Sissi Rada: Φοβάμαι πολύ το πρότυπο του «σωστού» ανθρώπου

Ζει στο Βερολίνο αλλά περνάει αρκετό καιρό στην Αθήνα απολαμβάνοντας το φως της και στην Αγία Πετρούπολη, όπου κάνει πρόβες με το σύνολο musicAeterna του Θόδωρου Κουρεντζή. Είναι μία από τις πιο σημαντικές αρπίστριες του καιρού μας, λατρεύει την άρπα, τον Τσαϊκόφσκι και την κλασική μουσική, αλλά στον ελεύθερο χρόνο της γράφει μιαν abstract avant garde, που θα ζήλευε ακόμη κι ο πιο ακραίος ντανταϊστής. Συνεργάστηκε με τη Λένα Πλάτωνος, της έκανε παραγωγή ο ίδιος ο Brian Eno, είδε με τα μάτια της τον Lee Scratch Perry να ηχογραφεί και μιλάει με μια αφοπλιστική αθωότητα για τη φύση της μουσικής και για το ότι το να γελάς πολύ μπορεί να σου ανοίξει πόρτες.

Καλημέρα, Σίσσυ! Σε βρίσκω στην Αθήνα ή στο Βερολίνο; 
Με βρίσκεις στην Αγία Πετρούπολη σ’ ένα δωμάτιο ξενοδοχείου. Είμαι εδώ για πρόβες με την ορχήστρα του Κουρεντζή. Παίζουμε την Τέταρτη Συμφωνία του Σοστακόβιτς, ένα έργο που ταιριάζει απόλυτα στην τωρινή ατμόσφαιρα. Γράφτηκε μέσα σε μία κατάσταση φόβου καθώς ήταν ενάντια στο στιλ που αποδεχόταν η σταλινική γραμμή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η πρεμιέρα του να αναβληθεί για 30 χρόνια μετά. Και σκέφτομαι, η ακύρωση και ο φόβος δεν είναι κάτι που μαθαίνουμε καλά τα τελευταία 2 χρόνια; Μέχρι μία μέρα πριν, δεν μπορούμε να ξέρουμε τίποτα για αύριο. Ο Σοστακόβιτς είχε μια βαλίτσα έτοιμη δίπλα στο ασανσέρ, μήπως και τον συλλάβουν. Εμείς σχεδόν 100 χρόνια μετά, ζούμε ξανά κάτω από ένα κοινό ιδανικό πολιτικής ορθότητας, «σωστού» στιλ, «σωστής» γλώσσας, που βγαίνει σαν από ολοκληρωτικό καθεστώς. Φοβάμαι πολύ το πρότυπο του «σωστού» ανθρώπου που δεν μαθαίνει από τα λάθη του, γιατί δεν μπορεί να κάνει λάθη. Σε μερικούς καλλιτεχνικούς οργανισμούς στην Αθήνα, καλούν μόνο παραγωγές που θίγουν συγκεκριμένα θέματα, όπως την ισότητα των φύλων, το #MeToo κ.λπ. Αλλά ας μιλήσουμε για κάτι ευχάριστο: Η αλήθεια είναι ότι, ενώ το ίντερνετ ευθύνεται πολύ για όλα αυτά, το ίντερνετ θα μας σώσει στο τέλος. Όσο πιο πολύ χρόνο ψάχνω καινούργια μουσική, τόσο πιο πολύ αγαπάω τον κόσμο από αυτά που ακούω.

Πριν αρχίσουμε τη συζήτηση για το νέο σου album, ήθελα να μου πεις δυο λόγια για το «Hope Is A Thing With Feathers», που έκανες με τη Λένα Πλάτωνος και την Αθηνά Ρούτση.  
Συνθετικά είναι ένας από τους πιο μελωδικούς δίσκους της Πλάτωνος. Οι τελευταίοι δίσκοι της είχαν πιο ρυθμικό βάρος που ερχόταν από τους στίχους. Αυτή τη φορά επιστρέφει στον ρομαντισμό της και στην αστείρευτη δύναμή του.

