Τα τελευταία χρόνια ασχολούμαι με τη μεταφορά λογοτεχνικών κειμένων στο θέατρο. Ξεκίνησα με το “Αμάρτημα της μητρός μου” του Βιζυηνού, ακολούθησαν τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη, μετά του Μάνου Ελευθερίου “Ο καιρός των χρυσανθέμων” και ήρθε τώρα ο Καζαντζάκης με την “Αναφορά στον Γκρέκο”. Η επιλογή έγινε λόγω εποχής. Έννοιες όπως περηφάνια, αξιοπρέπεια, ανδρεία, οι οποίες έχουν ενεργό ρόλο στο έργο του Καζαντζάκη, είναι αναγκαίες αυτή την εποχή. Ήθελα μέσω του έργου να νιώσουμε πως ερχόμαστε από πολύ μακριά, πως δεν είμαστε οι κατάπτυστοι της Ευρώπης. Ο λόγος του Καζαντζάκη προκαλεί μια ανάταση, την οποία τόσο την έχουμε ανάγκη. Εξάλλου, όταν έρχεσαι σε επαφή με τα μεγάλα κείμενα δεν μπορείς να μείνεις ανεπηρέαστος.
Το συγκεκριμένο βιβλίο προσφέρεται για να γίνει θεατρικό. Ο Καζαντζάκης αφηγείται τη ζωή του στον… παππού του, τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο (El Greco), ξεκινώντας από το βάθος της ηλικίας του και πηγαίνοντας προς τα πίσω στην παιδική του ηλικία. Το κάνει για να πάρει την ευχή του καθώς αισθάνεται πως οδεύει προς το τέλος της ζωής του. Αυτή η αφήγηση-εξομολόγηση απευθύνεται προς το κοινό.
O Καζαντζάκης μιλάει στον El Greco γιατί, όπως λέει, είναι ένας αγωνιστής που μπορεί να τον νιώσει. Δεν ταυτίζεται μόνο γιατί είναι και οι δύο Κρητικοί, αλλά και γιατί αισθάνεται πως έχουν κοινά βιώματα οι δυο τους. Να μείνω μόνο στο γεγονός πως όπως ο Γκρέκο είχε κατηγορηθεί για αιρετικός, του έκαψαν πίνακες και τον είχαν οδηγήσει δύο φορές προς θάνατο, έτσι και ο Καζαντζάκης αφορίστηκε από το Βατικανό και παρολίγο και από την Ελλαδική εκκλησία, υπέστη επιθέσεις από ομότεχνούς του Έλληνες που έστελναν μέχρι και γράμματα στη Σουηδική Βασιλική Ακαδημία προκειμένου να μην πάρει το Νόμπελ Λογοτεχνίας, δεν του έδιναν διαβατήριο κ.ά. Η φράση κλειδί του έργου και της σχέσης του με τον El Greco είναι “πού να βρω μια ψυχή σαρανταπληγιασμένη και απροσκύνητη σαν την ψυχή μου για να της εξομολογηθώ”.
Από την αρχή, όταν άρχισα να σκέφτομαι την παράσταση, μου δημιουργήθηκε η επιθυμία ο λόγος του κειμένου να έρθει σε ένα διάλογο με μουσική. Ο λόγος ήταν πως το ίδιο το κείμενο “δημιουργούσε” ήχους. Έτσι η Γεωργία Νταγάκη με τη λύρα και το τραγούδι της συνομιλεί επί σκηνής με τον ίδιο τον Καζαντζάκη, που τον ερμηνεύω, αλλά και τους ήρωές του.
Η παράσταση θα συνεχίσει και του χρόνου –είναι και έτος Καζαντζάκη το ’17– και έχει προσκληθεί να ταξιδέψει σε πολλές χώρες του εξωτερικού.
Η αγαπημένη φράση από το έργο είναι “Φτάσε όπου δεν μπορείς”. Δεν αξίζει να προσπαθείς να κάνεις κάτι παραπάνω από τα μέτρα σου, παρά να βολεύεσαι;
16°
