν το σύγχρονο προφίλ της, μια «Λευκή νύχτα» θα μπορούσε να προσφέρει πολλά περισσότερα από επιπλέον αφορμή για ξενύχτι.
Ας αναδείξουμε τα ιστορικά μας κτίρια
Τα Ισπανικά Paradores, είναι ξενοδοχεία που στήθηκαν από το ισπανικό κράτος, λειτουργώντας ως θεματοφύλακες της εθνικής και καλλιτεχνικής κληρονομιάς της Ισπανίας, για να αναπτυχθεί ο ποιοτικός τουρισμός και να υποστηριχθούν περιοχές με περιορισμένες οικονομικές πηγές. Η βασική ιδέα είναι η αξιοποίηση κάστρων, παλατιών, μοναστηριών και άλλων ιστορικών κτηρίων (που υπάρχουν πάμπολα στην Ισπανία, όπως εξάλλου και στην Ελλάδα) μετατρέποντάς τα σε σύγχρονα ξενοδοχεία, που έχουν ανακαινιστεί με σεβασμό στο παραδοσιακό στίλ κάθε περιοχής. Στα Paradoreς οι επισκέπτες απολαμβάνουν υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, σε λογικότατες τιμές και με ελκυστικότατα πακέτα. Αυτοί οι ιστορικοί χώροι φιλοξενίας, βρίσκονται σε περισσότερα από 80 σημεία σε όλη την χώρα και η διαμονή σε ένα ρarador, αποτελεί έναν προορισμό από μόνο του. Ενα ανάλογο εγχείρημα θα ήταν εφικτό να επιτύχει και στην Ελλάδα. Το ελληνικό δημόσιο (αλλά και η εκκλησία) διαθέτει πάμπολλα ενδιαφέροντα κτίρια σε όλη τη χώρα, κτίρια που καταρρέουν μέρα με τη μέρα. Με τις σωστές συνέργιες με ιδιωτικούς φορείς, την επίβλεψη του ΕΟΤ, και την εμπειρία που έχουμε αποκτήσει από τα λάθη μας στα Ξενία και το project της Βάθειας, θα μπορούσαμε να προσαρμόσουμε αποτελεσματικά την ισπανική ιδέα.
26°
