Αργύρης Ξάφης: «Η τέχνη είναι ο τρόπος μας να γελάσουμε στα μούτρα του θανάτου»

Στο προαύλιο της Λεοντείου στη Νέα Σμύρνη ένα δάπεδο-«καθρέπτης» προδίδει το σημείο του ραντεβού. Μια σκηνογραφική αναφορά στην Αχερουσία λίμνη και το βασίλειο του Κάτω Κόσμου, θα υποδεχτεί τα αριστοφανικά «Βατράχια» και τους πρωταγωνιστές τους στην παράσταση που σκηνοθετεί η Έφη Μπίρμπα. Εδώ βρεθήκαμε με τον Αργύρη Ξάφη, απομεσήμερο με σαραντάρια, ενώ ετοιμάζεται να μπει στο μαύρο κοστούμι του Αισχύλου που ο θεός Διόνυσος θέλει να φέρει πίσω από τον Άδη προκειμένου η ποίηση, ο σπόρος της αναγέννησης, να σώσει τον κόσμο που καταρρέει.

Λίγο πριν από μια ιδιαίτερα δραστήρια νέα σεζόν, στην οποία θα τον δούμε ξανά στην πολύ ενδιαφέρουσα «Αρκουδοράχη» με την ομάδα ΠΥΡ, στον «Βασιλιά Ληρ» που ανεβάζει ο Γιάννης Χουβαρδάς στο Εθνικό Θέατρο αλλά και σε ένα βραβευμένο σύγχρονο ισπανικό έργο, «Το πιο ωραίο σώμα που βρέθηκε ποτέ σ’ αυτό το μέρος» του Ζουζέπ Μαρία Μιρό, ο γνωστός ηθοποιός, από τους κορυφαίους της γενιάς του, δίνει το παρών για ακόμα ένα καλοκαίρι στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου στις 28 και 29 Ιουλίου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου.

«Η Επίδαυρος είναι σαν να κατεβαίνεις στους Ολυμπιακούς Αγώνες, οι απαιτήσεις είναι τεράστιες σε πολλά επίπεδα. Έρχεσαι αντιμέτωπος με τις ελλείψεις σου, με τις αδυναμίες σου. Δεν επιτρέπει παρασπονδίες, να λιποψυχίσεις, αλλά σου το ανταποδίδει αν σταθείς με τα δυο σου πόδια πάνω στη σκηνή της. Σου έρχεται πολύ ωραία ενέργεια, ασχέτως του τι τύποι είναι αυτοί που παρακολουθούν. Είναι σαν να σε προσέχει, να σε μαλακώνει. Είναι κάτι τρυφερό, δηλαδή, δεν είναι άγρια, βίαιη εμπειρία. Μπορώ να σου αναφέρω πολλά μικρότερα θέατρα που είναι κακή η εμπειρία, με αμάξια, ποδοσφαιρικούς αγώνες, σκυλάδικα και σουβλατζίδικα πάνω από το κεφάλι σου» μου λέει καθώς μαζί με έναν θίασο καλών ερμηνευτών (Άρης Σερβετάλης, Μιχάλης Σαράντης, Ηλέκτρα Νικολούζου, Μαίρη Μηνά, Έκτορας Λιάτσος κ.ά.) ετοιμάζονται για την πρεμιέρα της καλοκαιρινής τους περιοδείας (στις 19 και 20 Ιουλίου στη Θεσσαλονίκη).

