MarIA: Η εικονική μητέρα που αποκαλύπτει την κατάσταση των θυμάτων δολοφονίας στη Βραζιλία
Σε μια εποχή όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) χρησιμοποιείται για κάθε είδους παραγωγική διαδικασία, η νέα εκστρατεία του Instituto Sou da Paz («Μαρία δεν χρειάζεται να πονέσει κανείς άλλος») ανοίγει έναν νέο, συγκλονιστικό δρόμο: αντί να αντικαθιστά τον άνθρωπο, η ΤΝ ενσάρκωσε την ανθρώπινη ψυχή και πόνο. Το αποτέλεσμα είναι η MarIA, μια ψηφιακή γυναίκα-περσόνα που προσωποποιεί τη συλλογική οδύνη των μητέρων που έχασαν παιδιά από τη βία των πυροβόλων όπλων στη Βραζιλία.
Η MarIA δεν είναι απλά ένα ψηφιακό πορτρέτο. Δημιουργήθηκε με εργαλεία όπως ChatGPT, Midjourney και Photoshop, χρησιμοποιώντας χιλιάδες εικόνες πραγματικών γυναικών που γέννησαν θύματα ένοπλης βίας. Το αποτέλεσμα της δουλειάς αυτής – ένα βίντεο του ενός λεπτού – ξεκινά με τη φράση: «Με λένε Μαρία, Λούσια, Ελένα... Το όνομα που σκέφτεσαι έχει ήδη χάσει ένα παιδί από όπλο». Με μια ατόφια γλώσσα, η MarIA συμπυκνώνει: «Είμαστε επίσης θύματα… εγώ είμαι το άθροισμα όλων των πόνων».
Η επιλογή της MarIA ως πρωταγωνίστριας εντάσσει στην εκστρατεία τη δυναμική της τέχνης και της τεχνολογίας. Υπέροχη απόδειξη είναι η δημιουργική σκηνοθετική προσέγγιση: λίγες λέξεις, ήρεμοι προβληματισμοί, έντονη συγκίνηση. Δεν υπεραπλουστεύει, δεν ωραιοποιεί, προσφέρει ειλικρίνεια με σχεδόν δημοσιογραφική ακρίβεια. Σύμφωνα με τη δημοσιογράφο Mônica Bergamo της Folha de S.Paulo, η MarIA είναι «μια γυναίκα μαύρη, εν πένθει, η οποία αντιπροσωπεύει χιλιάδες τέτοιες μητέρες».
Πίσω από τη MarIA στέκει η στρατηγική επιλογή του Instituto Sou da Paz να συνδυάσει ΤΝ, ιστορικά anti-gun στοιχεία της δεκαετίας του ’90 και data-driven research. Όπως αποκαλύπτει η ίδια η Carolina Ricardo, εκπρόσωπος του ιδρύματος, η φωνή της MarIA χρησιμεύει για να ξυπνήσει την κοινωνική συνείδηση και να αναβιώσει τα παλιά καλούπια συλλογικής ευθύνης, εφιστώντας παράλληλα την προσοχή στη δυνατότητα παράδοσης όπλων χωρίς κυρώσεις.
Μαζί με τον συγκλονιστικό χαρακτήρα της ιστορίας της, καίρια είναι και η κοινωνιολογική παράμετρος. Η έρευνα του ίδιου ιδρύματος καταδεικνύει ότι η βία όπλων στη Βραζιλία χτυπά κυρίως νέους μαύρους άνδρες – ποσοστό 77% των θυμάτων. Γυναικοκτονίες, κατά κύριο λόγο υπέρμαχες του ένοπλου προφίλ θύματα, εκδηλώνονται συχνότερα εντός σπιτιού, με όπλα που ανήκουν σε οικογενειακά μέλη . Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι, όπως αναφέρει η Natália Pollachi, επιστήμονας του Ιδρύματος, το να έχει κανείς όπλο στο σπίτι αυξάνει κατά δέκα φορές την πιθανότητα θανατηφόρου συμβάντος.
Σε αυτό το πλαίσιο, η MarIA γίνεται το «όχημα»: ένας ψηφιακός καθρέφτης που επιτρέπει στην κοινωνία να δει τις συνέπειες της οπλοκατοχής με άλλον τρόπο – όχι ως αριθμητικά στοιχεία, αλλά ως ανθρώπινες ιστορίες κατεστραμμένων ζωών. Και αυτός ο καθρέφτης δεν είναι απλά συμβολικός. Η καμπάνια ευθυγραμμίζεται με την επίσημη εκστρατεία επιστροφής νόμιμων και παράνομων όπλων της βραζιλιανής κυβέρνησης από το 2003 . Η επιστροφή είναι ανώνυμη, άνετη, με αποζημίωση που φτάνει έως τα 450 ρεάλ.
Αυτό το πείραμα – να χρησιμοποιηθεί η ΤΝ όχι ως ψυχρό εργαλείο marketing αλλά ως ανθρωποκεντρικός κόμβος συναισθήματος – κάνει το μήνυμα πιο δυνατό, πιο επίκαιρο, πιο αναγνωρίσιμο. Στον αιώνα της social performance, η MarIA προσφέρει ήθος, ακεραιότητα και βάθος.
Για τον επικοινωνιολόγο, η συμβολή της καμπάνιας έγκειται στην πρόκληση: πώς δημιουργείς ένα mindshift όχι με διαφημιστικά μηνύματα, αλλά με βιώματα. Όπως σημειώνει και η Mônica Bergamo της Folha, «η MarIA κατορθώνει να δώσει φωνή σε θλίψη που μέχρι τώρα υπήρχε μόνο στα σπίτια και στα στατιστικά».
Ακόμη και διεθνείς μελέτες, όπως αυτές της Global Initiative Against Transnational Organized Crime ή η ανάλυση του Global Voices, επισημαίνουν ότι χωρίς πολιτική πρόληψη και έλεγχο όπλων – στην οποία η MarIA επιστρέφει – δεν υπάρχει μέλλον χωρίς απώλειες. Αν και η Βραζιλία αντιμετωπίζει ακόμη ένα από τα υψηλότερα ποσοστά οπλοκατοχής, η δυναμική που αναπτύσσει το Sou da Paz αναδεικνύει έναν τρόπο: όχι τον δρόμο της καταστολής, αλλά εκείνον της συνείδησης και της συνδημιουργίας – με τα μέσα που θεωρούσαμε «τεχνολογικά».
Η MarIA είναι η υπενθύμιση ότι ακόμη και σε έναν κόσμο πλήρους ψηφιοποίησης, η πιο ισχυρή υπόσχεση είναι η ανθρώπινη αφήγηση. Και ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη αποκτά νόημα μόνον όταν μεταφέρει, όχι όταν αντικαθιστά, τον άνθρωπο. Γιατί μπροστά στη ζωή, η ΤΝ δεν είναι απλώς τεχνολογία – είναι μέσο, όχι στόχος.
15°
