Το τέλος της λογοτεχνίας των ανθρώπων

Συγγραφείς vs Τεχνητή Νοημοσύνη

Συνηθίζουμε να λέμε ότι, όπως η φωτογραφία δεν σκότωσε τη ζωγραφική, αλλά την έσπρωξε σε άλλες φόρμες, έτσι και η συγγραφή θα κληθεί, λόγω της Τεχνητής Νοημοσύνης, να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό της. Αυτή είναι μια ολωσδιόλου λανθασμένη σκέψη, και μια κακή αναλογία. Η ζωγραφική και η φωτογραφία είναι δύο διαφορετικές αναπαραστατικές τέχνες. Η λογοτεχνία όμως είναι μία, ανεξάρτητα από αυτόν που την παράγει. Και νά τι θα γίνει:

Καταρχάς, η ΤΝ θα αυτοματοποιήσει μεγάλο μέρος της «μαζικής» συγγραφής, της συγγραφής «ρουτίνας». Ήδη σήμερα, τα Large Language Models παράγουν κείμενα για ειδήσεις, τεχνικά εγχειρίδια, διαφημίσεις, ακόμα και βιβλία μαζικής κατανάλωσης (κυρίως εγχειρίδια αυτοβοήθειας, αλλά και μυθιστορήματα λογοτεχνίας είδους / genre fiction), με ταχύτητα και κλίμακα που οι άνθρωποι δεν μπορούν να τις συλλάβουν — πόσο δε μάλλον να τις ανταγωνιστούν. Χιλιάδες συγγραφείς —και καθημερινά πολύ περισσότεροι— χρησιμοποιούν ήδη ΤΝ, όχι μόνο για να βρουν νέες ιδέες, όχι απλώς για να τους φτιάξει «το μηχάνημα» το προσχέδιο και τον σκελετό για τα βιβλία τους —σε ιδέες, ξαναλέμε, κατά 99% γεννημένες και πάλι από ΤΝ—, αλλά για να γράψει αντί γι’ αυτούς 20.000 και 30.000 λέξεις μέσα σε μία ημέρα, τις οποίες ακολούθως εκείνοι θα επεξεργαστούν για να ταιριάζει το αποτέλεσμα στο στιλ τους. Χιλιάδες συγγραφείς —και καθημερινά πολύ περισσότεροι— δεν γράφουν πλέον, αλλά απλώς επιμελούνται το χειρόγραφό τους: ένα χειρόγραφο που έγραψε για λογαριασμό τους μια ΤΝ. Συμβαίνει ήδη, και συμβαίνει σε όλο τον κόσμο. Αλλά αυτό είναι απλώς η αρχή.

Τι σημαίνει ότι αυτό είναι απλώς η αρχή; Σημαίνει ότι το αργότερο μέχρι το τέλος της δεκαετίας, η πλειονότητα των νέων βιβλίων θα είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος τους γραμμένα εξ ολοκλήρου από ΤΝ. Αντίστοιχα, οι άνθρωποι «συγγραφείς» θα είναι κατά βάση επιμελητές κειμένου, κατά ένα 10%, και prompt engineers, κατά ένα 90%. Αλλά όχι πια δημιουργοί πρωτογενούς υλικού. Μιλάμε για μία αντιστροφή ρόλων εδώ: οι άνθρωποι ΔΕΝ θα γράφουν πλέον από το μηδέν, αλλά αντιθέτως θα κατευθύνουν (μερικώς) την ΤΝ, θα επιμελούνται (κάπως) το αποτέλεσμα, θα παίρνουν (ελάχιστες) αποφάσεις σχετικά με την πλοκή, και θα προσθέτουν (ενδεχομένως) κάποια «ανθρώπινη διάσταση» εκεί όπου θα πιστεύουν ότι χρειάζεται να προστεθεί.