Η σχέση του με το αρχαίο δράμα, πάντως, δεν ήταν εξαρχής «ζεστή». Η δουλειά με τον Θωμά Μοσχόπουλο, όμως, άνοιξε μπροστά του έναν ενδιαφέροντα κόσμο –σε σχέση με τη μουσική, τον ρυθμό, τον τρόπο που αποδίδεται το κείμενο σκηνικά– κι έκτοτε επιδιώκει να επιβιβάζεται στο άρμα του εξασκούμενος στο είδος ακόμα και από τη θέση του δασκάλου στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών. Φέτος, πάντως, είναι η πρώτη φορά που καταδύεται στο σύμπαν του Αριστοφάνη. Σίγουρα «φταίει» και η ομάδα, η Έφη Μπίρμπα που σκηνοθετεί και ο Άρης Σερβετάλης που πρωταγωνιστεί και συνυπογράφει τη διασκευή, δυο καλλιτέχνες με διακριτή δημιουργική υπογραφή και ταγμένοι στο θέατρο, όπως επισημαίνει.

Ο Αργύρης Ξάφης για την παράσταση «Βατράχια» στην Επίδαυρο

Με τι συναισθήματα και σκέψεις μπαίνεις σ’ αυτό το ταξίδι;

Είναι βαθιά ανατρεπτική η ποίηση του Αριστοφάνη. Πολλές φορές αμφισβητείται για τις ποιότητες και για τα ποιητικά χαρακτηριστικά του, αλλά θεωρώ πως είναι ύψιστος ποιητής. Το συγκεκριμένο είναι ένα από τα πιο γνωστά και αρκετά παιγμένα έργα του γιατί η ιστορία του είναι πολύ ελκυστική. Σκέψου, ένας θεός, βλέποντας την τρέχουσα κατάσταση, αποφασίζει ότι για να σωθεί ο κόσμος χρειάζεται κάποιος καλλιτέχνης, ένας ποιητής για να ξαναβάλει τα πράγματα σε σειρά. Αυτό προσωπικά μου υπενθυμίζει τον σωστό δρόμο. Θεωρούμε ότι για να επιζήσουμε πρέπει να είμαστε σκέτα πρακτικοί. Ασχολούμαστε πάρα πολύ τεχνοκρατικά, ξερά, λογικά με τα πράγματα. Αμελούμε και αφήνουμε στην άκρη ένα μεγάλο κομμάτι του εαυτού μας που δεν έχει να κάνει μόνο με την παρόρμηση αλλά και με μία παράλογη λογική της φύσης, που την περιέχει η ποίηση. Τελικά, καταλαβαίνουμε ότι δεν έχουμε ζήσει, κάτι μας λείπει ουσιαστικό το οποίο μας το υπενθυμίζει αυτή η ανάγκη για την ποίηση.

Τι μας λείπει;

Στις «Βάκχες» αλλά και σε πολλά άλλα έργα βλέπουμε κάτι με το οποίο ασχολιόντουσαν πολύ οι αρχαίοι: το διπλό του εαυτού μας. Έχουμε μέσα μας τον Απόλλωνα, τη λογική, τη σκέψη, την πειθαρχία, που μας προχωράει και τεχνολογικά μπροστά ή μας λύνει διάφορα προβλήματα. Και υπάρχει και ένα διονυσιακό κομμάτι μέσα μας, το οποίο έχει να κάνει με τη φύση αυτή καθεαυτή, με το θυμικό του ανθρώπου, το οποίο πέρα από την ευχαρίστηση, τα συναισθήματα, τη χαρά που μπορεί να μας δώσει, στην πραγματικότητα είναι και ο βασικός υπεύθυνος για τα άλματα που συμβαίνουν στις επιστήμες. Κανένας μεγάλος επιστήμονας δεν έκανε μια σπουδαία ανακάλυψη μένοντας στη λογική. Έπρεπε και να φανταστεί έναν άλλο κόσμο και, χρησιμοποιώντας τα όπλα της λογικής, να κάνει το άλμα. Χρειάζεται ο άνθρωπος να έχει σε ισορροπία αυτές τις δύο πλευρές, ούτε να αφήνεται στην παρόρμηση και την τρέλα ούτε να αποστεγνώνεται σε μια στείρα πορεία.

