Μάρω Βαμβουνάκη: «Η φιλία είναι και δεν είναι παντοτινή…»

Κάθε φορά που γράφει κάτι η Μάρω Βαμβουνάκη στο Facebook το διαβάζω με ενδιαφέρον. Μου αρέσει πολύ αυτή η γλύκα που έχει στη ματιά της για τη ζωή… Θέλησα να μιλήσουμε με αφορμή το καινούργιο της βιβλίο με τον τίτλο «Η φιλία είναι και δεν είναι παντοτινή», από τις εκδόσεις Αρμός… Λίγο γιατί με ιντρίγκαρε ο τίτλος ως ψυχογράφημα σε μια πολύ βασική ανθρώπινη σχέση, περισσότερο γιατί μου άρεσε το βιβλίο, και ακόμα περισσότερο γιατί για πρώτη φορά θα συζητούσα μαζί της.

Τελικά σε αυτό το βιβλίο, παρότι το κίνητρό σας ήταν οι αναρτήσεις του Facebook, νομίζω ότι κατέληξε διαβάζοντάς το κάποιος να ανακαλύπτει τη δική σας σοφία, τη δική σας ουσία. Μέσα από έναν παράξενο δρόμο πιστεύετε ότι το διαδίκτυο έχει αυτό το χάρισμα της αποκάλυψης;
Tο διαδίκτυο είναι μέσο αυθόρμητο, απερίσκεπτο γι’ αυτό και συχνά αποκαλυπτικό. Φανερώνει χαρακτήρες, την αγωγή σου, τις αρρώστιες σου. Πριν το γνωρίσω το περιφρονούσα όμως σύντομα το εκτίμησα! Πολλές φορές σκέφτηκα, πως το φέις είναι ψυχογράφημα.

Ο τίτλος του βιβλίου σας είναι «Η φιλία είναι και δεν είναι παντοτινή». Παρότι η φιλία δεν είναι μια σχέση για την οποία πρέπει να αμφιβάλλεις, με αφορμή αυτόν τον τίτλο ποια νομίζετε ότι είναι η αξία της αμφιβολίας στην ανθρώπινη ζωή;
Ιδανικά δεν αμφιβάλλεις, όμως η πραγματικότητα έχει τις οδυνηρές εκπλήξεις της. Στον έρωτα περιμένεις και φοβάσαι την προδοσία, στη φιλία ποτέ. Αλλά συμβαίνει και σε χαράζει βαθιά. Ο Νίτσε που αγαπάτε λέει κάπου, ότι η φιλοσοφία μας σαγηνεύει γιατί μοιάζει με γυναίκα για την οποία αμφιβάλλουμε.

Είστε ένας άνθρωπος με ενσυναίσθηση. Πώς πιστεύετε ότι θα εξελιχθεί η φιλία, κυρίως λόγω διαδικτύου, για τα σημερινά παιδιά;
Το διαδίκτυο δεν είναι παρά η αφορμή, η ευκαιρία, από εκεί και πέρα οι προσωπικότητες έχουν όπως πάντα την τελική απόφαση. Μα ανέκαθεν κάπου συναντούσαμε τον άλλον, ιδίως τον μοιραίο άλλον, στο δρόμο, σε ένα κατά λάθος τηλεφώνημα, στα τραίνα, στα πλοία.  Γάμοι και γάμοι συνέβαιναν το ’50 από στήλες αλληλογραφίας λαϊκών περιοδικών. Πάντα, πριν γίνει δικός σου, ο άλλος υπήρξε ξένος και επίφοβος. Αν κάτι αξίζει περνά κι από κίνδυνο, από ρίσκο. Δεν είναι εύκολο παιχνιδάκι η ζωή και ο άνθρωπος γυρεύει τον άνθρωπο με κάθε μέσο.

Τη ζωή την κατακτάμε κυρίως με αμεσότητα. Δεν ξέρω εάν συμφωνείτε με αυτό, αλλά, αυτή η καινούρια εποχή δίνει στους ανθρώπους περισσότερα ή λιγότερα όπλα για αμεσότητα;
Μα βέβαια! Ο άνθρωπος είναι παρορμητικός από τη φύση του, είναι όμως και καχύποπτος, επιφυλακτικός και φοβισμένος, στραπατσάρει τον αυθορμητισμό του. Κάθε εποχή έχει τους τρόπους της. Ας κάνει χρήση ο καθένας μας ό,τι πιστεύει ή ό,τι τον βολεύει. Η γενικότητα είναι αρχή ανοησίας.

