Retreats για συγγραφείς: Γράφοντας σε ένα δωμάτιο με θέα

Ένας συγγραφέας δεν ζητάει πολλά. Μια καλή καρέκλα, λίγη ησυχία και ένα παράθυρο με όμορφη θέα. Τώρα μπορεί να τα βρει όλα αυτά και ακόμη περισσότερα σε ένα από τα πολλά writing retreats που βρίσκονται παντού – σε έναν κήπο στη Μεσόγειο, ένα κάστρο στη Νότια Ιταλία ή ένα μπαλκόνι στον κάμπο της Νορμανδίας.

Είναι που η ζωή συχνά γίνεται απαιτητική και φασαριόζικη. Κάθε συγγραφέας ξέρει το συναίσθημα του να κοιτάζεις μια λευκή σελίδα –ή μια κενή οθόνη- λαχταρώντας να βρεις τις σωστές λέξεις που θα τη γεμίσουν. Εκείνη τη στιγμή, το τηλέφωνο που χτυπάει με προσφορές για καρτοσυμβόλαια δεν βοηθάει. Ούτε το μέιλ για τη ρύθμιση του ΕΦΚΑ, ή οι γάτες που απαιτούν την προσοχή σου. Εκείνη τη στιγμή ονειρεύεσαι ένα γαλήνιο μέρος όπου τίποτα πεζό δεν θα σε απασχολεί, το μυαλό σου θα είναι καθαρό και απερίσπαστο και η δημιουργικότητα θα κυλάει ελεύθερα και αβίαστα σαν το νερό στο ρυάκι.

Τα writing retreats αυτό ακριβώς υπόσχονται –χώρο και χρόνο όπου δεν θα έχεις να σκεφτείς τίποτα, παρά μόνο λέξεις. Είναι μόδα; Νέα τάση του lifestyle; Μπορεί. Καλύπτει κάποια πραγματική ανάγκη; Πιστεύω πως ναι. Γιατί για όποιον γράφει η απομόνωση δεν είναι απλώς επιθυμία ή προτίμηση, είναι εργαλείο.

Lonely Life

«Το γράψιμο, στην καλύτερη περίπτωση, είναι μια ζωή μοναχική», είχε πει ο Χέμινγουει. Του άρεσε να αποσύρεται -στη Σαρασότα, στην Κούβα, στην Παμπλόνα, και να γράφει νωρίς το πρωί, πριν ξυπνήσει ακόμη ο κόσμος, για να έχει απόλυτη σιωπή και απομόνωση. Μαζί του θα συμφωνούσε και ο Θορώ ο οποίος αποσύρθηκε σε μια καμπίνα σε μία λίμνη για να έχει γαλήνη και «να ρουφήξει όλο το μεδούλι της ζωής». «Η μοναχικότητά μου είναι μεγαλειώδης», είπε και ο Κιτς.

Σε ένα γοητευτικό τοπίο, μπορεί να είναι ακόμη πιο μεγαλειώδης, συμπληρώνουμε εμείς. Να περπατάς σε ένα χωράφι ή σε μια άγνωστη πόλη. Να κατεβάζεις τους ρυθμούς. Να επιλέγεις αν θα μιλήσεις σε άνθρωπο όλη μέρα ή όχι. Πολλοί συγγραφείς, επίδοξοι ή επαγγελματίες, το ονειρεύονται. Να βρεθούν σε ένα «καταφύγιο έμπνευσης», σε μια βουνοκορφή ή σε ένα άγονο νησί. Όπου θα στοχάζονται, θα γράφουν με απόλυτη ηρεμία, θα αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις του βιβλίου τους μέρα με τη μέρα, θα διαμορφώνουν το σχήμα του όπως κάνει ένας γλύπτης, στο σημείο εκείνο του χωροχρόνου όπου τα όρια μεταξύ πραγματικού και φανταστικού δεν έχουν πλέον σημασία.