Βλέπεις να είμαστε αποστεγνωμένοι;

Νομίζω ότι κινούμαστε προς αυτή την κατεύθυνση. Από αγωνία και φόβο να ανταπεξέλθουμε παραασχολούμαστε, συχνά χωρίς να ξέρουμε κιόλας, με πιο τεχνικά και τεχνοκρατικά ζητήματα, αφήνοντας στην άκρη τον πιο ζουμερό, φανταστικό και απροσδόκητο εαυτό μας. Χρειάζεται να τον θυμόμαστε και να τον δεχόμαστε.

Η εποχή μας δεν αγαπά, δηλαδή, τη φαντασία;

Καθόλου και δεν είναι τωρινό φαινόμενο. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη σημείωση μιας δασκάλας σε μια έκθεσή μου. Ενώ το θέμα που μας δόθηκε ήταν «Οδύσσεια του διαστήματος», η σημείωσή της με κόκκινο, σαν κακό δηλαδή, ήταν ότι «παραέχεις φαντασία». Με είχε φέρει σε τρομακτικό αδιέξοδο γιατί νόμιζα ότι ήθελε να φανταστούμε κάτι που δεν υπάρχει. Την έχω κρατήσει αυτή την έκθεση και επανέρχομαι σ’ αυτήν πολύ συχνά ως παράδειγμα για τα λάθη στην ανάπτυξη των χαρακτήρων των παιδιών. Είναι ζητούμενο εδώ και χρόνια το «ασχοληθείτε με πιο τεχνοκρατικά πράγματα». Φαίνεται φοβερό το ότι ασχολήθηκα τελικά με την τέχνη, ενώ θα έπρεπε να είναι απλώς μια άλλη επιλογή.

Τι φέρνει η ματιά της Έφης Μπίρμπα στα «Βατράχια»; Ποια η προσέγγισή σας;

Σίγουρα δημιουργείται είναι ένας μπεκετικός μη-τόπος, ένας πιο παράδοξος, πιο παράλογος κόσμος, που ταιριάζει στην αισθητική της Έφης και του Άρη αλλά με κάποιο τρόπο και στο συγκεκριμένο έργο. Έχουμε πάλι ένα δίδυμο, τον Διόνυσο και τον Ξανθία –όπως στο «Περιμένοντας τον Γκοντό» –, και η σκηνοθεσία αυτό το ταξίδι τους στον Κάτω Κόσμο δεν το αντιμετωπίζει σαν μια εύκολη, διασκεδαστική, χιουμοριστική ιστορία αλλά ταυτόχρονα και σαν μια τραγική και απρόσμενη ιστορία. Τι σημαίνει, δηλαδή, πάω στον άλλο κόσμο; Είναι μια επίπονη διαδικασία. Οι ήρωες αντιλαμβάνονται ότι για βρεθούν σε έναν κόσμο τον οποίο κανείς δεν ξέρει στην πραγματικότητα, πρέπει να γίνει μια θυσία. Και εκεί ανακαλύπτουν έναν παράδοξο κόσμο, διαφόρων φαινομένων, πλασμάτων, ψυχών και προσπαθούν να ανταποκριθούν σ’ αυτό ψάχνοντας τον ποιητή που θέλουν να επαναφέρουν στη ζωή για να σώσει την πόλη. Η Έφη μιλά για μια κωμωδία με DNA τραγωδίας. Είναι ένας κόσμος χωρίς πολλά φώτα, χωρίς πολύ λάμψη, ένα παράδοξο σκοτεινό τραγικωμικό ταξίδι. Δεν είναι μια έξω καρδιά, πανηγυρτζίδικου τύπου κωμωδία.

