Paul Auster: Το τελευταίο βιβλίο του συγγραφέα «Αιματοβαμμένο έθνος» (φωτογραφίες Spencer Ostrander, μετάφραση Ιωάννα Ηλιάδη, 172 σελίδες, Εκδόσεις Μεταίχμιο)
O Paul Auster είναι ένας από τους πιο σημαντικούς Αμερικανούς συγγραφείς όλων των εποχών. Τεράστιο κεφάλαιο για τη χώρα του, και βέβαια για τα παγκόσμια Γράμματα. Εδώ, σε αυτό το μικρό βιβλίο, δεν κάνει μυθοπλασία. Βγάζει μία κραυγή ενάντια στην οπλοκατοχή. Μια πολύ δυνατή κραυγή μάλιστα, και απολύτως στοιχειοθετημένη: ρίχνει φως στα αίτια της αμερικανικής λατρείας στα πυροβόλα όπλα, στο πώς γεννήθηκε και πώς εδραιώθηκε αυτή η αποτρόπαιη, φονική συνήθεια. Στη συνέχεια, παίρνοντάς μας από το χέρι και οδηγώντας μας διαμέσου των μεγάλων ιστορικών γεγονότων που έπλασαν τον χαρακτήρα των ΗΠΑ, μας ξεναγεί μέχρι τα σημεία όπου σημειώθηκαν μερικές από τις μεγαλύτερες μαζικές δολοφονίες των τελευταίων χρόνων. Εκεί, αναλαμβάνει να αποτυπώσει την «απούσα φρίκη» ο φωτογράφος Spencer Ostrander. Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες του είναι συγκλονιστικές.
* * *
«Βάλε ένα όπλο στα χέρια ενός μανιακού, και τα πάντα είναι πιθανά» (σ. 39) λέει ο Paul Auster. Και έτσι είναι. Μόνο που όπλα στην Αμερική δεν έχουν μόνο οι μανιακοί. Μάλιστα, ένας μανιακός μπορεί να κάνει ένα έγκλημα ακόμη και χωρίς να του «βάλουμε ένα όπλο στα χέρια». Αλλά όχι. Η αλήθεια είναι ότι στην Αμερική πολλά εκατομμύρια κατά τα άλλα «φυσιολογικοί», όπως λέμε, άνθρωποι έχουν όπλα. Γι’ αυτό σκοτώνονται σε τέτοιους αριθμούς. Επειδή έχουν όπλα στο σπίτι τους, ή επειδή έχει ο γείτονάς τους. Σαράντα χιλιάδες νεκροί τον χρόνο (και διπλάσιοι τραυματίες) είναι πάρα πολλοί. «Οι Αμερικανοί έχουν 25 φορές περισσότερες πιθανότητες να δεχτούν πυροβολισμό απ’ ό,τι οι πολίτες άλλων […] προηγμένων χωρών» (σ. 41), διαβάζουμε. Είναι τρελό αυτό που συμβαίνει. Και, ταυτόχρονα, είναι πάρα πολύ δύσκολο να αλλάξει αυτή η κατάσταση. Είναι δραματικά δύσκολο για την Αμερική να πάψει να είναι η πιο βίαιη χώρα του Δυτικού κόσμου.
Και ιδού ένα γνήσια αμερικανικό παράδοξο: «[Τ]ο ποσοστό των ατόμων και των οικογενειών που έχουν στην κατοχή τους όπλα μειώνεται σταθερά τα τελευταία 50 χρόνια. […] Παρ’ όλα αυτά, ο αριθμός των όπλων που ανήκουν σε Αμερικανούς είναι μεγαλύτερος από ποτέ, κάτι που σημαίνει ότι ολοένα και λιγότεροι άνθρωποι αγοράζουν ολοένα και περισσότερα όπλα» (σ. 54).
