Ο Adolf Hitler (1889-1945) ξεκίνησε να γράφει το Mein Kampf, με τη συνδρομή του «δεξιού χεριού» του, Rudolf Hess, το 1924, ενώ βρισκόταν έγκλειστος στη φυλακή του Λάντσμπεργκ, καταδικασμένος για εσχάτη προδοσία ως επικεφαλής του (αποτυχημένου) Πραξικοπήματος της Μπυραρίας (1923), με το οποίο επιχείρησε την ανατροπή της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.
Το Mein Kampf πέρασε σχεδόν απαρατήρητο όταν πρωτοεκδόθηκε και αντιμετωπίστηκε, από τους περισσότερους, ως παραλήρημα ενός φρενοβλαβούς. Με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, άρχισε να αυξάνεται και η δημοτικότητα του βιβλίου του. Εκτιμάται πως μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου είχαν κυκλοφορήσει περισσότερα από δέκα εκατομμύρια αντίτυπα του Mein Kampf.
Τα κέρδη που απέφερε το Mein Kampf στον Χίτλερ ήταν τεράστια. Ας σημειωθεί, πάντως, πως ο ίδιος ουδέποτε κατέβαλε τις εξίσου μεγάλες οφειλές του στην εφορία, από την πώληση του βιβλίου· τουναντίον, φρόντισε να διαγραφούν τα χρέη αυτά με την άνοδό του στην εξουσία, το 1933.
Κατά τη διάρκεια του Τρίτου Ράιχ (1933-45), ένα αντίτυπο του Mein Kampf δινόταν τιμής ένεκεν σε κάθε Γερμανό μαθητή, σε κάθε νεόνυμφο ζευγάρι και σε κάθε στρατιώτη που έφευγε για το μέτωπο.
Με το τέλος του πολέμου, απαγορεύτηκε η επανέκδοση του Mein Kampf στη Γερμανία. Το κρατίδιο της Βαυαρίας κατείχε τα αποκλειστικά δικαιώματα για το έργο του Χίτλερ (ως κληρονόμος της περιουσίας του) μέχρι την εκπνοή τους, στις 31 Δεκεμβρίου 2015.
Η παράσταση Ο Αγών μου, τόμοι Ι & ΙΙ ανεβαίνει στη Στέγη λίγους μήνες μετά τη «συμβολική» πρεμιέρα της στο πάλαι ποτέ προπύργιο του Τρίτου Ράιχ, τη Βαϊμάρη, στις 3 Σεπτεμβρίου 2015 (Kunstfest Weimar, Deutsches Nationaltheater Weimar).
Δημιουργοί της παράστασης Ο Αγών μου, τόμοι Ι & ΙΙ είναι οι δύο εκ των τριών συνιδρυτών της ομάδας Rimini Protokoll και, συγκεκριμένα, η Χέλγκαρντ Χάουγκ και ο Ντάνιελ Βέτσελ.
Είναι, πράγματι, Ο Αγών μου ένα ανάγνωσμα επικίνδυνο και προπαγανδιστικό ή, μήπως, πρόκειται τελικά για ένα συνονθύλευμα κοινοτοπιών και παρανοϊκών ιδεολογημάτων; Τι διασφαλίζει η συμβολική απαγόρευση της επανέκδοσής του, τη στιγμή που σημειώνει ρεκόρ αναγνωσιμότητας ως e-book στο Ίντερνετ; Ποια είναι η ιστορική, πολιτική και λογοτεχνική του αξία; Τι τροφοδοτεί το «μύθο» του εδώ και ενενήντα ένα χρόνια; Τι, τέλος πάντων, λέει σε αυτό ο Χίτλερ;
Τέτοια ερωτήματα θέτει σε δημόσια διαβούλευση η ρηξικέλευθη παράσταση της ομάδας που εδώ και δεκαπέντε χρόνια επαναπροσδιορίζει το είδος του θεάτρου ντοκουμέντου. Κι όλα αυτά, την περίοδο που σχεδιάζεται, προκαλώντας σωρεία αντιδράσεων, κάτι που απαγορευόταν στη Γερμανία από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου μέχρι πρότινος: η επανέκδοση του Mein Kampf.
Πιστοί στους όρους ενός «θεάτρου της πραγματικότητας», οι Rimini Protokoll, αντί για επαγγελματίες ηθοποιούς, επιστρατεύουν ένα θίασο από «ειδικούς» επί του θέματος: ιστορικούς και νομικούς ειδικευμένους στο διεθνές δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα, έναν συντηρητή παλιών χειρογράφων, έναν εκ γενετής τυφλό μουσικό παραγωγό, έναν Ισραηλινό δικηγόρο και έναν Τούρκο hip-hop / metalcore καλλιτέχνη και εθνολόγο.