Ο Αργύρης Ξάφης για την τέχνη και την εποχή μας

Το έργο πραγματεύεται την αξία της ποίησης και της τέχνης στην κοινωνία μας. Μπορεί η τέχνη να σώσει τον κόσμο;

Εξαρτάται τι λείπει. Δηλαδή αν έχουμε έναν κόσμο αποστεγνωμένο από οτιδήποτε ποιητικό, από οτιδήποτε έχει να κάνει με μια φαντασίωση της ανθρώπινης υπόστασης ως κάτι μεγαλύτερο από αυτό που είμαστε, το οποίο το ορίζει ένα πνεύμα, τότε ναι. Αλλά η ποίηση από μόνη της όχι, δεν σώζει. Ξέρουμε, βέβαια, αποδεδειγμένα ότι η νοημοσύνη ενός παιδιού, το οποίο μεγαλώνει ακούγοντας μουσική, αναπτύσσεται περισσότερο απ’ ότι γράφοντας κώδικα.

Αναγνωρίζουμε στην τέχνη τέτοια αξία στις μέρες μας;

Σαφέστατα όχι, σε καμία της έκφανση, κρίνοντας και από τον τρόπο που διαχειριζόμαστε τον σύγχρονο πολιτισμό.

Ως καλλιτέχνης νιώθεις ότι έχεις κάποιο χρέος;

Το χρέος που έχω σίγουρα είναι να παραμείνω πιστός σε όσα μου αρέσουν, στον τρόπο με τον οποίο βλέπω τον κόσμο, την ομορφιά και να φωτίζω προς αυτή την κατεύθυνση. Κάτι τέτοιο πολλές φορές μπορεί να είναι χρήσιμο στο να βοηθηθεί ένας άνθρωπος να ξεμπλοκάρει, να αντιληφθεί ότι δεν υπάρχει ένα αδιαπραγμάτευτο αδιέξοδο και εν τέλει η τέχνη είναι και ο τρόπος μας να διαχειριστούμε το δεδομένο του θανάτου, να βρούμε το θάρρος να γελάσουμε στα μούτρα του την ώρα που στην πραγματικότητα είμαστε αβοήθητοι απέναντί του.

Πώς βλέπεις τον κόσμο και την ομορφιά, μιας και το ανάφερες;

Ο κόσμος έχει μεγάλη ανάγκη την ομορφιά γιατί είναι πολύ εύκολη η ασχήμια. Αφηνόμαστε στην πίκρα, στη θλίψη, το άσχημο έχει μεγαλύτερη βαρύτητα που μας τραβά προς τα κάτω, ενώ απαιτείται κόπος για να πας προς την ομορφιά, τη δημιουργικότητα, τη χαρά. Δεν είναι απλό. Θέλει να είσαι ενεργητικός προς αυτό.

Οι Βάτραχοι παραστάθηκαν στις παραμονές της τελειωτικής ήττας της Αθήνας στον Πελοποννησιακό πόλεμο, σε μια εποχή που «η αθηναϊκή δημοκρατία ξηλωνόταν», όπως έχει γράψει ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, διανύοντας μια βαθιά πολιτική και πνευματική  κρίση. Σήμερα, πώς τα βλέπεις τα πράγματα;

Είναι πιο πολύπλοκα. Δεν είναι τόσο καθαρά διατυπωμένα ώστε να μπορείς να βγάλεις συμπέρασμα και να τα εξηγήσεις όλα. Αλλά θεωρώ ότι, ασχέτως της πολιτικής πατρίδας του καθενός, υπάρχει ένας φόβος ότι μπορεί να αφηνόμαστε, ότι παραδίδουμε πολλά δημοκρατικά μας δικαιώματα προκειμένου να βολευτούμε, να τακτοποιηθούμε. Βλέπεις οι μισοί να μην ψηφίζουν. Κανονικά θα έπρεπε να κλαίμε. Είναι, βέβαια, μια επιπλέον κουβέντα το τι επέλεξαν όσοι ψήφισαν. Το χειρότερο, όμως, είναι αυτό το 50% που θεωρεί ότι δεν εκπροσωπείται από κανέναν ή απαξιεί το όλο σύστημα ή, ακόμα χειρότερα, πιστεύει ότι η ιδιώτευση είναι το μέγιστο αγαθό.