Αντίστοιχα, οι άνθρωποι «συγγραφείς» θα είναι κατά βάση επιμελητές κειμένου, κατά ένα 10%, και prompt engineers, κατά ένα 90%. Αλλά όχι πια δημιουργοί πρωτογενούς υλικού

Αυτό θα μειώσει κατά πολύ το κόστος έκδοσης αυτών των βιβλίων (τέρμα οι προκαταβολές και τα δικαιώματα) και θα αυξήσει την παραγωγή, αλλά ταυτόχρονα θα οδηγήσει σε υπερκορεσμό της αγοράς με σχετικά ομοιογενές περιεχόμενο: τα κείμενα θα μοιάζουν μεταξύ τους λόγω των προτύπων στα δεδομένα εκπαίδευσης της ΤΝ, όπως έμοιαζαν —και συνεχίζουν να το κάνουν, υποθέτουμε— τα γουέστερν, επί παραδείγματι, μυθιστορήματα μεταξύ τους τη δεκαετία τού ’70. (Πράγμα όμως που δεν θα δυσαρεστεί το μεγαλύτερο μέρος του κοινού αυτών των βιβλίων: το αντίθετο θα συμβαίνει). Σε κάθε περίπτωση όμως: όταν η ΤΝ μπορεί να παράγει περιεχόμενο με κλάσμα του κόστους και του χρόνου σε σχέση με έναν άνθρωπο, οσοδήποτε έμπειρο, οσοδήποτε καλά εκπαιδευμένο, οι περισσότεροι εργοδότες και πελάτες θα στραφούν σε αυτήν — πράγμα που, όπως είπαμε, ήδη συμβαίνει σε πλείστους όσους «συγγενικούς» τομείς: στο εμπορικό copywriting, στα άρθρα SEO και web content, στην τεχνική τεκμηρίωση κλπ. κλπ. Αυτή η πορεία δεν μπορεί να ανακοπεί, και δεν θα ανακοπεί.

Αυτή η πορεία δεν μπορεί να ανακοπεί, και δεν θα ανακοπεί.

Η ανθρώπινη συγγραφή θα γίνει λιγότερο προσοδοφόρα για τους πολλούς. Ουσιαστικά, και ας μη γελιόμαστε, θα γίνει λιγότερο προσοδοφόρα για την τεράστια πλειονότητα των συγγραφέων. Σε βάθος χρόνου, η ανθρώπινη συγγραφή θα εξελιχθεί σε χόμπι για κάποιους και σε τέχνη για πολύ λίγους, παρόμοια με τη χειροτεχνία σήμερα. Στην καθημερινή επικοινωνία και ψυχαγωγία, η ΤΝ θα κυριαρχεί ασφυκτικά.

Αναδιαμόρφωση και καινοτομία

Παρά ταύτα, η ίδια η ύπαρξη της ΤΝ θα ενισχύσει την αξία της «υψηλής ποιότητας» ανθρώπινης συγγραφής σε τομείς όπως η ακαδημαϊκή έρευνα και η λογοτεχνική πεζογραφία (literary fiction). Κυρίως σε αυτή την τελευταία, η αυθεντικότητα και η πρωτοτυπία, το «premium ανθρώπινο περιεχόμενο», θα διατηρήσουν —τουλάχιστον για ένα διάστημα— τη θέση τους: αλλά και πάλι μόνο σε ένα ποσοστό της παραγωγής. (Μια ΤΝ μπορεί πολύ πιο εύκολα να γράψει literary fiction, π.χ. ένα κείμενο «σαν της» Ανί Ερνό, από ό,τι genre fiction, π.χ. ένα μυθιστόρημα «σαν της» Καμίλα Λέκμπεργ). Αυτό θα ωφελήσει κυρίως κάποιους εδραιωμένους συγγραφείς, κάποιους συγγραφείς-σταρ, και όσους από τους νεότερους θα μαθαίνουν να συνεργάζονται δημιουργικά και πρωτότυπα με την ΤΝ. Για την ακρίβεια, πλην των καθιερωμένων δημιουργών, η αξία θα μετατοπιστεί στη δημιουργία εντελώς νέων μορφών αφήγησης, λογοτεχνίας διαδραστικού περιεχομένου, και εμπειριών που η ΤΝ δεν μπορεί —ακόμα— να συλλάβει. Μέχρι βέβαια να πέσει και αυτό το κάστρο. Σε κάθε περίπτωση, οι νεότεροι και οι λιγότερο γνωστοί συγγραφείς θα βρεθούν σε εξαιρετικά επισφαλή θέση, μέχρι που θα πάψουν να εργάζονται στον χώρο και θα αναζητήσουν αλλού απασχόληση και επαγγελματικές ευκαιρίες.