Ναι, το γράψιμο είναι βαθιά μοναχική πράξη. Και τα retreats για συγγραφείς, αν μη τι άλλο σου προσφέρουν την απαραίτητη απομόνωση. Είτε θέλεις να ολοκληρώσεις ένα πρότζεκτ που σκονίζεται, είτε μα ξαναπιάσεις το νήμα της συγγραφής, η απομόνωση βοηθάει. Μπορεί να μη σου δίνει πάντα την απάντηση. Αλλά σε βοηθά να διακρίνεις την ερώτηση.

Για κάθε γούστο

Υπάρχουν retreats για κάθε είδος γραφής – λογοτεχνία, ποίηση, σενάριο, δημοσιογραφία. Λογικό είναι, η εποχή μας ευνοεί την εξειδίκευση. Υπάρχουν επίσης retreats για κάθε γούστο – πολυτελή ή πρωτόγονα, με για απομόνωση ή δικτύωση με άλλους συγγραφείς, με ή χωρίς μαθήματα και coaching. Κι αυτό λογικό είναι, ο πελάτης έχει πάντα δίκιο.

Κάποια σου προσφέρουν workshops και μαθήματα από έμπειρους συγγραφείς και μέντορες που σε καθοδηγούν σε κάθε βήμα. Το Write Away Europe που λειτουργεί σε καταλύματα σε όλη την Ευρώπη και στην Ελλάδα έχει ολιγομελείς ομάδες, προϋποθέτει εντατική δουλειά και είναι κατάλληλο για όσους θέλουν δομή στην ημέρα τους. Στο ίδιο πνεύμα, το Imagine Greece Retreats προσφέρει μαθήματα από τον best-selling συγγραφέα Τζόνας Σαλ για να ολοκληρώσεις το πρώτο σου μυθιστόρημα – φέτος ήταν στην Αμοργό. Ενώ sτο Writing Room Retreats, στη Λέσβο, τα φώτα της και τη βοήθειά της προσφέρει η συγγραφέας Σάρα Μπούλεν. Βραβευμένοι συγγραφείς είναι οι μέντορες και στο Silk Road Slippers στο Μαρακές αλλά και στο Luxury Writing Retreat στο Βιετνάμ και την Ταϊλάνδη. Αν πάλι θέλεις δικτύωση με άλλους συγγραφείς, υπάρχει –μεταξύ άλλων– το Paris Writers Retreat, με επαγγελματική καθοδήγηση αλλά και δημόσιες σχέσεις με θέα τον Σηκουάνα. Η λίστα είναι μεγάλη, οι επιλογές πολλές.

Κάποια άλλα σε αφήνουν στην ησυχία σου, χωρίς πρόγραμμα και μαθήματα, να ακολουθήσεις τους δικούς σου ρυθμούς, παρέα με το τετράδιο ή το λάπτοπ σου. Τέτοιο είναι το Casa Grande στην Εύβοια, ένα πέτρινο σπίτι με πανοραμική θέα. Αλλά και το Anam Cara στην Ιρλανδία, σε ένα τοπίο που μοιάζει βγαλμένο από νουβέλα. Ενώ το Hedgebrook, κοντά στην Ουάσιγκτον προσφέρει ξύλινες καλύβες αποκλειστικά σε γυναίκες.

Όσο τα retreats για συγγραφείς πληθαίνουν, τόσο ο ανταγωνισμός μεγαλώνει και ο πήχης ανεβαίνει. Πολλά περιλαμβάνουν φαγητό και καθαρισμό του δωματίου σου ώστε να μην σπαταλάς ούτε λεπτό από τον δημιουργικό σου χρόνο. Κάποια έχουν τέτοια ζήτηση που πρέπει να κάνεις αίτηση και να περάσεις από αξιολόγηση –συχνά, πολλούς μήνες νωρίτερα. Και ολοένα περισσότερα προσπαθούν να ξεχωρίσουν προσφέροντας μοναδικές εμπειρίες. Η Gladstone Library, για παράδειγμα, στην Αγγλία, προσφέρει δωμάτια εμπνευσμένα από λογοτεχνικά έργα μέσα στους χώρους της βιβλιοθήκης. Κάποια άλλα προσφέρουν γιόγκα, διαλογισμό, ημέρες σιωπής, εκδρομές, μασάζ, πιλάτες – και ειδικά μελετημένο μενού ώστε να είσαι σε τοπ φόρμα. Εσύ άλλωστε έχεις να κάνεις καταμέτρηση λέξεων. Για την καταμέτρηση θερμίδων και θρεπτικών συστατικών φροντίζουν άλλοι.

