O Στάθης Σταμουλακάτος για τον «Άγριο Σπόρο» και τον Οικονομίδη

Οι θεατές καρφώσαμε το βλέμμα μας στον Στάθη Σταμουλακάτο. Και εκείνος; Εκείνος είχε μόνο στηρίξει τον αριστερό του αγκώνα στο παράθυρο καντίνας. Α ναι... έπαιζε και κομπολόι, φορούσε και γυαλιά ηλίου. Ένα φαινομενολογικό πάρτι. Στην παράσταση «Άγριος σπόρος» –για πέμπτη θεατρική χρονιά στο Επί Κολωνώ– για μία, μια και κάτι ώρα, ο Στάθης είναι ο Σταύρος. Ο ιδιοκτήτης παραθαλάσσιας καντίνας που δεν πληρώνει φόρους, που δεν αναγνωρίζει κανόνες υγιεινής, που στην πορεία του έργου θα γίνει υποψήφιος ύποπτος σε έγκλημα πλούσιου Γερμανού νεαρού άνδρα που λίγο πριν τον φόνο έπιναν ούζα μαζί. Ο Στάθης, εκτός ή εντός σκηνής, έχει τάξει τη ζωή, την ψυχή, τα κότσια του σ’ αυτό που έμαθε ν’ αγαπά περισσότερο, την υποκριτική. Τον έχεις δει στη σκηνή θεάτρου. Τον έχεις δει στις ταινίες του Γιάννη Οικονομίδη (θα τον δεις και στην τελευταία «Η μπαλάντα της τρύπιας καρδιάς»). Και δεν ξέρεις πως έχει δεχτεί να πάρει μέρος σε κινηματογραφικές παραγωγές που αμοιβή ήταν ένα σουβλάκι και το όνομα της φιλίας που είχε με τον σκηνοθέτη. Κατά τα άλλα σήμερα, τώρα, είναι μόνο ένα μεσοβδόμαδο βράδυ. Ο Στάθης μόλις κατέβηκε από τη σκηνή. Καθόμαστε στο φουαγιέ του Επί Κολωνώ. Τι είναι ο «Άγριος σπόρος» για εκείνον; Τι κάνει μια παράσταση ανθεκτική στον χρόνο; Τι πιστεύει για τον Γιάννη Οικονομίδη και τις ταινίες του; O Στάθης μιλά την ίδια στιγμή που έχει «ταράξει» κάτι αλμυρά φιστίκια που του έφεραν σ’ ένα πιατάκι του καφέ. Όσο μιλά είναι σαν εκείνα να κάνουν παρέα στον λόγο του. 

Μόλις τελείωσε μια ακόμα παράσταση του «Άγριου Σπόρου», στο τελευταίο μπιζάρισμα σε είδα ανακουφισμένο. Ήταν λες και έβγαινες από δύσκολη δοκιμασία. Έτσι είσαι κάθε βράδυ, σε κάθε παράσταση;
Σε κάθε παράσταση δείχνω τον Πάνο τον φωτιστή που φροντίζει εμένα και τους συμπαίκτες μου. Ξέρεις, κάθε βράδυ στην παράσταση προσπαθώ να ανακαλύπτω πράγματα.

Στην αποψινή τι ανακάλυψες;
Πως ακόμα και αν μπαίνουμε νωχελικοί στην αρχή, μετά το ίδιο το έργο και η αγωνία να το φέρουμε εις πέρας μας βάζει σε μια διαδικασία να ξανανακαλύψουμε τον ρόλο. Υπάρχουν οι μέρες που κάνεις μηχανικά τη δουλειά σου. Υπάρχουν και οι μέρες που παίζεις επαγγελματικά. Υπάρχουν και εκείνες οι μέρες που είσαι κουρασμένος. Αν συμβεί αυτό πρέπει να το ξεχάσεις πριν πατήσεις στη σκηνή. Ο άλλος πληρώνει εισιτήριο να σε δει, πρέπει να δίνεις το 100% πάνω της. Η παράσταση απόψε ξεκίνησε νωχελικά. Όταν πήγα πίσω από τα σκηνικά τράβηξα δύο γερά χαστούκια στο πρόσωπο μου και αμέσως ξύπνησα. Γιατί καταλαβαίνω πως μπαίνω στη σκηνή. Καταλαβαίνω τα πατήματά μου παίζοντας. Γι’ αυτό είναι όμορφο το θέατρο. Γιατί μέσα του υπάρχει το απρόβλεπτο.

