Η δυστοπική «Λίμνη των Κύκνων» του Κωνσταντίνου Ρήγου

Tι συνδέει ένα βενζινάδικο, μια πετρελαιοκηλίδα και ένα τοπίο μετά την καταστροφή, με το δημοφιλέστερο μπαλέτο όλων των εποχών; Πώς ένα ρομαντικό παραμύθι μετατρέπεται σε σκοτεινό, goth, ρεαλιστικό αφήγημα; Ο Κωνσταντίνος Ρήγος, στην πρώτη του χορογραφία ως διευθυντής του Μπαλέτου της ΕΛΣ, (ξανα)βλέπει τη «Λίμνη των Κύκνων», συνδιαλέγεται με την πρωτότυπη χορογραφία και δημιουργεί ένα νέο μετα-κλασικό έργο. Λίγο πριν καταδυθεί στη δική του λίμνη, για να ανασύρει  φόβους και έμμονες εικόνες του καιρού μας, μίλησε στην A.V. για το τολμηρό του εγχείρημα.

Οι φωτογραφίες που έχουμε δει μέχρι τώρα στο πρόγραμμα της Λυρικής ιντριγκάρουν. Θα δούμε μια μεταμοντέρνα, μια goth εκδοχή της «Λίμνης των Κύκνων»;
Ουσιαστικά για μένα το έργο τοποθετείται κάπου στο μέλλον, σε ένα μέρος που έχει όλες τις αναφορές του παρελθόντος –και γι’ αυτό χαρακτηρίζεται ως μέλλον– με έντονο το στοιχείο του ρομαντισμού. Το σκηνικό είναι ένα εγκαταλειμμένο βενζινάδικο-βασίλειο, ένα κατάλοιπο πολιτισμού πάνω σε μια μεγάλη πετρελαιοκηλίδα – έτσι μοιάζει το πάτωμα της σκηνής. 

Πώς προέκυψε αυτή η ιδέα;
Ο κύκνος είναι ένα πτηνό που ζει μέσα στο νερό. Θυμηθείτε πόσες εικόνες έχουμε δει με πουλιά εγκλωβισμένα μέσα σε πετρελαιοκηλίδες. Μια οικολογική καταστροφή επηρεάζει και το περιβάλλον των κύκνων.  Από μια τέτοια εικόνα ξεκίνησα. Η υπόθεση διαδραματίζεται σε μια εποχή που τα πάντα έχουν καταρρεύσει, όμως, μια ερωτική ιστορία, ακόμα κι εκεί μπορεί να αποκτήσει υπόσταση. Διατηρώντας ορισμένα ρομαντικά στοιχεία, αναφορικά στην πρωτότυπη εκδοχή –ένα ready-made υλικό με φωτογραφίες από τις χορογραφίες των Πετιπά-Ιβάνωφ–, δημιουργώ χορογραφικά ένα υλικό καινούργιο, το οποίο αν και έχει σύγχρονα στοιχεία φλερτάρει πολύ με το κλασικό. 

Φλερτάρει ή αποδομεί το κλασικό;
Όχι, δεν είναι αποδόμηση, είναι συνομιλία. Για παράδειγμα, στην είσοδο των κύκνων ή στα κλασικά pas de deux της δεύτερης και της τρίτης πράξης, διατηρώ την original χορογραφία του Πετιπά με κάποιες μικρές τροποποιήσεις. Επίσης έχω κρατήσει όλη την αφήγηση, απλώς την έχω μεταφέρει σε ένα άλλο, πιο σκοτεινό περιβάλλον. Δεν νομίζω ότι έχει νόημα μια τμηματική αποδόμηση, αν είναι, θα πρέπει να αποδομήσεις το πλήρες έργο, κάτι που είχα κάνει με τη «Λίμνη των Κύκνων» παλιότερα, στο χοροθέατρο του ΚΘΒΕ.