Αυτή είναι η κύρια ανησυχία σου για τις μέρες μας; Ποιο το ζήτημα που σε προβληματίζει;

Το ότι καθένας κοιτάει απολύτως τον εαυτό του, ακόμα και εις βάρος των άλλων. Αυτό με απασχολεί πιο πολύ σχεδόν απ’ όλα γιατί είμαστε ικανοί να μη βλέπουμε κάτι πολύ άσχημο μπροστά μας κοιτώντας μόνο τα δικά μας. Να το αποφεύγουμε γιατί θα μας χαλάσει τη ζαχαρένια μας, τον κόσμο που έχουμε χτίσει.

Σε τι πιστεύεις; Για τι αξίζει να μιλήσουμε, να διεκδικήσουμε, να «πολεμήσουμε» αυτή τη στιγμή;

Καθένας μας έχει μια σειρά από μικρές μάχες που στο μυαλό του βρίσκονται στο δρόμο προς μια μεγαλύτερη μάχη ελευθερίας, δικαιοσύνης, ισότητας, χαράς, δημιουργικότητας. Όλοι αυτό θέλουμε. Δεν πιστεύω ότι θέλει κανείς πολέμους per se. Η κατάχρηση της εξουσίας, μια απίστευτη αρρώστια σε όλα τα επίπεδα, νομίζω ότι δημιουργεί τη βία. Κοιτάζοντας μόνο τον εαυτό μας, έχουμε μπερδευτεί και για το τι πρέπει να διεκδικήσουμε, για τι αξίζει να προσπαθήσουμε. Κερδίζει η ματαίωση, πράγμα που μας οδηγεί ξανά στο να μην ασχολούμαστε. Προσωπικά θεωρώ ότι πρέπει να πολεμάμε για την καλύτερη δημόσια υγεία, την καλύτερη δημόσια παιδεία. Από αυτή τη μεριά συζητάω με τους φίλους μου.

Έχεις δηλώσει ότι «Οι μεγάλες αλλαγές γίνονται όταν κανείς διανύει μεγάλη απελπισία κι εμείς δεν έχουμε μπει σε αυτή τη συνθήκη ακόμα». Εξακολουθείς να βλέπεις έτσι τα πράγματα και ποια η αλλαγή που προσδοκάς;

Λέει κάποια στιγμή ο Ευριπίδης στην «Άλκηστη» ότι ο μεγαλύτερος σύμβουλος είναι η απελπισία. Δεν προσδοκώ την απελπισία για να γίνει η αλλαγή. Γιατί ξέρω ανθρώπους που προσδοκούν το χάος θεωρώντας ότι έτσι θα έρθει κάτι καλύτερο. Δεν είμαστε και δεν ξέρω αν θα φτάσουμε σε κάποια απελπισία. Οι πολιτικοί πάντα παίζουν με τα όρια, δεν το αφήνουν να συμβεί γιατί ξέρουν ότι αυτό μπορεί να τους ανατρέψει. Οπότε συντηρείται μια κατάσταση, όχι όμως προς το καλύτερο. Δεν είμαι σε ηλικία και σε φάση που θέλω να διεκδικήσω το να γίνουν ρημαδιό τα πράγματα. Θα ήθελα η αλλαγή να συμβεί πριν φτάσουμε στο μη περαιτέρω. Να μπορούσαμε να συνεννοηθούμε, να επικοινωνήσουμε. Με τσατίζει κιόλας που άνθρωποι, οι οποίοι πολλές φορές έχουν ζήσει πράγματα μαζί, βρίσκονται σε ρήξη η οποία φαίνεται ότι δεν μπορεί να κολλήσει με τίποτα. Μου φαίνεται πολύ περίεργο, λες και ζούμε σε άλλους πλανήτες.