Όσο πιο πολλές οι παροχές, τόσο πιο ψηλές οι τιμές. Το Himalayan Writing Retreat τον Ιούνιο στη Μογγολία κόστιζε 4.400 δολάρια συν τα αεροπορικά. Στο τετρακοσίων ετών κάστρο Chateau de Fey έξω από το Παρίσι εκτός από συγγραφή κάνεις και τροφοσυλλογή και μαθήματα περμακουλτούρας. Οι τιμές στα δωμάτια είναι αρκετά απαγορευτικές ώστε πολλοί νοικιάζουν μία τέντα στον κήπο –με 150 ευρώ το βράδι.

Η έμπνευση ως προϊόν

Τα retreats για συγγραφείς είναι κομμάτι της γενικότερης τάσης που λέγεται «δημιουργικός τουρισμός». Και δεν μπορείς παρά να σκεφτείς ότι έτσι η δημιουργικότητα γίνεται προϊών –και να αναρωτηθείς «πόσα ευρώ το βράδι κοστίζει το ραντεβού με την έμπνευση;» Αν πάω σε ένα retreat που προσφέρει και γιόγκα θα την συναντήσω πιο πολύ; Αν προσφέρει και πεζοπορία στην εξοχή; Πού την πετυχαίνεις την έμπνευση; Κόβοντας ξύλα σε μια καλύβα; Πίνοντας μπίρες με αγνώστους σε μια παμπ κάποιας ξένης χώρας; Ατενίζοντας το πέλαγος από έναν απομονωμένο φάρο;

Είναι περίεργη η έμπνευση. Μπορεί να είσαι στο σωστό μέρος την σωστή στιγμή κι αυτή να σε σνομπάρει. Εμφανίζεται όποτε εκείνη θέλει. Δεν μπορείς να της δώσεις ραντεβού, ακόμη και στο πιο παραδεισένιο μέρος. Είναι απρόβλεπτη.

Αλλά, τελικά, είναι τόσο σημαντική; Πριν από χρόνια διάβαζα ένα άρθρο. Τέσσερις συγγραφείς, τρεις άνδρες και μία γυναίκα, καλούνταν να πουν πότε προτιμούν να γράφουν. Ο ένας είπε ότι γράφει νωρίς το πρωί, όταν έχει καθαρό μυαλό. Ο άλλος όταν αποσύρεται στο εξοχικό του. Ο τρίτος δεν θυμάμαι. Η γυναίκα είπε μόνο «γράφω όποτε πέφτουν τα παιδιά για ύπνο». Τόσο απλά. Σαν οποιαδήποτε άλλη δουλειά.

Μα συχνά γράφουμε ακριβώς για να αποφύγουμε τη μονότονη, πεζή «πραγματική» ζωή και να βυθιστούμε στον μαγικό κόσμο των λέξεων. Και ξεκινάμε, σε ένα ντελίριο δημιουργικότητας. Και όλα είναι εκστατικά. Σύντομα παρεισφρέει η πραγματικότητα. Η ηρωίδα σου ζει σε ένα χωριό της Φινλανδίας –έτσι το έχεις εμπνευστεί. Αλλά πώς είναι η ζωή σε ένα χωριό της Φινλανδίας; Πρέπει να κάνεις έρευνα. Ίσως να μάθεις και λίγα Φινλανδικά, για να κάνεις καλύτερη έρευνα. Α, και να περάσεις τα κείμενα από το χαρτί στην οθόνη. Και να γράψεις το βιογραφικό κάθε ήρωα. Δουλειά, ξαφνικά. Και μάλιστα δουλειά γραμματειακή, από τις πεζές και μονότονες. Την οποία πρέπει να κάνεις στα κενά που σου αφήνει η πραγματική σου δουλειά, αυτή που σου πληρώνει το νοίκι.

