H Κάτια Δημοπούλου, δημοσιογράφος, διευθύντρια περιοδικών μόδας και τώρα σχεδιάστρια μεταξωτών πέπλων της εταιρείας της Peplos, μόλις κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Βουτιά» από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Στο εξώφυλλο ένα αέρινο –σαν πέπλο– πλάσμα που κολυμπάει σε βαθιά νερά. Στις σελίδες του, σαν σε σελίδες ημερολογίου, ξεδιπλώνεται η συναισθηματική «ακινησία» μιας γυναίκας μέχρι να τη συνεπάρει μία παλιά φιλία και μία περιπέτεια στα μπλε νερά των Κυκλάδων. Η Κάτια Δημοπούλου περιγράφει ποιητικά λεπτομέρειες σαν να βλέπει τα πάντα γύρω της με ένα μεγεθυντικό φακό. Παίρνει τις στιγμές και τις αναδεικνύει σε ένα ολόκληρο ποίημα, ή σε ένα κανονικό όραμα, ή σε ένα μεστό κεφάλαιο του βιβλίου. Παιδικές αναμνήσεις γίνονται σουρεαλιστικές σκηνές, τα αντικείμενα και το περιβάλλον αποκτούν 3η διάσταση από τις πυκνές περιγραφές. Και βέβαια ένα τεράστιο ελληνικό καλοκαίρι που κυριαρχεί στους ανθρώπους και στις πράξεις τους. Ρωτήσαμε την Κάτια Δημοπούλου μερικά πράγματα για το πρώτο της βιβλίο:
Αν το βιβλίο γινόταν ταινία και έπρεπε να παρουσιάσεις στον παραγωγό το στόρι μέσα σε 20 λέξεις, τι θα του έλεγες;
Μια περιπέτεια αναζήτησης. Μια ενδοσκόπηση που συνεχίζεται σαν περιπέτεια με πρωταγωνιστές δύο φίλες, ένα φουσκωτό, τη θάλασσα και τη δύναμη της συγκυρίας.
Πώς ξεκίνησε η δημιουργία και η συγγραφή αυτού του βιβλίου;
Με απασχολούσε πολύ η αδράνεια σαν μια κατάσταση, μια φάση η οποία έμοιαζε, λόγω της κρίσης, να έχει καταλάβει αρκετούς ανθρώπους γύρω μου, κι εμένα μαζί για κάποιο διάστημα. Η αδράνεια, σαν βασική αρχή της Φυσικής, είναι η κατάσταση κατά την οποία ένα σώμα δεν μπορεί να κινηθεί μόνο του ή αν κινείται, δεν μπορεί να σταματήσει αν δεν ασκηθεί επάνω του κάποια εξωτερική δύναμη. Συμβαίνει και στα ανθρώπινα λοιπόν και ήθελα να επιχειρήσω μια βύθιση σε αυτήν την κατάσταση. Να δω πώς υπάρχει, πώς ανασαίνει και πώς σκέφτεται κάποιος όταν –για οποιοδήποτε λόγο– παραμένει αδρανής. Και να αναρωτηθώ πάνω στη δύναμη της συγκυρίας, της εξωτερικής δύναμης δηλαδή η οποία μπορεί να τον βάλει σε κίνηση.
Βουτιά στα ενδότερα. Στην υπαρξιακή αγωνία, στα ερωτήματα περί ταυτότητας. Ποιος είμαι αν δεν είμαι αυτός που ήμουν όταν όλα μέσα μου και γύρω μου έχουν αλλάξει. Στον τρόπο που σκέφτεται κανείς όταν η δράση είναι ελάχιστη, στο πώς μεγεθύνονται πράγματα που δε θα πρόσεχε αν βρισκόταν σε δράση. Στην αναζήτηση μιας νέας νοηματοδότησης της ύπαρξης, στην προσπάθεια να ακολουθήσουμε τις συγκυρίες που θα μας κάνουν και πάλι ενεργούς. Βουτιά σε μια περιπέτεια που άλλοι την έχουν βάλει σε κίνηση και οι ηρωίδες δεν μπορούν παρά να την ακολουθήσουν, βουτιά στην αναζήτηση των εξηγήσεων για το τι συνέβη κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου διαστήματος της ζωής τους. Και συγχρόνως βουτιά στη θεραπευτική δύναμη της θάλασσας. Βουτιά, δηλαδή το να αφήνεσαι, προς τα μέσα και προς τα έξω.
Μίλησέ μου για την ηρωίδα σου. Φαίνεται να περνάει μία έντονη προσωπική κρίση αυτογνωσίας μέσα σε ένα υπέροχο περιβάλλον. Ποια είναι;
Είναι δικηγόρος, κοντά στα 40, και έχει πάθει ένα burn out. Συσσωρεύτηκε κούραση, θλίψη από θανάτους αγαπημένων της, το τέλος πραγμάτων που τη στήριζαν, και είπε ότι δεν μπορεί να προσπαθεί να ζει όπως πριν. Έμεινε ακίνητη για να δει που θα τη βγάλει αυτό. Είναι στην Αθήνα, είναι κατακαλόκαιρο, λείπουν όλοι και αυτή μένει να παρατηρεί τις ανάσες της και να παρηγοριέται με μνήμες και με τα όνειρα της κάθε νύχτας, σαν τη μόνη δράση που συμβαίνει στη ζωή της. Μέχρι που η αγαπημένη φίλη από τα παιδικά της χρόνια μοιάζει να κινδυνεύει να ξεχάσει όλα όσα θυμάται. Η αγάπη της για αυτή την κινητοποιεί και οι δυο τους φεύγουν για ένα ιαματικό ταξίδι με φουσκωτό στις Κυκλάδες.