Το απολαμβάνεις αυτό;
Θυμάσαι το «Στέλλα κοιμήσου» του Γιάννη Οικονομίδη στο Εθνικό; Ήταν μια παράσταση χωρίς κείμενο. Δηλαδή κάθε παράσταση ήταν μοναδική, είχε τη δική της αυτοτέλεια. Το κείμενο εμείς οι ηθοποιοί το φτιάχναμε. Είχαμε έναν καμβά, αλλά το τι θα έλεγε ο καθένας ήταν αποτέλεσμα της στιγμής. Εκεί η καρδιά σου βάραγε σαν τρυπάνι. Δεν ηρεμούσες ποτέ. Ο «Άγριος σπόρος» έχει κείμενο. Και μετά από 350.000 φορές που το διάβασα δεν μου φεύγει από το κεφάλι με τίποτα. Και ανάποδα να με γυρίσεις τα λόγια δεν θα τα ξεχάσω. Είναι φορές που από σκηνής παραμονεύω εκείνο το μικρό κάτι που θα με προκαλέσει. Μπορεί να είναι ένα σαρδάμ που θα με κινητοποιήσει να γίνω όσο καλύτερος μπορώ.   

Σου λείπουν τα ελληνικά έργα που να είναι χτισμένα πάνω στο παρόν; Σε ενεστώτα χρόνο;
Δυστυχώς εδώ στην Ελλάδα έχουμε το σύνδρομο του αρχοντοχωριάτη. Εδώ ακόμα το ξένο έχει τη γλύκα του. Είναι ξένο είναι καλό, είναι ωραίο. 

Και στο θέατρο ισχύει αυτό;
Βέβαια. Υπήρχαν πολλοί καλοί Έλληνες θεατρικοί συγγραφείς που κάποια στιγμή θεωρήθηκαν πολύ μπανάλ, πολύ ελληνικοί, πολύ λαϊκοί. Εντάξει, ρε παιδί μου, δεν λέω, μου αρέσει ο Τσέχοφ αλλά και ο Ιάκωβος Καμπανέλλης ή ο Γιώργος Διαλεγμένος είναι εξίσου καλοί. Έχουμε τον χωριάτη μέσα μας. Αλλά το πράγμα αρχίζει να στρίβει. Αυτή την περίοδο παίζουν δύο έργα του Γιάννη Τσίρου, ένα εδώ, στο Επί Κολωνώ, και ένα άλλο, τα «Αξύριστα πηγούνια», στο Από Μηχανής Θέατρο, που πάνε καλά. Πέρυσι παίξαμε τον «Εθνικό Ελληνορώσων» του Αντώνη Τσιοτσιόπουλου και αυτό πήγε με τα μπούνια. Όσο για του χρόνου πάλι θα παίξουμε, η ίδια ομάδα, έργο του Τσιοτσιόπουλου, δηλαδή ελληνικό έργο.

Μου έχουν λείψει θεατρικά έργα που μας αφορούν άμεσα, που μιλούν τη γλώσσα μας. Που καταπιάνονται με τη μνήμη μας, που μπορούν να «σερφάρουν» στις αγωνίες μας. 
Άκου που σου λέω, το πράγμα στρίβει. Έστω και χωρίς υποδομές υπάρχει αυτή η σπίθα. Τα προηγούμενα χρόνια, ένας συγγραφέας ακόμα και να είχε έτοιμο ένα εμπνευσμένο έργο δεν θα μπορούσε να το σπρώξει πουθενά. Όλοι έπαιζαν Τσέχοφ, Ίψεν. Ο Έλληνας θεατής καλείται συχνά να ταυτιστεί με ένα Τζον ή ένα Πίτερ ή έναν Άνταμ. Αρκετά όμως. Κάποια στιγμή θα θελήσει να ακούσει κάτι για έναν Σταύρο, μια Μαρία, έναν Τάσο. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να γίνει.

Βλέποντάς σας στη σκηνή σκεφτόμουν την απόσταση που με χώριζε από εσάς. Το να είναι κάποιος θεατής είναι τέχνη;
Το θέατρο είναι καθαρά μια πνευματική διεργασία. Aν δεν συγκεντρωθείς, αν σου ξεφύγει κάτι, τα χάνεις όλα. Στον κινηματογράφο αναλόγως τι βλέπεις μπορεί να σε πάρει και ο ύπνος και όταν ξυπνήσεις να μην έχεις χάσει και πολλά. Έχει ενέργεια το θέατρο. Είναι σαν το καρβέλι. Το ζυμώνεις, το ψήνεις και μετά το τρως.

