- CITY GUIDE
- PODCAST
-
29°
Κίρκη, Αριάδνη, Βρισηίδα: Αρχαίοι μύθοι από τη θηλυκή σκοπιά
Όταν οι γυναίκες παύουν να έχουν δευτερεύοντα ρόλο


Aρχαίοι μύθοι υπό γυναικείο πρίσμα - Κίρκη, Αριάδνη και Βρισηίδα σε πρώτο πλάνο αφηγούνται διαφορετικά τον μύθο
Οι μύθοι που φθάνουν ως τις μέρες μας διηγούνται συνήθως τα πάθη μεγάλων ηρώων: Την οργή του Αχιλλέα, τις περιπλανήσεις του Οδυσσέα, τις περιπέτειες του Αινεία, τα τολμήματα του Θησέα ή τις αγριότητες του Αγαμέμνονα.
Την παλιά εκείνη εποχή προβλέπονταν για τις γυναίκες δευτερεύοντες μόνο ρόλοι. Στην Ιθάκη η Πηνελόπη περιμένει υπομονετικά γνέθοντας την επιστροφή του Οδυσσέα της, στις Μυκήνες η Κλυταιμήστρα εξυφαίνει τα σχέδια δολοφονίας του αντρός της, του Αγαμέμνονα.
Το τελευταίο διάστημα όμως παρατηρείται μια τάση, γυναίκες συγγραφείς να δίνουν περισσότερο χώρο στις αρχαίες ηρωίδες. Στα πλαίσια μιας γενικότερης αναγέννησης της μυθολογίας οι χιλιόχρονοι μύθοι παίρνουν ένα ασυνήθιστο, θηλυκότερο πρόσωπο. Η «Οδύσσεια» του Ομήρου εξιστορείται από τη μάγισσα Κίρκη (στο έργο της Μαντλίν Μίλερ «Είμαι η Κίρκη»), ο μύθος του Μινώταυρου από την κρητικιά πριγκίπισσα Αριάδνη (στο έργο της Τζένιφερ Σέιντ «Αριάδνη») ή ο Τρωικός Πόλεμος από τη σκλάβα Βρισηίδα (στο έργο της Πατ Μπάρκερ «Η φωνή των γυναικών»).
Το φαινόμενο πάντως να κάνει κάποιος γυναικείες μορφές πρωταγωνίστριες δεν είναι καθόλου καινούργιο. Στον γερμανόφωνο χώρο για παράδειγμα η Κρίστα Βολφ πριν από δεκαετίες κιόλας απέδωσε από μια φεμινιστική αφετηρία την ιστορία της μάντισσας Κασσάνδρας ή της απατημένης από τον Ιάσωνα Μήδειας.
Η Καναδή συγγραφέας Μάργκαρετ Άτγουντ πάλι στο βιβλίο της «Πηνελοπιάδα» έδωσε αυτόνομη υπόσταση στην Πηνελόπη που είχε μείνει στη μνήμη μόνο σαν σύζυγος του Οδυσσέα.
Μύθοι και γυναίκες: Και οι τελευταίοι έσονται πρώτοι
«Ποτέ στο παρελθόν δεν είχαμε τόσο πολλές γυναίκες που να διηγούνται με τον τρόπο τους τους αρχαίους μύθους», λέει η καθηγήτρια Κλασσικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κιέλου Καταρίνα Βέσελμαν, η οποία στην πρόσφατη μονογραφία της «Η κομμένη γλώσσα» αναλύει αρχαία κείμενα βάσει των ανδρικών και γυναικείων προτύπων.
Σήμερα μια ολόκληρη σειρά επιτυχημένων γυναικών συγγραφέων, κυρίως στον αγγλοσαξωνικό χώρο, επεξεργάζεται τον μύθο διαφορετικά.
Η Τζένιφερ Σέιντ για παράδειγμα στο μυθιστόρημά της «Ηλέκτρα» καθιστά την κόρη του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμήστρας βασική ηρωίδα. Και δίνει μια πιο διαφοροποιημένη εικόνα στην Κλυταιμήστρα και τα κίνητρά της προκειμένου να σκοτώσει τον άνδρα της.
Πάντως ήδη στην αρχαιότητα υπήρξε η τάση δευτερεύουσες μορφές των ομηρικών επών να μετατρέπονται σε κεντρικές. Ο Ρωμαίος ποιητής Οβίδιος διηγείται στις «Μεταμορφώσεις» του τα θέματα της Ιλιάδας μέσω δευτερευόντων ηρώων. Στο έργο του «Ηρωίδες» μάλιστα βάζει τις γυναίκες του μύθου να γράφουν εικονικά γράμματα στους διάσημους άνδρες τους -η Βρισηίδα για παράδειγμα στον ήρωα Αχιλλέα ή η βασίλισσα της Καρχηδόνας Διδώ στον γενάρχη των Ρωμαίων Αινεία.

Οι γυναίκες είναι στον Οβίδιο «συχνά πανούργες, παιχνιδιάρες, πλανεύτρες», επισημαίνει η Βέσελμαν. Αυτό θυμίζει εν πολλοίς το μέχρι πρόσφατα ενεργό στερεότυπο της femme fatale, όμως η διαφορά είναι ότι σήμερα οι συγγραφείς γράφουν «διαφορετικά, με πολύ πιο μοντέρνο τρόπο για τις γυναίκες». Και μάλιστα γυναίκες αλλά και άνδρες συγγραφείς.