«Ο Δάμων και ο Φιντίας με κοτσιδάκια». Αυτή την έκφραση χρησιμοποιείς για να περιγράψεις τη φιλία των δύο γυναικών που πρωταγωνιστούν στη «Βουτιά». Μίλησέ μου για τη σχέση αυτών των γυναικών.
Γνωρίστηκαν όταν ήταν παιδιά και έμειναν αγαπημένες για πολλά χρόνια, μέχρι που κάτι συνέβη και απομακρύνθηκαν κάπως. Όμως τίποτα δεν είναι πιο δυνατό από την αγάπη και είναι αυτή η αγάπη που τις ενώνει αδιάρρηκτα, όπως φαίνεται. Με όπλο αυτήν ξεκινάνε ένα ταξίδι στον αφρό των κυμάτων, στο βυθό των μυστικών ζωών, δικών τους και άλλων, αφήνουν πίσω όσα τις χώρισαν και η εκδρομή τους τις επανασυνδέει με τρόπο καθοριστικό και απόλυτο.
Κρατάνε οι γυναικείες φιλίες στο χρόνο;
Κατηγορηματικά ναι. Η καχυποψία απέναντι στη γυναικεία φιλία είναι μια αντρική κατασκευή η οποία έχει δημιουργήσει ένα ανόητο στερεότυπο. Επειδή δεν καταλαβαίνω πώς μας προέκυψε, έχω αρχίσει να πιστεύω πως εδράζεται στην ιδέα του «διαίρει και βασίλευε». Οι γυναίκες έχουν μεγάλη ικανότητα κατανόησης, είναι πιο ανθεκτικές στις δοκιμασίες που περνάνε οι σχέσεις και διαθέτουν τη δύναμη της συγχώρεσης.
Είσαι χρόνια μέσα στο χώρο της μόδας και των περιοδικών. Έχεις μία έντονη καλαισθησία που βγαίνει και στη γραφή σου, παρουσιάζοντας υπέροχα το καλοκαίρι. Πόση από την Κάτια «των περιοδικών» υπάρχει στο βιβλίο;
Μα πρόκειται για τον ίδιο άνθρωπο που τώρα έγραψε ένα βιβλίο. Το δημοσιογραφικό γράψιμο που ήταν πάντα μεγάλη μου χαρά, με βοήθησε πολύ να ασκηθώ, να βρω την προσωπική μου φωνή και να έχω σχεδόν ενσωματωμένη την επίγνωση ότι αυτό που γράφω κάποιος πρόκειται να το διαβάσει, πράγμα χρήσιμο είτε γράφεις ένα άρθρο είτε μια ιστορία. Όσο για την καλαισθησία, δεν είμαι σίγουρη πως καταλαβαίνω τι εννοείς ακριβώς. Ίσως την ικανότητα αποτύπωσης της μεγάλης ομορφιάς που είναι το ελληνικό καλοκαίρι; Η καλαισθησία δεν είναι κάτι που με απασχολεί, όταν γράφω. Με απασχολεί να είναι καθαρό το βλέμμα μου πάνω στα πράγματα. Ο τρόπος που γράφω δηλαδή να είναι σε απευθείας σύνδεση με τον τρόπο που βλέπω και σκέφτομαι τους ήρωές μου και τον κόσμο τους.
Το στόρι σου διαδραματίζεται στη Σύρο. Ποια είναι η σχέση σου με αυτό το νησί; Τι σημαίνει για σένα;
Η Σύρος είναι ένα αγαπημένο νησί τα τελευταία 25 χρόνια. Πηγαίνω με μεγάλη συχνότητα και τη γνωρίζω καλά. Είναι ιδιαίτερη για πολλούς λόγους. Πρώτα γιατί δεν είναι ένα νησί που «κλείνει» για το χειμώνα, όπως πολλά άλλα στις Κυκλάδες, αλλά συνεχίζει να λειτουργεί με τον ίδιο ανεξάρτητο από τις εποχές τρόπο. Διακρίνεται για αυτό το μοναδικό αστικό τοπίο που συνδυάζει το θάμβος του νεοκλασικισμού, την απλότητα της ομορφιάς της μεσαιωνικής Άνω Σύρου, τη ρώμη της βιομηχανικής επανάστασης και τη φυσική ομορφιά του τοπίου. Η έντονη δραστηριότητα άλλων εποχών έχει απλώσει την ανάσα της μέχρι στο σήμερα και οι Συριανοί είναι άνθρωποι ευγενείς, δραστήριοι με πολλά ενδιαφέροντα ο καθένας τους. Συχνά συναντώ εκεί «κινηματογραφικούς» και «μυθιστορηματικούς» χαρακτήρες. Επίσης στη Σύρο ήρθα για πρώτη φορά σε επαφή με μια ομάδα βιολόγων οι οποίοι ασχολούνται πολύ ενεργά με την προστασία του περιβάλλοντος. Το βιβλίο ακουμπάει έντονα και σε αυτό το θέμα.