Ο Γιάννης Οικονομίδης παρουσιάζει ένα κινηματογραφικό είδος που οι αποστάσεις ανάμεσα στην οθόνη και την πραγματικότητα είναι μικρές. Τι λες γι’ αυτό;
Δουλεύοντας με τον Οικονομίδη, δεν ξεφεύγεις. Πρέπει να είσαι απόλυτα συγκεντρωμένος. Παίρνω τη θεατρική μου ιδιότητα και τη βάζω στον κινηματογράφο. Ο Οικονομίδης δεν είναι ένας απλός άνθρωπος. Δουλεύοντας μαζί του ξεχνάς το κινηματογραφικό σου παρελθόν. Δεν διαβάζεις τα λόγια σου και απλώς πας και τα λες. Ας πούμε, αν καταλάβει μέσα από το μόνιτορ πως το μάτι δεν έχει γεμίσει όπως θέλει, πέφτει μπινελίκι. Από τη στιγμή που συνάντησα αυτόν τον άνθρωπο αναθεώρησα πολλά πράγματα.

Όπως;
Πως ο κινηματογράφος για μερικούς σκηνοθέτες είναι μια πάρα πολύ σοβαρή υπόθεση. Όχι εμπορική. Πως πρέπει να υπηρετήσεις το όνειρο ενός σκηνοθέτη συγκεντρωμένος για να υπάρξει το αποτέλεσμα που θέλει. Σε άλλους σκηνοθέτες δεν ισχύει αυτό. Σε ρωτούν: «Διάβασες τα λόγια σου;», απαντάς: «ναι» και μετά σε στήνουν κάπου, τα λες και αυτό είναι όλο. Στον Οικονομίδη αυτά δεν μετρούν, δεν είναι αρκετά. Πρέπει να βγάλεις την ασχήμια από μέσα σου. Σε κινηματογραφεί σε γωνίες που, ας πούμε, δεν φαίνεται το καλό σου προφίλ, δεν τον ενδιαφέρει αυτό. Και προγούλια να έχεις και κοιλιά να έχεις θα αναδείξει αυτό που θέλει. Είναι ένας άλλος κόσμος ο Οικονομίδης, είτε τον αγαπάς είτε τον σιχαίνεσαι. 

Τι κέρδισες, τι έχασες στο θέατρο;
Ψυχική ηρεμία. Όλα τα χρόνια που, για να ζήσω, έκανα παράλληλα και πρωινή δουλειά και σκηνή.

Τυχερός ήσουν. 
Και βέβαια ήμουν. Έκανα τελικά αυτό που ήθελα να κάνω. Άλλοι είναι ματαιωμένοι, τους βλέπεις, τους καταλαβαίνεις. Έχουν προβλήματα γιατί απλώς δεν έκαναν ποτέ αυτό που ήθελαν.

Πότε είπες οριστικά «είμαι ηθοποιός»;
Όταν σταδιακά άρχισα να σταματώ την πρωινή μου δουλειά. Πριν από 2-3 χρόνια, δηλαδή. 

Αργά δεν ήταν;
Πριν ήμουν ημιεπαγγελματίας. Επαγγελματίας έγινα ουσιαστικά με το «Στέλλα κοιμήσου». Έπαιζα σε δύο θέατρα, άρχισα να μπορώ να ζω από αυτό που ήθελα να κάνω. Τότε άρχισα να μειώνω τις ώρες που δούλευα σαν κούριερ.

Καύλα μεγάλη αυτό.
Ε ναι, μετά από πολλά χρόνια μπορούσα να πω πως ήμουν ηθοποιός. Στις περισσότερες φορολογικές δηλώσεις έχω δηλώσει ιδιωτικός υπάλληλος, όχι ηθοποιός.

Από εδώ και πέρα τι έχει;  
Έχω να κάνω μια μεγάλου μήκους ταινία στην Κύπρο. Και θα κάνω άλλη μια ταινία τον Νοέμβρη. Καλά πάνε τα πράγματα. Και με τη γυναίκα το πράγμα κυλά. Είμαστε μαζί είκοσι χρόνια. Δεν έχω παράπονο.