Πώς προέκυψε η γνωριμία σου με τη Λένα Πλάτωνος; Ποια είναι τα κοινά που έχετε και ποιες οι διαφορές σας;
Ο κοινός μας φίλος Φοίβος Δεληβοριάς είναι ο λόγος και του το χρωστάω. Περίπου πέντε χρόνια πριν, μου είχε πει ότι ψάχνει η Λένα τραγουδίστριες με καλή προφορά στα αγγλικά για τον καινούργιο της δίσκο. Της μίλησε για μένα και της έδωσε το τηλέφωνό μου. Κάποια ζεστή μέρα του καλοκαιριού λοιπόν, κάπου στον δρόμο μεταξύ Βερολίνου και Βενετίας με το αμάξι, εγώ μετά από αρκετές ώρες στο τιμόνι, σε άθλια κατάσταση νομίζω, σηκώνω μια κλήση από άγνωστο. «Σίσσυ μου, είμαι η Λένα Πλάτωνος», και εγώ νόμιζα ότι ονειρεύομαι. Έτσι με κάλεσε για οντισιόν και αν και γω ποτέ δεν ένιωθα τραγουδίστρια, κάπως έγινα. Στις συναυλίες που κάνουμε δηλαδή μπερδεύομαι – όταν καλούν τους μουσικούς στη σκηνή, εγώ πάω να μπω. Η Αθηνά Ρούτση, μια αληθινή τραγουδίστρια που έχω τη χαρά να παίζω μαζί της στον δίσκο, με κρατάει από το μπράτσο και μου λέει «Επ! Πού πας;». Κοινά με τη Λένα φαντάζομαι έχουμε από την άποψη ότι ερχόμαστε και οι δύο από την κλασική μουσική και πως έχουμε παίξει ένα όργανο πολλές-πολλές ώρες. Εκείνη το πιάνο, εγώ την άρπα. Επίσης είμαστε και δύο πολύ μοναχικές. Αλλά βέβαια εκείνη έχει κάνει έναν από τους καλύτερους δίσκους όλων των εποχών, τον «Καρυωτάκη». Οπότε εγώ είμαι κάτι σαν μία τρίχα από τα μαλλιά της.

Η Πλάτωνος συμμετέχει και στο «Nanodiamond» κατά κάποιον τρόπο…
Η Λένα ζει από τη δημιουργία. Έτσι δέχτηκε να τραγουδήσει ένα κομμάτι του δίσκου. Νομίζω δεν την ενδιαφέρει τόσο με ποιον κάνει κάτι, ή τι ακριβώς κάνει. Αλλά το να κάνει μουσική. Δεν ξέρω πολλούς στο χώρο από τέτοια στόφα.

Γιατί ονόμασες το album «Nanodiamond»;
Νανοδιαμάντια λέγονται τα διαμάντια που έχουν μέγεθος μικρότερο από 0,001mm και δημιουργούνται μετά από μεγάλες εκρήξεις, όπως αυτές των μετεωριτών. Όταν έγραφα τον δίσκο, διάβαζα πολύ για το διάστημα. Κάπου είδα αυτή τη λέξη και μου φάνηκε όμορφη.

Στο «81948 (2000 OM69)» κάνει παραγωγή ο Brian Eno. Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία και τι νιώθεις να φέρνει στο κομμάτι; 
Τον Brian Eno τον γνώρισα στο Παρίσι το 2019 στο πλαίσιο μιας περιοδείας με τον Κουρεντζή. Ένα βράδυ θα δίναμε μαζί του μια συναυλία αυτοσχεδιαστικής μουσικής με ηλεκτρονικά. Όταν συστηθήκαμε, νομίζω φορούσα μια μπούργκα για την παράσταση. Γέλαγα συνέχεια με τα αστεία του, οπότε φαντάζομαι ένιωθε ευχάριστα κοντά μου. Του ζήτησα εάν θα ήθελε να του πάρω συνέντευξη για το περιοδικό Apartamento, και έτσι ξεκινήσαμε να περνάμε χρόνο μαζί. Με κάλεσε στη Ζυρίχη στο συνέδριο αστροφυσικής Starmus V, όπου επρόκειτο να τον τιμήσουν με το βραβείο «Stephen Hawking». Επίσης μετονόμασαν τον μετεωρίτη 81948 (2000 OM69). Εκεί είχα την τύχη να γνωρίσω τον αστροναύτη που ήταν πίσω από τον πρώτο άνθρωπο στο φεγγάρι, τον Buzz Aldrin, και να πάρω φωτογραφία το φοβερό δαχτυλίδι του με τη Σελήνη. Επίσης βρέθηκα σε ένα μεσημεριανό τραπέζι να τρώω με τον Richard Dawkins, όπου του εξηγούσα πώς λειτουργεί η άρπα. Πόσο πιο σουρεαλιστικό να γίνει όλο; Στη συνέντευξη τελικώς με τον Brian μόνο για μουσική δεν μιλήσαμε. Είναι αυθεντικά πολιτικός άνθρωπος και ήθελα να μάθω πιο πολλά γι’ αυτήν την πλευρά του. Το κομμάτι ήρθε τελείως απρόσμενα. Μετά από την φωτογράφιση που οργάνωσε το Apartamento στο στούντιό του για το άρθρο, με ρώτησε εάν παίζω πλήκτρα. Είπα ναι, και έτσι άρχισα να παίζω κάτι στο midi keyboard του, τελείως ελεύθερα. Ξαφνικά συνειδητοποιώ ότι έχει πατήσει το κουμπί της εγγραφής. Τον ρωτάω εάν γράφει και λέει ναι. Μάλιστα εκείνη τη στιγμή έφυγε να φτιάξει τσάι, νομίζω, και εγώ έπαιζα. Όταν γύρισε, πάτησε stop και είπε «πολύ ωραία»! Μέχρι τότε δεν του είχα πει ότι κάνω ηλεκτρονική μουσική. Του το λέω λοιπόν και πως μάλιστα δούλευα τον καινούργιο μου δίσκο. Μου είπε: «Ωραία, τότε θα κάνω λίγη δουλειά, θα σου το στείλω πίσω να το χρησιμοποιήσεις αν θέλεις». Και έτσι έγινε. Τόσο απλά και αβίαστα. Ποτέ δεν θα φανταζόμουν να ζητήσω από τον Brian Eno να κάνει παραγωγή σε κομμάτι μου.