Για να το πούμε αλλιώς: η μεγάλη πλειονότητα των εμπορικών συγγραφέων θα χάσει τη δουλειά της· θα παραμείνει μόνο μια μικρή ελίτ δημιουργών, αφενός, και μια νέα γενιά συνεργατών της ΤΝ, αφετέρου, που θα έχουν αναπτύξει δεξιότητες συμπληρωματικές —και όχι ανταγωνιστικές— της τεχνολογίας. Τα περισσότερα κείμενα του εγγύς μέλλοντος θα γράφονται από ΤΝ, πολλά από αυτά θα είναι υψηλού επιπέδου, και όλα τους επαρκέστατα για τις περισσότερες ανάγκες. Η ΤΝ δεν θα σκοτώσει τη συγγραφή, αλλά θα την αναδιαμορφώσει ριζικά, καθιστώντας τη λιγότερο κεντρική στην καθημερινή ζωή. Από το 2030 και μετά, η συγγραφή από ανθρώπους θα είναι μειοψηφική σε όγκο, αλλά θα επιβιώσει σαν εξειδικευμένη δραστηριότητα σε τομείς όπου η αυθεντικότητα πληρώνεται ακριβά. Η μετάβαση θα είναι ανώμαλη στις μεγάλες αγορές όπως η αμερικανική, με απώλειες θέσεων εργασίας και πολιτιστική ομοιομορφία (και πολιτιστικές-ταυτοτικές μάχες), αλλά και με καινοτομίες παράλληλα που σήμερα δεν μας περνούν καν από το μυαλό.

Τα περισσότερα κείμενα του εγγύς μέλλοντος θα γράφονται από ΤΝ, πολλά από αυτά θα είναι υψηλού επιπέδου, και όλα τους επαρκέστατα για τις περισσότερες ανάγκες

Και οι άνθρωποι συγγραφείς; Οι άνθρωποι συγγραφείς θα επιβιώσουν σε συγκεκριμένες κατηγορίες:

• Λογοτεχνία υψηλού επιπέδου
• Προσωπική αφήγηση και απομνημονεύματα
• Πρωτογενές ρεπορτάζ
• Ερευνητική δημοσιογραφία
• Υβριδικές μορφές που θα συνδυάζουν άνθρωπο και ΤΝ

Και αυτά είναι ήδη πάρα πολλά.

Εγώ, ο άνθρωπος

Η αλήθεια είναι ότι η ΤΝ ήδη γράφει καλύτερα από τον μέσο συγγραφέα σε πολλούς τομείς. Και συνεχώς βελτιώνεται. Ελάχιστοι πια, και συνήθως οι πιο ατάλαντοι ανάμεσά τους, λένε πως οι ΤΝ δεν μπορούν να γράψουν επειδή δεν είναι… άνθρωποι και «δεν αισθάνονται». Η ΤΝ μπορεί πια να παράγει με ταχύτητα, συνέπεια και πειστικότητα τα περισσότερα από τα κείμενα που άλλοτε χρειάζονταν τον άνθρωπο. Και αν αυτό συνέβη ανεπαισθήτως και κατέλαβε εξαπίνης όσους από ραθυμία ή ανεπάρκεια δεν παρακολουθούν τις εξελίξεις των πολλών τελευταίων ετών, δεν σημαίνει πως η συνέχεια δεν θα είναι ακόμη περισσότερο δραματική. Αύριο κιόλας, όλη η «μέση» λογοτεχνία, τα κείμενα ρουτίνας, η εργολαβική γραφή, θα εκτοπιστούν κατά 100% από μηχανές. Εκεί όπου κάποτε έγραφε ένας άνθρωπος για να γεμίσει ένα περιοδικό ή για να βγει ένα εμπορικό μυθιστόρημα με συγκεκριμένη συνταγή, η μηχανή θα καλύψει το κενό πιο γρήγορα, πιο φτηνά και πιο εύκολα.

Αύριο κιόλας, όλη η «μέση» λογοτεχνία, τα κείμενα ρουτίνας, η εργολαβική γραφή, θα εκτοπιστούν κατά 100% από μηχανές

Σημείωση: Τονίζουμε το «εμπορικό μυθιστόρημα», γιατί αφορά το μεγαλύτερο ποσοστό των πωλήσεων παγκοσμίως. Μια ΤΝ θα μπορεί να γράψει μία queer σειρά μυθιστορημάτων που θα διαβάζονται από εκατομμύρια αναγνώστες την αυγή της επόμενης δεκαετίας, και να παράγει δεκάδες romantasy βιβλία για εφήβους καθημερινά. Όμως, ξαναλέμε, τα περισσότερα «ποιοτικά» και «γοητευτικά» μυθιστορήματα που παίζουν με τη γλώσσα εις βάρος της πλοκής κλπ. κλπ., θα μπορούν να γράφονται πανεύκολα και σε υψηλότατο επίπεδο από τις ΤΝ. Και γιατί όχι.