Στη δική σας εκδοχή της «Λίμνης των Κύκνων», παρακολουθούμε την ιστορία μέσα από τα μάτια του Ζίγκφριντ, του πρίγκιπα. Είναι μια φαντασίωσή του;
Ακριβώς. Το βλέμμα του Ζίγκφρηντ είναι ο κύριος φορέας της αφήγησης. Ο πρίγκιπας για μένα είναι ένας goth ήρωας, που δεν βρίσκει τίποτα ενδιαφέρον γύρω του και γι’ αυτό του δημιουργείται η ανάγκη για εσωτερική σύγκρουση, να βρει το καλό και το κακό μέσα του. Δικές του φαντασιακές προβολές, κομμάτια του εαυτού του είναι η Οντέτ και η Οντίλ, ο λευκός και ο μαύρος κύκνος. Τις δημιουργεί ως δύο πλευρές του ίδιου προσώπου, σύμβολα της αθωότητας και της ανάγκης για αυτοκαταστροφή που κρύβει μέσα του κάθε άνθρωπος. Εδώ, το καλό με το κακό δεν βρίσκονται απαραίτητα σε αντιπαράθεση. Υπάρχουν ωστόσο στιγμές που ο Ζίγκφριντ μπλέκεται, παγιδεύεται χωρίς να μπορεί να ξεφύγει. Για παράδειγμα, όταν στην τρίτη πράξη εμφανίζεται η Οντίλ, ο μαύρος κύκνος, σβήνουν τα πάντα γύρω της, είναι σαν να χανόμαστε κι εμείς στη δίνη του μυαλού του πρίγκιπα. Από εκεί και πέρα δεν μπορεί πια να ξεχωρίσει ανάμεσα στα υπόλοιπα πρόσωπα ποια είναι η Οντέτ, ο λευκός κύκνος. Το κακό τον έχει πλέον κυριεύσει. Παραδοσιακά το έργο κλείνει με τους  λευκούς κύκνους επί σκηνής. Στη δική μου εκδοχή, όμως, τα πάντα γίνονται μαύρα. Είναι σαν η πετρελαιοκηλίδα να έχει ρουφήξει όλους τους ανθρώπους.

Η ματιά σας δεν είναι αισιόδοξη, δεν υπάρχει happy end…
Όχι, δεν είναι. Ουσιαστικά έχω κρατήσει την πρωτότυπη εκδοχή. Το happy end δημιουργήθηκε αργότερα, για τις ανάγκες του τότε κοινού. Σήμερα όμως απευθυνόμαστε σε ένα διαφορετικό κοινό, γι’ αυτό και το έργο κλείνει με έναν πιο ρεαλιστικό αλλά και πιο ενδιαφέροντα τρόπο. Αφήνω ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα - ερωτήματα για το  τι τελικά συμβαίνει στο τέλος.

Το κλασικό μπαλέτο είναι μεταξύ άλλων και μια επίδειξη δεξιοτεχνίας. Εσείς που έχετε δουλέψει πολύ πάνω στον σύγχρονο χορό, πώς αντιμετωπίζετε αυτές τις λίγο «ακαδημαϊκές» χορογραφίες;
Προσωπικά δεν μου φαίνονται τόσο ακαδημαϊκές. Αν τις δεις σε ένα πλαίσιο τελείως διαφορετικό από το κλασικό μπαλέτο, μολονότι κρατούν στοιχεία αυστηρής τεχνικής, χάνουν την «ακαδημαϊκότητά» τους και αποκτούν μεγαλύτερη δραματουργική ένταση. 

Οι χορευτές της ΕΛΣ πώς δέχτηκαν αυτή την «πειραγμένη» «Λίμνη των Κύκνων»;
Νομίζω πολύ θετικά. Είναι μια εκδοχή η οποία για το corps de ballet είναι πολύ πιο δύσκολη. Απαιτεί από τους χορευτές να διατηρήσουν μια καλή τεχνική στο σύνολο του έργου και πιο πολύ στους εθνικούς χορούς της τρίτης  πράξης.