Ο Αργύρης Ξάφης, το Support Art Workers και οι διεκδικήσεις των καλλιτεχνών από την πολιτεία

Την τελευταία τριετία ο καλλιτεχνικός κλάδος βίωσε έναν καταιγισμό γεγονότων. Υπήρξες ιδρυτικό μέλος των Support Art Workers και με κάθε ευκαιρία εκφράζεις με παρρησία τις απόψεις σου. Μετά από τις διεκδικήσεις των τελευταίων χρόνων, με πιο πρόσφατες αυτές για το Προεδρικό Διάταγμα, πού βρισκόμαστε πλέον και πώς πιστεύεις ότι πρέπει να συνεχίσετε;

Αυτή η προσπάθεια σταμάτησε, και σωστά, με το δυστύχημα στα Τέμπη. Δείξαμε ενσυναίσθηση και μια σοβαρότητα που πρέπει να μας αναγνωριστεί. Ήταν παράλογο σε μια κοινωνία που θρηνεί να ασχολούμαστε με την ακαδημαϊκή αναγνώριση των σπουδών μας, κάτι που είναι, βέβαια, πάρα πολύ σημαντικό για μας επειδή είναι συνυφασμένο με την ύπαρξή μας. Δεν κάνουμε άλλο ένα επάγγελμα που μας έφερε η ζωή. Το ότι θα γίνει μια ακαδημία δεν λύνει το πρόβλημα δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων οι οποίοι έχουν τελειώσει τις άλλες σχολές. Απλώς θα μας δώσει τη δυνατότητα να σπουδάσουμε και σε ανώτατο επίπεδο στη χώρα μας. Πρέπει να ξαναζωντανέψει και να αρχίσει να ξανασυζητιέται σοβαρά η διεκδίκηση σε σχέση με το προεδρικό διάταγμα. Δεν ξέρω τι θα σημαίνει αυτό πρακτικά αλλά όταν η μόνη λύση που έχει προταθεί είναι η δημιουργία ανώτατης σχολής –που θα καλύπτει όσους ασχοληθούν με το θέατρο από το 2025 και μετά και οι οποίοι θα είναι 20 το χρόνο γιατί δεν μπορεί να πάρει παραπάνω ένα τμήμα– αυτό το θέμα υπάρχει σαν μεγάλη πληγή.

Σε ότι αφορά τον σύγχρονο πολιτισμό, πάντως, δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος. Ο Γιατρομανωλάκης δεν τα κατάφερε. Θεωρώ ότι η ηγεσία του υπουργείου δεν έχουν καλή σχέση με τους ανθρώπους του πολιτισμού, δεν συζητάνε, είναι ασύνδετοι πραγματικά. Δεν ξέρουν ποιοι σκηνοθετούν, τι είδους έργα ανεβάζουν, ποιοι είναι οι γλύπτες, ποιοι οι ζωγράφοι. Μπορεί να γνωρίζουν ονόματα, να τους έχουν ενημερώσει κάποιοι σύμβουλοι, αλλά δεν έχουν αίσθηση του τι κάνουν ούτε τι φέρει κάθε όνομα σε σχέση με το χώρο τους. Δεν γνωρίζω τον Χρίστο Δήμα που ανέλαβε τώρα υφυπουργός Πολιτισμού, αλλά δεν έχει σχέση ακόμα περισσότερο. Δεν τον έχουμε δει σε ένα θέατρο, σε μια συναυλία. Είναι ένας τεχνοκράτης ο οποίος δεν ξέρω τι έχει να μανατζάρει στο κομμάτι του σύγχρονου πολιτισμού.

