Στον Αιμίλιο Χειλάκη αρέσει να ανεβάζει παραστάσεις-τρικλοποδιές
Ενθουσιάζεται επίσης που στην παράσταση «Ταρτούφος ή Οι απατεώνες» ο κόσμος ανακαλύπτει πώς σ’ ένα κλασικό κείμενο κρύβονται σύγχρονες ερωτήσεις, αλλά και που μπορεί και παίζει με τον Άλκη Κούρκουλο σαν παιδιά.
«Είναι μεγάλη η ιστορία μου με τον “Ταρτούφο” του Μολιέρου. Έχω ασχοληθεί δύο φορές με τον “Δον Ζουάν” στο παρελθόν. Και ο λόγος που γράφτηκε ο “Δον Ζουάν” ήταν ο “Ταρτούφος”. Υπήρχε το 1664 στο Παρίσι μία μεγάλη διαμάχη βασιλιά και εκκλησίας. Ο Λουδοβίκος ήθελε να διώξει όλους τους ψευτο-θρησκευόμενους που λυμαίνονταν στην αυλή του. Το έργο καταγγέλλει μία μεγάλη κάστα που στο όνομα της θρησκείας πίεζαν για πολιτικές αποφάσεις. Νομίζω ότι ο Μολιέρος διαβλέπει στον “Ταρτούφο” ότι η αστική τάξη έρχεται να επαναλάβει όλα όσα έκαναν οι προνομιούχοι ευγενείς και πως η νέα οικονομική δύναμη της Ευρώπης κρύβεται κι αυτή πίσω από την εκκλησία, όπως ακριβώς έκαναν στην Αυλή του βασιλιά.
Δεν θέλω να μιλήσω για καμία τάξη ή κάστα ανθρώπων, για καμία μεγάλη αστική τάξη. Προσωπικά θέλω να θέτω ερωτήσεις. Δεν καιροσκοπώ, δεν θα μιλήσω για την πολιτική κατάσταση γύρω μας ούτε για την κατάσταση στην Ευρώπη. Αν και φίλοι από το εξωτερικό, που έχουν δει την παράσταση, μου λένε ότι μιλάει ακριβώς γι’ αυτό. “Αυτή είναι η Ευρώπη σήμερα. Kρύβεται πίσω από τους θεσμούς και για όλα φταίνε οι τράπεζες και οι αγορές…” Η παράσταση που σκηνοθετήσαμε μαζί με τον Μανώλη Δούνια έρχεται να μιλήσει για τον τρόπο που ζούμε και ίσως την ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τον τρόπο που διαχειριζόμαστε όλα όσα έχουμε κερδίσει, το γεγονός ότι κρυβόμαστε πίσω από ανθρώπους που αποθεώνουν τα ψεύτικα λόγια. Γι’ αυτό και ο πλήρης τίτλος είναι “Ταρτούφος ή Οι Απατεώνες”. Απατεώνες είναι όλη η οικογένεια που κατηγορεί τον Ταρτούφο για υποκρισία.
Η φόρμα που ακολουθήσαμε προέκυψε από το ίδιο το έργο. Υπάρχει ρίμα στον “Ταρτούφο”, ο Μολιέρος τον έγραψε σε δωδεκασύλλαβο Αλεξανδρινό. Εμείς διαλέξαμε το ρυθμό του δεκαπεντασύλλαβου. Δίνοντας το κείμενο για μετάφραση στο μεγάλο ποιητή Γιώργο Μπλάνα είχα ήδη μία βασική θέση για το πώς θα ακουστεί ο λόγος του Μολιέρου: πυκνός, αστείος, κωμικός, βαθύς, σκοτεινός. Δεν μπορείς με τίποτα να έχεις νατουραλιστική κίνηση όταν έχεις δεκαπεντασύλλαβο. Δες τους δημοτικούς μας χορούς: όταν ακούγεται ένα δημοτικό τραγούδι σε δεκαπεντασύλλαβο δεν έχει ελεύθερη όρχηση. Στον “Ταρτούφο” λοιπόν έχουμε τη φόρμα που υπαγορεύει ο λόγος, αλλά και αυτήν που προκύπτει από έναν κόσμο που γέρνει. Η έλλειψη ισορροπίας αποτυπώνεται στο σώμα των ηθοποιών και στο σκηνικό. Όλο το εικαστικό κομμάτι της παράστασης ξεκινάει από το λόγο. Βέβαια κάθε φόρμα χρειάζεται και τη στιγμή της διάρρηξής της. Μία τέτοια στιγμή είναι η σκηνή που έχουμε φτιάξει με τον Άλκη Κούρκουλο, που υποδύεται τον Οργκόν, τον αστό που έχει βάλει τον Ταρτούφο στο σπίτι του. Είναι η σκηνή που πέφτουν οι μάσκες. Αυτή είναι και μία σκηνή κατά την οποία δίνουμε μεγάλη χαρά στο παιδί που κρύβουμε μέσα μας και οι δύο. Παρόλο που τα πράγματα είναι πολύ σκληρά και βίαια. Χαιρόμαστε σαν μικρά αγοράκια που παίζουν.