Τις εβδομάδες του αυτο-περιορισμού, υπάρχει κάτι που σε εσάς προσωπικά αποκαλύφτηκε; Επίσης, κάτι που να επιβεβαιώθηκε και ένα άλλο που να διαψεύστηκε;
Όχι, δεν θα έλεγα πως είχα μεγάλες εκπλήξεις. Μικροπράγματα μόνο. Μάλλον γνωρίζω αρκετά τους γύρω μου και δεν είδα τώρα σοβαρές τους αλλαγές.

Γράφετε σε ένα σημείο στο βιβλίο σας: «Κάθε ασθένεια στη ρίζα της είναι ψυχική ασθένεια». Προφανώς αυτό έχει αρκετές εξαιρέσεις, όμως, σίγουρα η θεραπεία κάθε ασθένειας έχει και ένα ψυχικό κομμάτι.
Περισσότερο κι από όσο πιστεύουμε ισχύει αυτό. Ίσως και περισσότερο από όσο φανταζόμαστε. Εγώ όταν είμαι στενοχωρημένη, ή σε μεγάλες αγωνίες, παθαίνω ακόμα και πονόδοντο, παίρνω τούμπες. Ο Χριστός όταν θεράπευε από σωματικές ασθένειες έλεγε, Αφίεντέ σου αι αμαρτίαι. Αμαρτία στη θεολογία μας είναι η αστοχία, η λαθεμένη στάση ζωής. Η αστοχία φέρνει εντέλει πόνο όλων των ειδών, ψυχή και ύλη είναι συγκοινωνούντα δοχεία, και όπως λέει ο Φρόιντ: Κάθε ασθένεια είναι κατά βάθος ψυχασθένεια. Αυτό δεν σημαίνει πως μπορούμε να χειριστούμε εύκολα αυτή τη σύνδεση…

Σε ένα άλλο σημείο του βιβλίου λέτε: «Και να κλαίτε! Να κλαίτε γενναία και ελεύθερα…». Υπήρξε κάτι εντελώς απρόσμενο και για εσάς που να σας συγκίνησε αυτή την περίοδο;
Είναι θεραπεία να εκδηλώνεις κλάμα και γέλιο, εξάλλου αυτό είναι ειλικρίνεια. Πολλά με συγκίνησαν τούτες τις μέρες. Οι ειδήσεις που βλέπαμε ήταν τόσο ακραίες! Γιατρός συνταξιούχος που πήγε να βοηθήσει εθελοντικά και πέθανε. Ο ιερέας που έδωσε τον αναπνευστήρα του σε νεότερο και πέθανε…Μια απροσδόκητη θυσιαστικότητα που δεν περιμέναμε από τον σημερινό άνθρωπο.

Η φιλία, ακόμα και η ειλικρινής, η βαθιά, μπορεί να μείνει παντοτινή από την στιγμή που οι άνθρωποι αλλάζουν; Ποια ανθρώπινη σχέση θα μπορούσε να μείνει παντοτινή;
Αλλάζουν οι άνθρωποι, αλλάζουν. Και δεν αλλάζουν δυστυχώς ταυτόχρονα και μαζί. Φαίνεται αυτό σε παλιές φιλίες, στο γάμο, ακόμα και σε σχέση γονιού και παιδιού. Η μόνη σταθερά είναι η σχέση με τον Θεό. Αν την κερδίσεις αυτή γίνεσαι επιεικέστερος με τους άλλους, ακριβώς γιατί δεν τους έχεις μεγάλη ανάγκη, η αλληλεξάρτηση δεν σου χρειάζεται.