Είναι θέμα προσώπων ή συνολικότερης πολιτικής κατεύθυνσης;

Στο κομμάτι του πολιτισμού έχει δείξει ότι τα πρόσωπα μπορούν να πιέσουν καταστάσεις. Σιγά μην ενδιέφερε τον Παπανδρέου ο πολιτισμός. Η Μελίνα τον έκανε να ενδιαφερθεί. Η εμπειρία μας έχει δείξει ότι αν υπάρχει όραμα, έμπνευση, πάθος, θέληση και σχέση με την κοινότητα, τα πρόσωπα μπορούν να πιέσουν τα πράγματα. Γιατί δεν θα τους επιτρέψει να λένε κάθε λίγο από το βήμα της Βουλής ότι εδώ είναι το λίκνο του πολιτισμού. Δεν έχουν δικαίωμα να επαίρονται ενώ δεν κάνουν τίποτα γι’ αυτό. Σε όλο τον κόσμο, φερ’ειπείν, οι streaming πλατφόρμες πληρώνουν ένα μικρό ποσοστό από τα κέρδη τους σε κάθε χώρα, ώστε αυτά τα χρήματα να αποδοθούν στον πολιτισμό. Εδώ πάλι τα παίρνουν από τους φορολογούμενους. Δεν παίρνουν ως παράδειγμα τους Τούρκους που αναγκάζουν το Netflix και κάνει τούρκικες σειρές συνέχεια; Είναι θέμα συμφωνίας που έχεις κάνει.

Ο Αργύρης Ξάφης για την πολιτική ορθότητα, τον έρωτα και το θέατρο

Η σχέση σου με την πολιτική ορθότητα ποια είναι;

Κοίτα, συχνά είμαι πολύ παιχνιδιάρης, μου αρέσει η ανατροπή, το να προκαλώ σε κουβέντες τον άλλο. Μου αρέσει αυτό το ταρακούνημα, αλλά δεν είναι όλες οι στιγμές οι ίδιες ούτε αντέχουν το ίδιο αστείο. Δεν μπορείς να κάνεις σε έναν άνθρωπο που μόλις έχει διαγνωστεί με μια ανίατη ασθένεια εκείνη τη στιγμή ένα κακό αστείο γι’ αυτό το πράγμα. Ή μπορεί μετά από μια εβδομάδα να πρέπει να του το κάνεις γιατί θα τον βοηθήσεις. Αυτό πιστεύω ότι έχει το σωστό, το καλό θέατρο: πραγματική, ενσυναισθηματική σχέση με την τρέχουσα πραγματικότητα, όχι λογική, φαινομενική.

Τι ορίζεις ως καλό θέατρο;

Κάτι το οποίο μου δημιουργεί την αίσθηση της καινούργιας εμπειρίας η οποία, όμως, καταλαβαίνω ότι τελικά είναι φτιαγμένη και μέσα από αυτή αντιλαμβάνομαι πράγματα που αφορούν τη ζωή, τη σχέση μου με τους συνανθρώπους μου, με τον θάνατο, την ομορφιά, τι έχω αφήσει πίσω, ποια κομμάτια του εαυτού μου έχω παραμελήσει. Αλλά αυτά όλα προέρχονται από μια εμπειρία, σαν ένα μικρό «τρακάρισμα», ένα απρόσμενο γεγονός, όχι κάτι fake, προσυνεννοημένο, δήθεν, που μου δίνει όλα τα σημάδια και τις επεξηγήσεις του τι συμβολίζει, τι εννοεί.

Τι είναι για σένα το κωμικό;

Σίγουρα είναι κωμικό το να αναγνωρίσουμε το πόσο μικροί είμαστε απέναντι στα περισσότερα που συμβαίνουν γύρω μας. Και νομίζω πως, αντιλαμβανόμενοι το πόσο μικροί, στείροι και ανέμπνευστοι είμαστε, αυτό από μόνο του είναι ένα κωμικό φαινόμενο, όταν το βλέπεις να συμβαίνει, γιατί το αντιλαμβάνεσαι και για τον εαυτό σου.