Το «Maps», από την άλλη πλευρά, έρχεται σε παραγωγή του Andi Toma των Mouse On Mars. Για ποιον λόγο διάλεξες να συνεργαστείς μαζί του; 
Ο Andi Toma ήταν ο μέντοράς μου στο residency που είχα κερδίσει στο Amplify Berlin το 2019. Μου έμαθε πολλά γύρω από την παραγωγή, αλλά και τη συνθετική σκέψη. Ο δίσκος αυτός, ενώ δεν είναι ο πρώτος μου ως Sissi Rada, είναι ο πρώτος που έχω κάνει εγώ την παραγωγή. Οπότε χρειάστηκα αρκετές τεχνικές γνώσεις. Πολλές τις κέρδισα από τους μήνες κοντά του. Εκείνη την περίοδο έγραφα ένα κομμάτι για μια αυτοσχέδια τούμπα και live ηλεκτρονικά που θα παιζόταν στο Diaghilev Festival στη Ρωσία. Με βοήθησε αρκετά στο πώς να στήσω το κομμάτι στη σκηνή αλλά και στο να αφεθώ στην αβάντ γκαρντ αισθητική χωρίς ενδοιασμούς. Συνήθως μέχρι τότε άκουγα από όλους το αντίθετο. Επίσης με κάλεσε να συμμετάσχω στην παραγωγή του δίσκου του Lee Scratch Perry που είχε αναλάβει αυτός. Ήταν τρομερή εμπειρία να ζήσω τον τελευταίο δίσκο αυτού του θρύλου που έκαψε το στούντιο του επειδή νόμιζε ότι είχε κακά πνεύματα. Οι ηχογραφήσεις γίνονταν στην κουζίνα για να πάρουν τα όργανα τον συγκεκριμένο ήχο του δωματίου. Ο Άντι είναι μια τρομερά δοτική προσωπικότητα, εκτός του συνηθισμένου, με ολοδικό του στίγμα. Επίσης λέει τρομερά αστεία. Ίσως λοιπόν το ότι γελάω συνέχεια να με έκανε συμπαθή και σε εκείνον. Ίσως να οφείλω τα πάντα στο γεγονός ότι γελάω πολύ. Λες;

Κάθε δίσκος σου είναι λίγο πιο… abstract από τον προηγούμενο. Πώς προκύπτει αυτό; 
Γερνάω και ξεχνάω;

Πώς βλέπεις τον εαυτό σου σ’ αυτόν τον πολύ ιδιαίτερο κόσμο της σύγχρονης abstract ηλεκτρονικής post pop (αν μου επιτρέπεις τον όρο) και πού θα ήθελες να φτάσεις;
Δεν ξέρω. Γράφω γιατί αλλιώς είμαι στεναχωρημένη και βαριέμαι.

Ταυτόχρονα είσαι μέλος του συνόλου musicAeterna. Θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας την εικόνα που έχεις για τον Θόδωρο Κουρεντζή;  
Ο Κουρεντζής είναι ένας τρομερός φρέσκος αέρας στον συνήθως αποστεωμένο κόσμο της κλασικής μουσικής. Υπηρετεί τη μουσική αυθεντικά και ελεύθερα. Κανένα έργο δεν έχει παιχτεί όπως το έχει παίξει εκείνος. Ακόμη κι αν κάποιοι δεν συμφωνούν με τις στυλιστικές του επιλογές, το γεγονός ότι φέρνει την κλασική μουσική σε ένα πιο ευρύ κοινό, είναι ένα μεγάλο δώρο στον χώρο. Έχω γνωρίσει τις πιο ενδιαφέρουσες περσόνες στην ορχήστρά του. Και είναι η πρώτη φορά που νιώθω άνετα να μιλήσω με αυτούς για όλα αυτά που κάνω εκτός ορχήστρας. Σαν να θέλει οι μουσικοί του να έχουν και άλλα ενδιαφέροντα εκτός της κλασικής, όπως έχει άλλωστε και εκείνος.