Έχετε επομένως κρατήσει τους χορούς. Έχετε αλλάξει τη χορογραφία;
Ναι, είναι όλοι χορογραφημένοι από την αρχή. Οι  χοροί στη δική μου εκδοχή είναι ουσιαστικά μια ρωγμή, μια εισβολή του χρώματος σε ένα μονόχρωμο έργο που κινείται στους τόνους του άσπρου, του μαύρου και του γκρι. Αντιπροσωπεύουν το δώρο μιας άλλης εποχής, που θυμίζει στους ανθρώπους ότι κάποτε η ζωή είχε χρώμα.

Έχετε αλλάξει και τα κοστούμια;
Τα κοστούμια είναι μια pop αναφορά στο φολκλορικό στοιχείο της κάθε χώρας από την οποία προέρχεται το μουσικό κομμάτι που χορεύουν: το ναπολιτάνικο, το ουγγαρέζικο, το πολωνέζικο, το ισπανικό και το ρωσικό. Στις περισσότερες παραστάσεις παρουσιάζουν μόνο τέσσερις χορούς – συνήθως παραλείπεται ο ρωσικός. Εγώ τον έχω κρατήσει σαν ιστορία μέσα στην ιστορία. Πέντε φίλοι του πρίγκιπα χορεύουν τον ρωσικό χορό τοποθετώντας έτσι την υπόθεση στη Ρωσία. 

Μιλήστε μας λίγο για τη συνεργασία σας με τον Αλέξανδρο Ευκλείδη.
Έχω δουλέψει πολλές φορές με τον Αλέξανδρο στο Χοροθέατρο του ΚΘΒΕ. Επειδή τον γνωρίζω πολύ καλά κι εκείνος εμένα, στην τωρινή συνεργασία μας απελευθέρωσε τις σκέψεις μου και μαζί κατορθώσαμε να φτάσουμε τη δραματουργία του έργου σε ένα άλλο επίπεδο, να βρούμε τι πρέπει να αποδοθεί πιο σκοτεινά και τι πιο συγκεκριμένα. Προσωπικά μου είναι αρκετά δύσκολο να ακολουθήσω μια αφήγηση και σ’ αυτό με βοήθησε πολύ, ως σύμβουλος δραματουργίας. 

Αν είχατε μπροστά σας κάποιον που λατρεύει την κλασική «Λίμνη των Κύκνων», με τον ρομαντισμό και τις αέρινες μπαλαρίνες και κάποιον που τη βαριέται θανάσιμα ή έχει παρακολουθήσει τόσες παραγωγές αυτού του μπαλέτου που δεν βρίσκει τον λόγο να δει άλλη μία, τι θα τους λέγατε; Γιατί αξίζει να έρθουν σ’ αυτή την παράσταση;
Αν κάποιος έχει δει αμέτρητες φορές τη «Λίμνη των Κύκνων» και τη βαριέται, θα του έλεγα ότι θα πρέπει οπωσδήποτε να έρθει να τη δει, γιατί είναι εντελώς διαφορετική, μιας και στο μεγαλύτερο μέρος της είναι χορογραφημένη από την αρχή. Αυτός πάλι που λατρεύει την κλασική «Λίμνη των Κύκνων» πιστεύω ότι θα απολαύσει αυτούσια τα καλύτερα σημεία της χορογραφίας που προτιμά και συγχρόνως θα δει κάτι νέο που δεν θα τον «τρομάξει». Όπως σας είπα, έφτιαξα ένα έργο που συνομιλεί με το κλασικό μπαλέτο, το αντιμετωπίζει με αγάπη. Δεν το αποδομεί, ούτε το διακωμωδεί, ούτε το αλλοιώνει. Είναι απλά μια μετα-κλασική παράσταση…

---

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση «Η Λίμνη των Κύκνων» στο Guide της Athens Voice