Καμιά φορά έρχονται στα καμαρίνια άνθρωποι που έχουν διαβάσει τον “Ταρτούφο” και θέλουν να τους εξηγήσω γιατί κάναμε διάφορα πράγματα στην παράσταση. Είναι η καλύτερή μου. Γιατί μου δίνουν την ευκαιρία να τους εξηγήσω ότι το θέατρο δεν είναι μόνο αναπαράσταση. Είναι ένα πεδίο απόψεων. Μου αρέσει που ανακαλύπτουν ότι ο Μολιέρος έχει μιλήσει για το κράτος και την Εκκλησία, για πράγματα δηλαδή που μίλησαν ο Μπακούνιν και ο Μαξ Βέμπερ διακόσια χρόνια πριν από τον καθένα τους. Μου αρέσει να ανεβάζω παραστάσεις που έχουν μία τρικλοποδιά: να νομίζεις ότι βλέπεις κάτι πολύ κλασικό, αλλά από κάτω να έχει πολύ μεγάλα twists, ανατροπές. Από τη μία να βλέπεις περούκες, μακιγιάζ εποχής και να ακούς δεκαπεντασύλλαβο και από κάτω να υπάρχει μία ολόκληρη πολιτική θέση για το τι είναι ο πολίτης της Ευρώπης σήμερα.
Είναι πολύ σημαντικό να έχεις κάποιον δίπλα σου που σου θυμίζει ότι αυτό που πας να κάνεις πρέπει να γίνει αντιληπτό απ’ το κοινό. Ο Μανώλης Δούνιας δεν είναι απλά συνσκηνοθέτης και φίλος, είναι το τρίτο άτομο στην εταιρεία που έχουμε με την Αθηνά Μαξίμου. Ο τρόπος που σκέφτεται ο Μανώλης με ηρεμεί: σε κάθε σκέψη μου μπορεί να υπάρχει ένα αντίβαρο. “Τώρα εγώ αυτό δεν το καταλαβαίνω” μου λέει όταν έχω μία τρελή ιδέα. Με βοηθάει να καταλαβαίνω πότε έχω χαθεί μέσα σε ένα concept, με γλιτώνει από τις ιδεοληψίες μου. Πάντως, στο τέλος της ημέρας συμφωνούμε.
Με έχουν αποκαλέσει “στοχοπροσηλωμένο” και νομίζω πως είναι μεγάλη αλήθεια για μένα. Αν, ας πούμε, θέλω να πάω στο φεγγάρι, θα πρέπει να σπουδάσω, να περάσω εκπαίδευση πιλότου, να πάω στη NASA, να περάσω εκπαίδευση αστροναύτη και ίσως μετά από δεκαπέντε χρόνια να καταφέρω να πάω στο φεγγάρι. Θα ακολουθήσω όλη τη διαδικασία. Δεν είμαι ο άνθρωπος που θα προσπαθήσει να πετάξει με τα χέρια. Βάζω ένα στόχο και μετά ψάχνω όλες τις παραμέτρους για να βρω τον τρόπο που αρμόζει ώστε να μπορέσω να το κάνω. Έτσι έχουν γίνει όλες οι δουλειές που έχω κάνει τα τελευταία οχτώ χρόνια.
Μου αρέσουν οι μεγάλες σκέψεις, οι μεγάλοι στόχοι, οι μεγάλοι ρόλοι και θέλω να τους ακολουθώ. Αν δεν αναμετρηθείς με κάτι πάρα πολύ μεγάλο, αν δεν το ονειρευτείς και το επιθυμήσεις, πώς θα γίνεις καλύτερος;»
8°