Ως εκ τούτου, κάποιοι αναγνώστες —ένα συγκεκριμένο αναγνωστικό κοινό— δεν θα αναζητούν πια το «καλό κείμενο» γενικώς, γιατί αυτό θα είναι διαθέσιμο σε αφθονία από την ΤΝ, ούτε το «ψυχαγωγικό», που θα έχει επίσης υπερκαλυφθεί από τις μηχανές, αλλά το «πραγματικά ανθρώπινο κείμενο», αυτό που θα φέρει τα ίχνη μιας συγκεκριμένης συνείδησης, ενός βίου, μιας εμπειρίας. Θα αναζητούν κάτι «μοναδικό». Ο συγγραφέας δεν θα κρίνεται μόνο από τη γλωσσική δεξιοτεχνία του (κάτι που σε αγορές όπως η ελληνική δεν συμβαίνει ούτως ή άλλως), αλλά από ό,τι θα κουβαλά μέσα του, από ποιότητες που δεν θα μπορούν εύκολα να γενικευτούν σε στατιστικά μοτίβα: από τη βιογραφία του, τη ματιά του στον κόσμο, τη μη προβλέψιμη ιδιοσυγκρασία του. Και από το πόσο σταρ θα είναι ο ίδιος. (Μολονότι οι περισσότεροι σταρ συγγραφείς του μέλλοντος θα είναι βέβαια ΤΝ).

Άρα, το μέλλον της συγγραφής από ανθρώπους δεν θα είναι μια «λογική» συνέχεια αυτού που ξέραμε, αλλά μια μετατόπιση σε κάτι πιο «ενσώματο». Το βιβλίο δεν θα αγοράζεται πια για την ίδια του την ιστορία —γιατί η ιστορία θα υπάρχει σε αμέτρητες παραλλαγές ετοιμοπαράδοτες από την ΤΝ— αλλά για την υπογραφή του, για το τι σημαίνει το γεγονός ότι το έγραψε μόνος του ένας συγκεκριμένος άνθρωπος και όχι μια μηχανή. Η συγγραφή θα πάψει να είναι μόνο «παραγωγή»: θα γίνει μια μαρτυρία, μια απόδειξη παρουσίας. Και αυτό θα είναι πολύ σημαντικό. Και ήδη αρκετό.

Το βιβλίο δεν θα αγοράζεται πια για την ίδια του την ιστορία —γιατί η ιστορία θα υπάρχει σε αμέτρητες παραλλαγές ετοιμοπαράδοτες από την ΤΝ— αλλά για την υπογραφή του, για το τι σημαίνει το γεγονός ότι το έγραψε μόνος του ένας συγκεκριμένος άνθρωπος και όχι μια μηχανή

Τελετουργία και ταυτότητα

Ναι, οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να γράφουν, αλλά όχι επειδή η ΤΝ δεν μπορεί να γράφει — μπορεί, και καθημερινά το κάνει ακόμη καλύτερα. Οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να γράφουν επειδή θα δημιουργηθεί μια καινούργια αξία γύρω από το ότι γράφουν οι ίδιοι. Η τεχνική επάρκεια θα γίνει δεδομένη. Το διακύβευμα πλέον θα είναι η αυθεντικότητα, η εμπλοκή, το ποιος είναι αυτός που μιλάει. Η συγγραφή θα επιβιώσει, αλλά σαν τελετουργία και σαν εκδήλωση ταυτότητας, όχι σαν βιομηχανική παραγωγή. Κάτι τρομερά απαιτητικό.

Και κάτι, βέβαια, που θα αφορά λίγους. Το τέλος της λογοτεχνίας των ανθρώπων έρχεται με μεγάλα βήματα. Όμως δεν είναι κάτι που χρειάζεται να μας ανησυχεί.

* * *

Το Ημερολόγιο κυκλοφορεί τρεις φορές την εβδομάδα: κάθε Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή. Τις Κυριακές, η στήλη μεταμορφώνεται στο Βιβλίο της Εβδομάδας. Στείλτε μας μέιλ αν θέλετε να μας πείτε ή να μας ρωτήσετε κάτι — οτιδήποτε. Σας ευχαριστούμε πολύ.