Το «Placebo» είναι ένα μικρό σύγχρονο θαύμα της ελληνικής λογοτεχνίας. Αυτό είναι το βιβλίο σου, αν στα διαβάσματά σου αναζητάς κάποιο είδος συγγένειας, ή αν θέλεις, τα αναγνωρίσιμα σημάδια της κοινής ανθρώπινης μοίρας. Η Σαρίτα Χαΐμ κάθισε και σκέφτηκε έναν τρόπο για να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τον εαυτό μας. Και κατέληξε με αυτή τη μεγάλη, τρισδιάστατη απεικόνιση της ελληνικής κοινωνίας, της coming of age ελληνικής νεολαίας, της συγχυσμένης δημογραφίας του ελληνικού midlife crisis, με το μαχαίρι να φτάνει στο κόκαλο του ψυχισμού τους. Μπορεί να το διαβάσεις και να πας να δώσεις ένα φιλί στη μαμά σου για να την ευχαριστήσεις που σε υπομένει σε έναν κόσμο γεμάτα θαύματα και απογοητεύσεις, μπορεί να ανακαλύψεις επεισόδια που ξεγλιστράνε από μέσα σου σαν καρέ από την ταινία μικρού μήκους της ζωής σου, μπορεί και να μάθεις να νοιάζεσαι λίγο περισσότερο για τους παράλληλους κόσμους των διπλανών σου. Ποιος ζητάει κάτι παραπάνω από ένα μυθιστόρημα;
Το «Placebo» είναι ένα προϊόν μυθοπλασίας με ισχυρές δόσεις πραγματικότητας. Αφορά μια πραγματικότητα που αντλεί από το σήμερα, με τις διαπροσωπικές και οικογενειακές δομές που συναντούμε στη δική μας καθημερινότητα. Σπάνια ένας τίτλος βιβλίου είναι τόσο δηλωτικός και παράλληλα ανοιχτός σε ερμηνείες. «Placebo» σαν «θα ευχαριστήσω», σύμφωνα με τη λατινική ετυμολογία του, αλλά placebo και σαν διάθεση να επουλωθεί ένα τραύμα και να τεθεί νέος στόχος, σαν αυθυποβολή που λειτουργεί σαν φάρμακο επιτρέποντας στο μυαλό να κάνει υπερβάσεις. Ως placebo αντιλαμβάνεται και το ομώνυμο φανζίν του ο Μπίλλυ, ο 22χρονος κεντρικός πρωταγωνιστής της ιστορίας. Όμορφος, υγιής και ετοιμοπόλεμος, ο Μπίλλυ προσπερνά τις αναποδιές που του θέτει μια νιότη που βιώνεται στην Ελλάδα του σήμερα, στήνοντας σε ένα δανεικό πατάρι το φανζίν του, ένα χειροποίητο περιοδικό τέχνης, με φωτογραφίες, γραπτά και εικονογραφήσεις, μα προπάντων ένα όχημα για να είναι ανοιχτός και δεκτικός σε διεξόδους. Η παραγωγή του περιοδικού από την άνοιξη έως το φθινόπωρο του 2014 είναι το χρονικό πλαίσιο στο οποίο εκτυλίσσεται το πολυπρόσωπο μυθιστόρημα της Σαρίτα Χαΐμ.
Υπάρχει η Μαρίνα, η δεκαεπτάχρονη αδελφή του Μπίλλυ, με όλες τις ανασφάλειες της εφηβείας της, μαζί με μια ένοχη έξη και ένα τρομερό μυστικό. Η Μαρίνα αυτοτραυματίζεται, η Μαρίνα αποτελεί αντικείμενο εκβιασμού και ισορροπεί ανάμεσα στη ντροπή και στον φόβο, κραυγάζοντας σιωπηλά για βοήθεια σε ένα περιβάλλον που έχει απολέσει την ικανότητα επικοινωνίας. Μητέρα της είναι η Άννα, η σύζυγος που παρακολουθεί τις θυελλώδεις μεταλλάξεις των παιδιών της χωρίς την παραμικρή βεβαιότητα, πέρα από το «φέρεσαι στους εφήβους όπως στις γάτες. Αφήνεις νερό και τροφή και περιμένεις μέχρι να περάσει το κακό». Υπάρχει ο Γιάννης, ο πάτερ φαμίλιας που έχασε καριέρα, ξεπέρασε τη χρεοκοπία ως εργαζόμενος σε φυτώριο, φλερτάρει με την προοπτική να καλλιεργήσει στην Πελοπόννησο και αποξενώνεται ολοένα από τη γυναίκα του διερωτώμενος τι απέγινε η Άννα που γνώρισε και τόσο αγάπησε το καλοκαίρι του ’86.
Μέσα από τέτοιες σχέσεις και τέτοιες εντάσεις, προπάντων εσωτερικές και υπαρξιακές, η δράση προχωρά και γνωρίζουμε τους υπόλοιπους πρωταγωνιστές, σε ένα παλμαρέ χαρακτήρων με τουλάχιστον δέκα άτομα να διαδραματίζουν ρόλο και να προσφέρουν όψεις της ελληνικής κοινωνίας, από τον οριακά αποκρουστικό Τάσο, με τη Μερσεντές, την καφετέρια και τα τυροπιτάδικα στην ιδιοκτησία του, ένα πασίγνωστο μοντέλο εγωμανούς νεόπλουτου, μέχρι τη Νίνα με το τατού στούντιο στα Εξάρχεια, τον προικισμένο γκραφιτά Παύλο από τη Νιγηρία, στο πρόσωπο του οποίου συμπυκνώνονται οι έγνοιες του ανέστιου μετανάστη, έως τη γεμάτη όνειρα και ερωτική απόγνωση Λίλλη, την Εύα, τον Αλέκο, τη γιαγιά Ρουθ, το γαϊτανάκι των μικρών που αφουγκράζονται τις προοπτικές τους και των μεγάλων που εξαντλούνται από προβλήματα χωρίς λύση, με πρόσωπο αναφοράς τον Μπίλλυ, το κοινό σημείο όπου τέμνεται το τέλμα και η ενδεχόμενη αρχή όλων τους.
Η Σαρίτα Χαΐμ γνωρίζει τη γλώσσα των νέων και της αργκό τους, χειρίζεται τους ενδυματολογικούς κώδικες και το σάουντρακ της εφηβείας τους με την ίδια δεινότητα με την οποία καταδύεται στον εσωτερικό τους κόσμο, ενώ χαρίζει στεντόρεια φωνή σε κάθε ενήλικο του οποίου τα αδιέξοδα σε αγγίζουν όσο βουτάς βαθύτερα μέσα του. Άνθρωποι που υποφέρουν και το δηλώνουν με τον λάθος τρόπο, μικρά οικογενειακά εγκλήματα στο όνομα καλών προθέσεων, ένα μυθιστόρημα απολαυστικό μα προπάντων απαραίτητο.
13°