Είσαι μία από τις κορυφαίες αρπίστριες στον κόσμο. Τι είναι αυτό που σε γοήτευσε στην αρχή και σε οδήγησε σ’ αυτό το όργανο;
Πώς μπορεί κάποιος να μη γοητευτεί από αυτό το όργανο; Ακόμη και σήμερα την κοιτάω μερικές φορές και χάνομαι.

Σχετικά πρόσφατα μετέγραψες για άρπα τις «Εποχές» ή τους «Μήνες» του Τσαϊκόφσκι. Τι σε τράβηξε σ’ αυτό το έργο; 
Η μητέρα μου το έβαζε από όταν ήμουν μικρή στο σπίτι. Το αγαπούσε πολύ. Έχει μέσα ένα από τα πιο όμορφα κομμάτια που γράφτηκαν ποτέ, τον «Ιούνιο». Μου πήρε χρόνια να βγάλω ολόκληρο το έργο στην άρπα και να το ηχογραφήσω. Νομίζω λίγο κατέστρεψα και τον μηχανισμό του οργάνου μου λόγω της υπερχρήσης των πεντάλ. Αλλά ήταν ένα στοίχημα που κερδήθηκε. Και ένα μεγάλο δώρο στη μητέρα μου, που της χρωστάω πολλά.

Επίσης, γνωρίζω ότι αγαπάς ιδιαίτερα τον Τσαϊκόφσκι εκτός από συνθέτη και ως προσωπικότητα. Τι σε φέρνει κοντά του; 
Ο συνδυασμός της απλότητας μαζί με τη μαεστρία είναι κάτι πολύ δυνατό. Αν βάλουμε μαζί και έναν άδικο, πρώιμο θάνατο, που ακόμη δεν έχει εξιχνιαστεί γιατί και πώς έγινε, τότε έχουμε έναν ήρωα που μοιάζει να έρχεται από αρχαίο δράμα. Αυτό το ελεύθερο πεδίο που υπάρχει να στήσει ο καθένας την δική του εκδοχή για το πρόσωπο του, είναι πολύ δημιουργικό. Και έρχεται σαν ωραίο αντίβαρο στις σημερινές δημόσιες περσόνες που μοιράζονται μαζί μας τα πάντα, μας δίνουν έτοιμα σερβιρισμένα φαγητά και φτιασιδωμένες φωτογραφίες. Δεν με ελκύει η πολλή πληροφορία.

Όταν είσαι στην Αθήνα, ποιες είναι οι διαδρομές που σ’ αρέσει να κάνεις; 
Αυτές μέσα στη θάλασσα όταν έχει αέρα, ό,τι εποχή και να είναι. Και αν έχει νηνεμία, τότε θα πάω σινεμά.

Τι αγαπάς στην Αθήνα πιο πολύ;
Το φως και τα μπακάλικα με ντόπιο φαγητό.

Τι αγαπάς στο Βερολίνο πιο πολύ; 
Το κτίριο της Φιλαρμονικής του Βερολίνου και κανένα φαγητό.

Ποιο βιβλίο έχεις ανοιχτό δίπλα στο κρεβάτι σου αυτή τη στιγμή; 
Το «This is your brain in music» του D. Levitin, το «Musicophilia» του Oliver Sachs και, όπως πάντα, κάποιο New Yorker και κάποιες «Τέχνες» της Καθημερινής.

Και ποιος δίσκος παίζει στ’ ακουστικά σου;
Τρομερά πετυχημένη διαισθητική ερώτηση. Αυτή τη στιγμή ακούω το«Ein Schemen» του Κυριακίδη για άρπα και χορωδία. Μόλις τελειώσει, νομίζω θα βάλω το περσινό του Caribou που ακούω σαν χαζή όλη την ώρα. Και στον δρόμο για την πρόβα θα βάλω νομίζω Sault και Silk Rhodes για να περπατάω πιο γρήγορα.

Τι να περιμένουμε το επόμενο διάστημα από την κλασικότροπη πλευρά σου; 
Να κάνω κάτι, γιατί δεν βρίσκω πολύ έδαφος.

Κι από την abstract;  
Γράφω μουσική για θέατρο αυτή την περίοδο. Ένας καλός μου φίλος θα σκηνοθετήσει το «Αντώνιος και Κλεοπάτρα» του Σαίξπηρ στο θέατρο του Στανισλάφσκι στη Μόσχα. Γράφω γενικώς όμως πολλά και διάφορα. Έχω ήδη δύο EP έτοιμα και έτσι νιώθω εντάξει. Γιατί τι άλλο να κάνει κανείς με νόημα; Αν απαντάτε κάτι, δεν ακούω.