Ναι, το γράψιμο δεν είναι (μόνο) απόδραση. Στην καλύτερη περίπτωση, παράγει κάτι που θα βοηθήσει κάποιους άλλους, τους αναγνώστες, να αποδράσουν. Ως τότε, είναι (και) δουλειά. Άρα, να μην πάμε σε ένα ειδυλλιακό retreat για συγγραφείς; Να πάμε. Αν μη τι άλλο για αποφύγουμε τη δικαιολογία «θα ήθελα να γράψω αλλά δεν έχω χρόνο». Εκεί ο χρόνος είναι οριοθετημένος. Ξυπνά, γράφεις, τρως, γράφεις, κοιμάσαι, γράφεις ξανά. Να πάμε και για την επαφή με την φύση που ξέρει πώς να διώχνει την πιο επίμονη και ενοχλητική φασαρία –αυτήν που κατοικοεδρεύει μέσα στο μυαλό μας.

Και να πάμε χωρίς πολύ μεγάλες προσδοκίες. Η έμπνευση μπορεί να μην μας περιμένει στο κατώφλι να μας καλωσορίσει. Αλλά δεν πειράζει. Καμιά φορά πρέπει να βγεις λίγο έξω από τη ζωή σου. Αν όχι για να γράψεις, τουλάχιστον για να θυμηθείς για ποιο λόγο γράφεις.

DIY

Πρακτικά τώρα, επειδή τα συγγραφικά retreats συχνά είναι λίγο ακριβά. Και επειδή οι επίδοξοι συγγραφείς συχνά δεν είναι πλούσιοι. Μπορείς να φτιάξεις το δικό σου καταφύγιο δημιουργικότητας, ένα μέρος που θα σου επιτρέπει να πέσεις με τα μούτρα στο γράψιμο. Γίνεται.

• Βρίσκεις μια όμορφη πόλη, μακριά –αλλά όχι πολύ μακριά- από εκεί που μένεις. Αν δεν είναι αρκετά μακριά, κινδυνεύεις να νιώθεις ότι δεν έχεις φύγει και να συνεχίσεις να ασχολείσαι με τα θέματα της καθημερινότητας. Αν είναι πολύ μακριά, χάνεις πολύτιμο χρόνο στο πηγαινέλα.
• Διαλέγεις ένα δωμάτιο ωραίο αλλά όχι πανάκριβο. Να έχει χώρο για γράψιμο αλλά και καφέ όποτε τον χρειαστείς -πού ξέρεις, μπορεί να σε πιάσει οίστρος στις τέσσερις τα ξημερώματα. Καλό είναι να έχει και κανένα μπαρ κάπου κοντά. Αν γράφεις δώδεκα ώρες την ημέρα, μπορεί να θέλεις λίγη διασκέδαση.
• Βάζεις έναν στόχο. Αποφασίζεις τι θέλεις να αποκομίσεις, τι αποτέλεσμα θέλεις να έχεις, σχεδιάζεις την κάθε ημέρα σου, ελαχιστοποιείς τις εξωτερικές ενοχλήσεις. Και αντιστέκεσαι στον πειρασμό να καλέσεις παρέα.
• Παίρνεις μαζί σου τα εργαλεία σου. Είτε είναι βιβλία, το αγαπημένο σου τετράδιο ή τα αγαπημένα σου πατατάκια που μασουλάς όταν γράφεις. Αφήνεις πίσω σου τις έγνοιες, τα άγχη και τις εκκρεμότητες. Αφήνεις πίσω σου και τις ενοχές για όλα όσα άφησες πίσω σου.
• Ένα DIY retreat δεν είναι τσάμπα. Προϋποθέτει μεταφορικά, διαμονή, φαγητό. Άρχισε οικονομίες από τώρα.