Η ιστορία σου προς το τέλος παίρνει μία τροπή θρίλερ με ένα οικολογικό μήνυμα. Πόσο κοντά στην πραγματικότητα θα μπορούσε να είναι αυτό;
Μα είναι απολύτως κοντά στην πραγματικότητα, τουλάχιστον κατά μεγάλος μέρος. Ο οικολογικός ακτιβισμός δεν είναι κάτι καινούργιο ούτε η μόλυνση των θαλασσών με τον τρόπο που συμβαίνει στην ιστορία του βιβλίου. Αλλά η μυθοπλασία είναι μυθοπλασία και έχει το δικαίωμα να αναρωτιέται πάνω σε ένα θέμα, χτίζοντας τη δράση άσχετα από τον αν είναι ακριβώς πραγματική.
Ένας από τους ήρωές σου λέει κάποια στιγμή: «Οι άνθρωποι γεννάνε και αμολάνε σκουπίδια και ποίηση». Μίλησέ μας για την ποίηση των ανθρώπων. Υπάρχει ακόμα;
Παντού. Σε σύγχρονη ποίηση που εκδίδεται, και στην ποιητικότητα που συχνά συναντώ να ελλοχεύει παντού: στα μηνύματα στο κινητό, σε ποσταρίσματα στο facebook. Ακόμα και όσοι θέλουν να είναι αντιποιητικοί, τραγουδούν τραγούδια και τους ξεφεύγουν κάτι βαθείς αναστεναγμοί μπροστά στο ηλιοβασίλεμα. Οι άνθρωποι στηρίζονται από την ποίηση. Δεν έχει σημασία καν αν το έχουν συνεχώς συνειδητό ή αν το κάνουν ασυνείδητα. Αρκεί που ριμάρει το βλέμμα τους με μια κίνηση ή με το πρόσωπο ενός αγνώστου στο δρόμο.
Καλοκαίρι, βιβλίο, κορίτσια που διαβάζουν στην παραλία. Είναι η «Βουτιά» αυτό που λέμε γυναικεία λογοτεχνία;
Θα αντιστρέψω το ερώτημα. Είναι οτιδήποτε γράφουν άντρες αντρική λογοτεχνία; Το ερώτημα είναι, τι από ό,τι γράφεται είναι λογοτεχνία και τι είναι αυτό που ορίζεται σαν παραλογοτεχνία. Έχουμε μάθει να ταυτίζουμε οτιδήποτε γράφεται από γυναίκες με ηρωίδες γυναίκες σαν γυναικεία λογοτεχνία και αυτομάτως να το υποβιβάζουμε σε κάτι κατώτερο της λογοτεχνίας. Δεν είναι δική μου δουλειά να εντάξω το βιβλίο σε ένα είδος, κινδυνεύοντας να αυτοαναγορευτώ σε λογοτέχνη ή να υποτιμήσω άλλους. Το βιβλίο είναι αυτό που είναι και είναι άλλων δουλειά να το εντάξουν κάπου ή όχι. Είναι σίγουρα ένα βιβλίο που το έγραψε γυναίκα και η ματιά πάνω στον τρόπο που στοχάζεται η ηρωίδα είναι γυναικεία, αφού εγώ είμαι γυναίκα.
Ποια είναι η νεράιδα/γοργόνα στο εξώφυλλο;
Ένα κορίτσι που βούτηξε για χάρη του Τάσου Βρεττού, που έκανε τη φωτογραφία του εξωφύλλου.
Μπορείς να μας κάνεις κάστινγκ στους ήρωες του βιβλίου; Ποιους ηθοποιούς θα έβλεπες για τα βασικά πρόσωπα της ιστορίας;
Αυτό είναι κάτι πολύ δύσκολο και αδυνατώ να το απαντήσω τόσο γρήγορα. Ξέρω όμως ποιον σκηνοθέτη θα ήθελα και εφόσον μου δίνεις την ευκαιρία να ονειρευτώ επί του θέματος έχω την ελευθερία να κάνω ό,τι μου ’ρθει, σωστά; Τον Τέρενς Μάλικ για την ικανότητα να δίνει μια ονειρική διάσταση στα πράγματα, να μεγεθύνει τις μικρές κινήσεις, τα βλέμματα και τις ανάσες και να βλέπει τη φύση σαν ενεργό πρωταγωνιστή.
Ένας πιθανός τίτλος για το επόμενο βιβλίο σου;
Μου αρέσει ο τρόπος που σκέφτεσαι, χα χα! «6+1 Λόφοι». Λέμε τώρα, κι ο θεός βοηθός.
