Μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος και ποιητής του κινήματος των «υπορεαλιστών», τιμημένος με τα βραβεία Herralde και Romulo Gallegos, ο Χιλιανός Ρομπέρτο Μπολάνιο (Σαντιάγο, 1953 - Βαρκελώνη, 2003) υπήρξε πρώτα απ’ όλα ένας μάστορας της μικρής φόρμας
Μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος και ποιητής του κινήματος των «υπορεαλιστών», τιμημένος με τα βραβεία Herralde και Romulo Gallegos, ο Χιλιανός Ρομπέρτο Μπολάνιο (Σαντιάγο, 1953 - Βαρκελώνη, 2003) υπήρξε πρώτα απ’ όλα ένας μάστορας της μικρής φόρμας– βλέπε επίσης την απολαυστική συλλογή διηγημάτων «Πουτάνες φόνισσες» (Άγρα). Αυτής της μικρής φόρμας που, στην ιδανική εκδοχή της, σύμφωνα με τον ορισμό του Χέμινγουεϊ, περισσότερα κρύβει στο βυθό της πρόζας παρά αποκαλύπτει στην επιφάνεια.
Τα 14 διηγήματα στα «Τηλεφωνήματα» ισορροπούν ανάμεσα στο τραγικό και το κωμικό. Οι χαρακτήρες τους συχνά μοιάζουν εκκεντρικοί, ή και γκροτέσκοι ακόμη, κατά βάθος όμως είναι τόσο μα τόσο ανθρώπινοι. Ενίοτε τους συνδέει η απουσία και το ανεπίτευκτο. Ένας νεαρός και ένας γερασμένος συγγραφέας, εκπατρισμένοι αμφότεροι, που αναζητούν τα προς το ζην συμμετέχοντας σε μικρούς τοπικούς λογοτεχνικούς διαγωνισμούς. Μια πορνοστάρ που αναπολεί τον έρωτά της για ένα συνάδελφό της, ο οποίος έπεσε θύμα του AIDS. Ένας αλλόκοτος Μεξικανός που κάθεται και διηγείται ιστορίες στις γλώσσες των ντόπιων Ινδιάνων, ιστορίες οι οποίες γοητεύουν έναν πρωτάρη έφηβο. Ένας «ήσυχος Αμερικάνος» που άθελά του μπλέκει σε μια υπόθεση με σκοτωμούς, ménages a trios και λοιπά δαιμόνια….
Το βιβλίο «Οι άγριοι ντετέκτιβ» (1997) θεωρείται, μαζί με το «2666», το κορυφαίο μυθιστόρημα που μας έδωσε ο Μπολάνιο – και όχι, δεν είναι αστυνομικό παρά τον παραπλανητικό τίτλο του. Είναι ένα βιβλίο αρκετά παράξενο. Καίτοι μυθιστόρημα, είναι δομημένο με τη μορφή ημερολογίου και με άξονα ξεχωριστές ιστορίες, όπου εμφανίζονται δεκάδες χαρακτήρες που συνδέονται μεταξύ τους. Οι δε χαρακτήρες του είναι πολυσύνθετοι, σχεδόν πιντσον-ικοί. Κεντρικοί ήρωες πάντως είναι οι Αρτούρο Μπελάνο (alter ego του συγγραφέα) και Ουλίσες Λίμα, ποιητές του κύκλου των ενστικτορεαλιστών στο Μεξικό των αρχών του ’70, οι οποίοι εξερευνούν την εξαφάνιση μιας γυναίκας στη δεκαετία του ’20. Η εξερεύνησή τους θα συνεχιστεί μέχρι το τέλος του αιώνα σε όλα τα πλάτη και τα μήκη του πλανήτη (Λατινική Αμερική, ΗΠΑ, Γαλλία, Ισπανία, Αυστρία, Ισραήλ, Αφρική) και στο διάβα τους θα ανταμώσουν με λογής ανθρώπινους τύπους. Πρόκειται για ένα ταξίδι αυτογνωσίας που καταλήγει σε μια αναδρομή στη λογοτεχνική και πολιτική ιστορία της Λατινικής Αμερικής.
Ο Μπολάνιο ανήκει εξάλλου στη γενιά των στρατευμένων στ’ αριστερά συγγραφέων του ισπανόφωνου κόσμου. Λόγω της πολιτικής δράσης του στις αρχές του ’70, μετά το πραξικόπημα του Πινοσέτ και τη δολοφονία του Αλιέντε φυλακίστηκε, αλλά κατάφερε ν’ αποδράσει (με μυθιστορηματικό τρόπο) και κατέφυγε πρώτα στο Μεξικό κι έπειτα στην Ισπανία. Μολαταύτα, στα βιβλία του ο πολιτικός του λόγος δεν είναι εξόφθαλμα καταγγελτικός αλλά συγκαλυμμένος, με τη μορφή υπαινιγμών που όμως καρφώνουν.
Σε ό,τι αφορά το ύφος του, ο συγγραφέας Μπολάνιο χρειάζεται μεγάλες ανάσες. Ο λόγος του είναι μακροπερίοδος, χωρίς να παρεμβάλλονται «καταραμένες τελείες». Προτιμά τις ατελείωτες προτάσεις που χωρίζονται με κόμματα και ρέουν η μια μέσα στην άλλη, σαν ορμητικοί χείμαρροι. Ένα άλλο χαρακτηριστικό του είναι ότι αρέσκεται να κατονομάζει άλλους ομότεχνούς τους, από τους πιο γνωστούς έως τους πιο άγνωστους, και να τους εντάσσει στην πλοκή – προφανώς όχι για να κάνει «χυδαία» επίδειξη γνώσεων (κι είναι όντως πολύ διαβασμένος ο άτιμος!), αλλά περισσότερο για να διακηρύξει τη συντροφικότητά του απέναντί τους.
Ο Μπολάνιο ήταν ένα μεγάλο ταλέντο που χάθηκε πρόωρα. Όντως βάδιζε ανάμεσα στον Κέρουακ και τον Μπόρχες.
Μιλήσαμε με τον συγγραφέα για το νέο του βιβλίο με τίτλο, το τρίτο και τελευταίο μέρος της «Τριλογίας των Φάρων», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γραφή
17°