Πάρα πολλοί Αμερικανοί είναι οπλισμένοι σαν αστακοί, λες και ζουν υπό συνθήκες πολέμου, ή καλύτερα αντίστασης, ή επανάστασης: αντάρτικου. Ή, ακόμη χειρότερα: λες και ανήκουν σε εκείνα τα πολύ συγκεκριμένα σώματα πολιτοφυλακής που εξόντωναν Ινδιάνους, ή που ήλεγχαν (στην πραγματικότητα, κυνηγούσαν) μαύρους σκλάβους που είχαν δραπετεύσει από τις φυτείες όπου ζούσαν και πέθαιναν…
Ο Auster θα κάνει σε αυτό το μικρό αλλά εξαιρετικά σημαντικό βιβλίο του μία άψογη ανάλυση του αμερικανικού «εξαιρετισμού». Ο αναγνώστης θα εντυπωσιαστεί από τις πληροφορίες και τον εύστοχο σχολιασμό της αμερικανικής ιστορίας των τελευταίων αιώνων, που οδήγησε αφενός στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας και την ίδρυση της Αμερικανικής Δημοκρατίας, και σε μία λαμπρή πορεία από εκεί και πέρα, αλλά και στη λατρεία των πολιτών προς τα όπλα, καθώς και σε μία σειρά άλλες στρεβλώσεις. Θα μάθουμε τα πάντα για την περίφημη Δεύτερη Τροπολογία, για την οποία έχουν χυθεί τόνοι και τόνοι μελάνης (αλλά και αίματος, και δακρύων, και άφατου πόνου…), και θα οδηγηθούμε βήμα το βήμα προς ένα από τα βασικά θέματα του βιβλίου: τις μαζικές δολοφονίες — άλλη μία αποκλειστικότητα των Αμερικανών…
Εκεί, θα δούμε πάρα πολλά στοιχεία, με πρώτο ανάμεσά τους το προφίλ των δραστών: «Οι περισσότερες από αυτές τις μαζικές δολοφονίες διαπράττονται από μοναχικούς νεαρούς άντρες, λιγότερο συχνά από μεγαλύτερους άντρες στις αρχές της μέσης ηλικίας, και σπάνια, πολύ σπάνια (σχεδόν ποτέ) από γυναίκες» (σ. 95). Η ανάλυση θα είναι βαθιά, και αμείλικτη. Και θα αφήσει τον αναγνώστη με ρίγος, και ανοιχτό το στόμα.
«Μήπως αυτές οι δολοφονίες θα μπορούσαν να αποτραπούν αν ήταν και οι καλοί άνθρωποι οπλισμένοι;» ρωτούν πολλοί. Όχι, λέει ο Auster, μαζί με κάθε λογικό άνθρωπο. «Αν βάζαμε από ένα όπλο στο χέρι κάθε Αμερικανού, θα μετατρέπαμε τις ΗΠΑ σε μια χώρα στρατιωτών, και θα ολισθαίναμε αστραπιαία προς τα πίσω, προς τις πρώτες ημέρες της αποικιοκρατίας, τότε που κάθε πολίτης ήταν ένας τυφεκιοφόρος πολεμιστής που υπηρετούσε ισόβια στην τοπική πολιτοφυλακή» (σ. 127).
Ίσως το πιο σημαντικό κομμάτι του βιβλίου είναι η ανάλυση των δύο μεγάλων πολιτικών-ιδεολογικών παρατάξεων στην Αμερική, όπου ο αναγνώστης θα βρεθεί συχνά προ εκπλήξεως, ενώ η είσοδος των οπλισμένων Μαύρων Πανθήρων στο προσκήνιο —βλ. στους δρόμους— θα έχει αποτελέσματα που κανείς ποτέ δεν θα μπορούσε να προβλέψει. (Και θα γυρνούσε σαν μπούμερανγκ εναντίον των μαύρων πολιτών…) Εννοείται πως γίνεται λόγος και για την τελείως σύγχρονη ιστορία, ενώ ο Auster δεν θα χαριστεί —προφανώς— ούτε στον Ντόναλντ Τραμπ.
Όσο για τον Spencer Ostrander, που μας δείχνει με τον φακό του τους τόπους τριάντα και πάνω μακελειών σε όλη τη χώρα, δεν έχουμε να πούμε κάτι. Οι ασπρόμαυρες λήψεις του μιλάνε από μόνες τους.
Εδώ και ένα χρόνο, ο Paul Auster, σύζυγος της επίσης συγγραφέως Σίρι Χούστβεντ, νοσηλεύεται στο Memorial Sloan Kettering Cancer Center, και στο σπίτι του. Σήμερα είναι 77 ετών. H σύζυγός του έγραψε στο Instagram προ δεκαπέντε ημερών, όταν είχε τα δικά της γενέθλια: «Τα γιόρτασα μαζί με τον άντρα μου, που δεν έχει φύγει ακόμη από την Cancerland, μα είναι σε σταθερή κατάσταση για την ώρα». Ελπίζουμε να το ξεπεράσει. Τον αγαπάμε πολύ.
11°