Μύθος και MeToo
Ο Βρετανός Στήβεν Φράι για παράδειγμα αμφισβητεί διαρκώς το ελεγειακό γυναικείο πρότυπο του Οβιδίου στην τριλογία του «Μύθος», «Ήρωες» και «Τροία» που μόλις ολοκληρώθηκε. Στην τηλεοπτική σειρά «Τροία» οι γυναικείοι και μη λευκοί χαρακτήρες παίζουν μεγαλύτερο ρόλο.
Τον ερχόμενο Μάιο θα κυκλοφορήσει το μυθιστόρημα της Ελίς Τζον «Ορφία και Ευριδίκιος», στο οποίο αντιστρέφονται τα φύλα του μυθικού αοιδού Ορφέα και της αγαπημένης του Ευρυδίκης.
Στο διήγημά της «Γαλάτεια» η Μαντλίν Μίλερ παραλαμβάνει τον μύθο του Πυγμαλίωνα και τον αλλάζει ριζικά. Ο Πυγμαλίων είχε ερωτευθεί παράφορα ένα άγαλμα, η Αφροδίτη τον λυπάται και δίνει ζωή στο άγαλμα. Στον Οβίδιο το αντικείμενο του πάθους δεν έχει όνομα, στη μοντέρνα εκδοχή της Μίλερ ανώνυμος είναι ο άνδρας, ενώ η Γαλάτεια προσπαθεί να του ξεφύγει μην αντέχοντας την ασφυκτική επιτήρηση και τις εκρήξεις του.
Προφανώς η προβληματική του MeToo διεισδύει ακόμη και στα αρχαία υλικά. Μήπως έχουμε να κάνουμε με αυθαίρετη παραχάραξη των αρχαίων μύθων; Η απάντηση της Βέσελμαν είναι ξεκάθαρη: «Ο μύθος πρόσφερε ανέκαθεν ορισμένα βασικά στοιχεία. Βάσει αυτών προκύπτουν νέες ιστορίες που μπορεί να διηγηθεί κανείς σήμερα και να είναι τόσο επίκαιρες, όπως και πριν από χιλιετίες».
Πηγή: DW
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Μια καινούργια μετάφραση του μνημειώδους έργου από τις εκδόσεις Gutenberg
Θα συζητήσει για το βιβλίο του που μόλις κυκλοφόρησε
Συλλογικός τόμος σε επιμέλεια του πολιτικού αναλυτή Πέτρου Ιωαννίδη - Η εκδήλωση της aboutpeople
Η συλλογή ποιητικών κειμένων που κυκλοφόρησε σε συλλεκτικά αντίτυπα από τις εκδόσεις Οδός Πανός
«Οι Άγιοι Άγνωστοι είναι αυτοί που θυσιάστηκαν για κάτι, κι έμειναν για πάντα στο παρασκήνιο της ιστορίας»
Ο ήρωας αφηγείται τη χθεσινή εκείνη μέρα σαν να προσπαθεί να την εγκολπωθεί, να την κατανοήσει, να την κάνει μέρος του.
Όψεις της πόλης, αναμνήσεις, πράγματα που συνέβησαν παλιά, και πράγματα που συμβαίνουν σήμερα γύρω μας
Μόλις κυκλοφόρησε από την AthensVoice Book | Μια όμορφη βραδιά με ομιλητές τη Σώτη Τριανταφύλλου, τη Μυρσίνη Γκανά και τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη
Ένα βιβλίο ποιητικής πρόζας από τον πολυτάλαντο Κυριάκο Χαρίτο
Η συλλογή διηγημάτων «Ψυχή από πέτρα» και η νουβέλα «Labirinto» κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν
Μια συζήτηση για όλα με αφορμή το νέο του βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Athens Voice Books
Αφιερωμένο σε όσους εξακολουθούν να προσπαθούν – Πρώτη παρουσίαση στην Αθήνα την Πέμπτη 3 Ιουλίου
Πώς οι πόλεις στρέφονται προς τις τουριστικές υπηρεσίες προκαλώντας πολλαπλές κρίσεις
Τα βιβλία τους «εσωτερικά τοπία» και «Την ημέρα που ερχόμουν» κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν
Η συγγραφέας μιλάει για το νέο της βιβλίο «Η συνείδηση της Λούσια» με θέμα τα όρια της ανθρώπινης ύπαρξης και της τεχνητής νοημοσύνης
Ο επισκέπτης μπορεί να διαβάσει online περίπου 6.600 αποχαρακτηρισμένα έγγραφα
Ο πρώην υπουργός Οικονομίας καταγράφει στοιχεία και σκέψεις που μπορούν να είναι χρήσιμες, για μια νέα πορεία και ένα καλύτερο μέλλον
Το βιβλίο εκπροσωπεί τα ήθη και τις προτιμήσεις της εποχής του και αποτελεί γοητευτικό παράδειγμα της πρώιμης νέας ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας.
Τρεις γενιές γυναικών. Ένας άντρας που καθορίζει τις ζωές τους. Ένας σκοτεινός θρύλος. Η συγγραφέας μιλάει για το νέο της βιβλίο «Το Πορτρέτο του Βασιλιά»
Στο νησί, στην πόλη, στην αυλή ή στο βουνό, τα βιβλία του καλοκαιριού σου ταιριάζουν παντού
Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.