Πώς δουλεύουν οι Rimini Protokoll
Γνώριμη στη χώρα μας, η ομάδα Rimini Protokoll, την οποία συνδημιούργησαν τρεις συμφοιτητές του Ινστιτούτου Εφαρμοσμένων Θεατρικών Σπουδών στο Γκίσσεν της Γερμανίας –η Helgard Haug, ο Stefan Kaegi και ο Daniel Wetzel–, εδώ και 15 χρόνια εντοπίζει τα ιστορικά και κοινωνικοπολιτικά γεγονότα που συνιστούν από μόνα τους το «θέατρο της πραγματικότητας» και στελεχώνει τα ρηξικέλευθα πρότζεκτ της όχι με ηθοποιούς, αλλά με «ειδικούς» επί του εκάστοτε θέματος.
Στις παραστάσεις τους που έχουν παρουσιαστεί στην Ελλάδα, οι Rimini Protokoll έχουν κατά καιρούς ανεβάσει στη σκηνή τους εξής «ειδικούς»: Ξεναγούς και φύλακες ελληνικών αρχαιολογικών χώρων (Hot spots ή Ήμουν εδώ, θέατρο Θησείον, 2004)· συλλέκτες τρένων-μινιατούρων (Μnemopark, Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, Θεσσαλονίκη, 2008, στο πλαίσιο του 12ων Ευρωπαϊκών Βραβείων Θεάτρου)· Ινδούς τηλεφωνητές (Calcutta in a box, Bios, 2009)· απολυθέντες μουεζίνηδες του Καΐρου (Radio Muezin, Πειραιώς 260, Φεστιβάλ Αθηνών 2009)· 103 οικοδόμους, ζωγράφους, αντιρρησίες συνείδησης, πολιτικούς και οικονομικούς πρόσφυγες, ακτιβιστές και δικηγόρους, που συνιστούν τους σύγχρονους «Προμηθείς» της Ελλάδας, εκτιθέμενους –εν είδει στατιστικού γραφήματος– στη σκηνή του Ηρωδείου (Ο Προμηθέας στην Αθήνα, Φεστιβάλ Αθηνών 2011)· 20 ανθρώπους που η ζωή τους διαμορφώνεται από το παγκόσμιο εμπόριο όπλων (Situation Rooms, Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών, 2014).
Ο Ντάνιελ Βέτσελ ήταν ένας από τους προσκεκλημένους καλλιτέχνες σε μία ακόμη μεγάλη παραγωγή της Στέγης Γραμμάτων & Τεχνών, το X Apartments Athens (2015), την περιπατητική site-specific περφόρμανς που επιμελήθηκαν η Κάτια Αρφαρά και η Anna Mülter, βασισμένες στην αρχική σύλληψη του Matthias Lilienthal. Η παράσταση δόθηκε εκτός Στέγης, σε διαμερίσματα και σπίτια στο κέντρο της Αθήνας, και οι θεατές είχαν τη δυνατότητα να επιλέξουν ανάμεσα σε δύο διαφορετικές διαδρομές. Ο Βέτσελ είχε επιμεληθεί έναν από τους χώρους της Διαδρομής 2 (Αγίου Μελετίου – Κυψέλη).
Η πρόσφατη περφόρμανς του Βέτσελ, Evros Walk Water (2015, Schlossmediale Festival, Ελβετία), βασιζόταν σε ένα ηχητικό ντοκουμέντο, αναφορά στη μουσική σύνθεση Water Walk του John Cage, το οποίο παρήχθη από τους νεαρούς πολιτικούς πρόσφυγες που φιλοξενούνται στο Σύλλογο Μερίμνης Ανηλίκων του Έβρου. Τα αγόρια συνεργάστηκαν επί δύο μήνες με τον καλλιτέχνη και τη δημιουργική του ομάδα. Το κοινό άκουγε τις ηχογραφημένες διηγήσεις τους και ταυτόχρονα παρήγαγε μια διασκευή της μουσικής σύνθεσης, με αντικείμενα που αντλήθηκαν από τις ιστορίες των νεαρών προσφύγων: μια φουσκωτή βάρκα όμοια με αυτή που διέσχισαν τον Έβρο, ένα όπλο, ένα κουπί. Το κοινό δεχόταν εντολές από τους νεαρούς πρόσφυγες, μέσω ακουστικών, αφού οι ίδιοι δεν επιτρέπεται, βάσει των διεθνών κανονισμών, να ταξιδέψουν στην Ευρώπη. (Πηγή: http://www.sma-athens.org/news.html)
Ιδέα, σκηνοθεσία & κείμενο: Helgard Haug & Daniel Wetzel/ Ερμηνεύουν: Sibylla Flügge, Anna Gilsbach, Matthias Hageböck, Alon Kraus, Christian Spremberg, Volkan Türeli.
14°