«Αντέχει» η εποχή μας έναν Αριστοφάνη;

Η εποχή μας δυστυχώς είναι σαν να είναι φτιαγμένη για να αντέξει τα χειρότερα. Ο Αριστοφάνης είναι ο αγαπημένος μας θείος και σαφέστατα τον χρειαζόμαστε. Εξαρτάται πώς τον διαβάζει κανείς. Δεν είναι εύκολος, συνολικά το έργο του. Είναι αρκετά ρηξικέλευθος στη δραματουργία. Η εποχή μας έχει σίγουρα ανάγκη τον Αριστοφάνη, έργα του όπως οι «Όρνιθες» και τα «Βατράχια» –φάνηκε και όταν π.χ. ανέβασε ο Νίκος Καραθάνος τους «Όρνιθες». Είναι σαν ένας άνθρωπος που κοιτάει τον ουρανό και φαντασιώνεται μια καλύτερη ζωή από αυτή που έχει αυτή τη στιγμή.

Είδα σε μια πρόσφατη ανάρτησή σου που έγραφες για τις καλοκαιρινές παραστάσεις και για τις πρόβες με έρωτα και τόνους ιδρώτα και επιμονή. Τι είναι αυτό που σε κρατά δεμένο στο άρμα του θεάτρου, που σε συγ-κινεί για να συνεχίζεις;

Οι άνθρωποι. Ούτε τα έργα ούτε τα λεφτά. Θεωρώ ότι έχω βρει το είδος των ανθρώπων που μου ταιριάζουν και ότι είναι ο πιο συμπεριληπτικός χώρος που υπάρχει. Καταλαβαίνω ότι πολλές φορές στους απέξω μπορεί οι ηθοποιοί να φαίνονται δραματικοί, υπερβολικοί, αλλά εμένα μου αρέσουν αυτοί οι άνθρωποι και, με ό,τι πρόβλημα κι αν εμφανίζεται μπροστά μου, αισθάνομαι ότι είναι το είδος των ανθρώπων που μου πάνε. Αυτό με κρατάει και με πυροδοτεί και με κάνει να νοιάζομαι γι’ αυτούς από διάφορες μεριές. Και πέρσι ως σκηνοθέτης περισσότερο με ένοιαζε να είναι οι ηθοποιοί καλά και να τα καταφέρουν, παρά εγωιστικά το όνειρό μου να γίνει πραγματικότητα όπως το θέλω εγώ, παρόλο που είχα συγκεκριμένη ανάγνωση στο έργο.

Τον έρωτα, αλήθεια, πού τον βρίσκεις;

Είμαι από αυτούς τους τυχερούς που τον βρίσκω πρώτα απ’ όλα στο σπίτι μου. Παραμένω ένας ερωτευμένος έφηβος, με λιγότερα, άσπρα μαλλιά. Και από εκεί και πέρα σε στιγμές που αντιλαμβάνομαι ότι μοιραζόμαστε με ανθρώπους την ίδια ανάγκη. Όταν βλέπω κάποιον να μοχθεί πάνω στη σκηνή με πίστη για κάτι που πολλές φορές μπορεί να φαίνεται και μάταιο, εκείνη τη στιγμή με πιάνει ένα λίγωμα, σαν το λίγωμα του έρωτα. Ή όταν κάποιος κάνει κάτι που εγώ είμαι σίγουρος ότι εγώ δεν μπορώ ή έχει μια ιδέα, μια σκέψη που την δοκιμάζει πάνω στη σκηνή που εμένα δεν μου έχει έρθει ποτέ, εκεί πέρα υπάρχει μια αναλαμπή σαν αυτή του έρωτα. Τέτοιες στιγμές αναζητώ και στη ζωή μου. Στιγμές που κάποιος σε τραβάει πέρα από αυτό που είσαι, πέρα από αυτά που μπορείς να κάνεις, πέρα από αυτά που μπορεί να σκεφτείς, πέρα από την πάρτη σου, τον εαυτούλη και τα μικροζητήματά σου.