Λέτε ότι η ταμπέλα «πνευματικοί άνθρωποι…» σας τρελαίνει αρνητικά και ότι ο κάθε άνθρωπος είναι πνευματικός άνθρωπος. Πώς μπορούμε, κατά τη γνώμη σας, να χαρακτηρίσουμε τον άνθρωπο που είναι ψυχικά ευγενής, με ενσυναίσθηση και αρετές, σε σύγκριση με αυτόν που επιδεικνύει μία διαρκή, χυδαία συμπεριφορά και παντελή έλλειψη αρετών;
Ωραία ερώτηση! Το ψάχνω κι εγώ. Μου αρέσουν οι ευγενείς άνθρωποι όπως λέτε. Οι έντιμοι, οι αξιοπρεπείς, οι σεμνοί, οι διακριτικοί, οι συνεπείς… Με όλες τούτες τις κλασικές αξίες που σε κάθε κρίση ξαναθυμόμαστε ενώ στα εύκολα ίσως χλευάζουμε. Αυτοί είναι οι πνευματικοί όντως, όχι οι πολυδιαβασμένοι αυτάρεσκοι.

Μία αγαπημένη σας φράση λέτε ότι είναι αυτή του Νίτσε «μου αρέσουν εκείνοι που η ψυχή τους είναι πιο βαθιά από την πληγή τους». Οφείλω να ομολογήσω ότι εμένα ο Νίτσε είναι ο αγαπημένος μου, αλλά με αυτή του τη φράση διαφωνώ. Υπάρχει πληγή, υπάρχει οτιδήποτε από το οποίο η ψυχή να μην είναι πιο βαθιά;
Στην ουσία δεν υπάρχει, καλά το λέτε. Όμως η ζωή μας είναι γεμάτη νευρώσεις και φοβίες, θέτουμε στερήσεις και τραύματα σε πρώτη γραμμή, υποδουλωνόμαστε σε δειλίες, σε αλλοιώσεις και αποδυναμώνουμε τη μεγάλη, θαυματουργή ψυχή που μας χαρίσθηκε.

Κάποια στιγμή μιλάτε για τη λίγων ετών εγγονή σας που σας έδωσε δώρο ένα πάνινο βιβλίο και εσείς συγκινηθήκατε, αλλά λίγο αργότερα σας το ζήτησε πίσω. Όμως η μικρή, όπως όλα τα παιδιά, σας το έδωσε με όλη της την καρδιά, και με όλη της την καρδιά σας το πήρε πίσω;
Χαχαχα! Ναι, ναι! Με πολλή χαρά μου το έδωσε, η γλυκιά μου, και με αγωνία περίμενε να της το γυρίσω πίσω. Ήταν πολύ συγκινητική η πάλη της ανάμεσα στην αγάπη και την παιδική κτητικότητα. Τι μου θυμίσατε…

Υπάρχει κάποια αρετή που εμφανίστηκε αυτές τις τελευταίες εβδομάδες στους πολίτες γενικά ή σε κάποιον πολιτικό, και να σας αιφνιδίασε;
Ασφαλώς με εντυπωσίασε το φαινόμενο του καθηγητή Τσιόδρα! Δώρο μέσα στην καθολική μας σύγχυση. Ήρεμος και σταθερός ανέλαβε ένα γενικό τρόμο. Σαν καλός επιστήμονας και σαν καλός, αυθεντικά καλός άνθρωπος. Αυτή την εντύπωση μου έχει δώσει. Όμως όταν ένας άνθρωπος αυθεντικά καλός συνεχίζει για καιρό έτσι ερεθίζει τη μικροψυχία, την ανοησία και τον φθόνο. Ειδικά τον φθόνο. Μοιάζει όμως ο ίδιος ο καθηγητής να στέκει πιο πάνω από το τίμημα.

Με αφορμή τις τελευταίες γραμμές του βιβλίου σας, πιστεύετε ότι τελικά υπάρχει πραγματικά ελεύθερος άνθρωπος; Άνθρωπος με πραγματικά ελεύθερη βούληση;
Για λίγο ναι. Την αισθάνεσαι πότε πότε τη νίκη σου πάνω σε όσα σε σκλαβώνουν, σε όσα μάταια σε τραβούν απ΄ τη μύτη. Έχεις μια ευφορία τότε, μια πρόγευση παραδείσου. Μετά πάλι και πάλι τη χάνουμε. Έτσι θα είναι η ζωή στον κόσμο της πτώσης μας και στον κήπο της νοσταλγίας μας φαίνεται. Μ΄ αυτά εξάλλου παλεύουμε διαρκώς, με το ψέμα που ψευτοβολεύει, την αλήθεια που ελευθερώνει.