Bill Withers 1938-2020: Ο Δημήτρης Λιλής γράφει για την κληρονομιά που άφησε ο θρύλος της soul που πέθανε σε ηλικία 82 ετών.
Όχι ότι η μουσική του δεν θα είναι εκεί για να μεγαλώσει αρκετές ευγενικές και στο βάθος ρομαντικές γενιές, αλλά ο Bill Withers που μας άφησε την Δευτέρα 30 Μαρτίου στα 82 του, πρέπει να ήταν ωραίος τύπος.
Ο κόσμος εστιάζει στο περίφημο “Ain’t No Sunshine”, το απόλυτο ερωτικό κομμάτι για πολλούς, αλλά για τον Withers και την πρώτη του ανεξάρτητη δισκογραφική, ήταν απλά ένα b-side και μάλιστα η δεύτερη πλευρά στο πρώτο του επτάιντσου single “Harlem”, ένα κομμάτι για τoυς καθημερινούς ανθρώπους στην λιγότερο κοσμική πλευρά της Νέας Υόρκης, ένα κομμάτι για ανθρώπους σαν τον Bill, που δουλειά του ήταν να βάζει κάμερες σε τουαλέτες αεροπλάνων και δεν τόλμησε να ονειρευτεί μέχρι τα 32 του, την καριέρα στην μουσική βιομηχανία, με τα Grammys, τους πλατινένιους δίσκους και τις ασταμάτητες περιοδείες.
Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι από την αρχή λοιπόν. Ο Bill Withers, μας χάρισε την φωνή, τα τραγούδια, μα πάνω απ’ όλα το ήθος του, και έζησε τον μύθο όπως θα τον ζούσε ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας, αυτός που πρώτα φροντίζει να τα έχει καλά με τον εαυτό του και μετά δημιουργεί. Άλλωστε, το γεγονός ότι σταμάτησε την μουσική σχεδόν μια δεκαπενταετία μετά την πρώτη του επιτυχία, αντιλαμβανόμενος ότι η βιομηχανία των δίσκων είναι ένα ασταμάτητο κυνήγι επιβεβαίωσης για το ποιος είναι ο καλύτερος, θα δείτε ότι επιβεβαιώνουν τον Withers πρώτα σαν τον άνθρωπο Bill και μετά σαν την φωνή του “Ain’t No Sunshine”.
Πάρτε για παράδειγμα το επίσης βραδύκαυστο ερωτικό έπος “Just The Two Of Us” σε αυτό το βίντεο. Στην χώρα μας έγινε γνωστό από τις Ρόδες. Ναι, είναι και αυτό κομμάτι του Withers. Ίσως από τα τελευταία σπουδαία κομμάτια που έγραψε, κάπου στο 1981, σε συνεργασία με τον Grover Washington Jr, για λογαριασμό της πολυεθνικής Columbia. Το label κολοσσός μερικά χρόνια πριν είχε αφομοιώσει τον κατάλογο της ανεξάρτητης Sussex Records και ελάχιστα χρόνια μετά -μέσα στην ίδια δεκαετία των 80s- θα έπαιζε (κυρίως μέσω των όρων των συμβολαίων της) καθοριστικό ρόλο στην απόφαση του Withers να σταματήσει να δισκογραφεί.
Στο βίντεο λοιπόν, θα δείτε τον Withers να ερμηνεύει χωρίς να διατηρεί πλέον ούτε το ελάχιστο από την στόφα που είχε μόλις δέκα χρόνια πριν που ξεκινούσε. Ένας από τους πιθανούς λόγους, είναι γιατί έβλεπε να εξελίσσεται στον συμβατικό pop soul ερμηνευτή, το πρότυπο του οποίου (με τα φώτα, τις δεύτερες γυναικείες φωνές και το glam) είχε φροντίσει να ανατρέψει με το επιδραστικό ντεμπούτο του “Just As I Am” δέκα χρόνια πριν.
Υπάρχουν μαρτυρίες, όπως αυτό το (χορταστικό για νέους μουσικούς) ντοκιμαντέρ, που ο μουσικός από την Virginia κάνει ξεκάθαρες τις προθέσεις του για την μουσική του πορεία, από την πολύ αρχή.
Ξεκίνησε να γράφει κομμάτια στα 32 του, με βάση μόλις την κιθάρα του και δεν το ενδιέφερε καθόλου να ταυτιστεί με τις πολυτέλειες που ζούσαν οι soul superstar ερμηνευτές της εποχής.
Το έκανε ξεκάθαρο και στον τύπο που του άνοιξε την δισκογραφική πόρτα (αφού είχε χτυπήσει πολλές που του σύστηναν να αλλάξει πράγματα αν θέλει να γίνει σταρ) και έκανε την ανεξάρτητη Sussex Records, το πρώτο και πιο σημαντικό label στην πορεία του. Ο Clarence Avant, που στις μέρες μας είναι γνωστός ως ο Black Godfather του Netflix, άκουσε ακριβώς αυτό που έκανε μοναδική την μουσική του Withers. Tα λέει άλλωστε και σε αυτό το video.
O Avant έπιασε την χροιά της φωνής που έρχεται από τον «πόνο» της ερμηνείας, το γράψιμο που τολμά να υμνήσει τα «χέρια της γιαγιάς» στο περίφημο και πολυσαμπλαρισμένο Grandma’s Hands, την μίνιμαλ ενορχήστρωση και παραγωγή που έγινε ακριβώς όπως την ήθελε ο Withers (χωρίς πολλά ηχητικά εφέ) και το συνολικό στήσιμο ενός δίσκου που είναι φτιαγμένος από ένα ταπεινό μουσικό που κάνει ντεμπούτο στα 32 του, τον ονομάζει “Just As I Am” και απεικονίζεται με τζιν, t-shirt και μία τσάντα κολατσιού (lunchbox).
Γιατί στ’ αλήθεια, ο Withers ήθελε απλά να εξωτερικεύσει τον Bill. Η καθημερινή δουλειά του ήταν εκεί και τον περίμενε, μάλιστα με ακόμα καλύτερες απολαβές που του αρκούσαν στα 32 του, απλά την ίδια στιγμή, το “Ain’t No Sunshine” μίλαγε μαζικά στις καρδιές όλων των ανδρών που μέχρι τότε το παίζανε “macho man” και είχε αρχίσει την ξέφρενη πορεία του στα charts.
Όταν λοιπόν κλήθηκε να αποφασίσει αν θα ήθελε να κάνει το χόμπι του επάγγελμα, ο Withers άδραξε την ευκαιρία, έφτιαξε μία σφιχτή ομάδα φίλων και συνεργατών και μέσω της Sussex που του έδειξε αρχικά εμπιστοσύνη για την επόμενη τετραετία, μέχρι και το 1975, θα άφηνε πίσω του 3 πολυβραβευμένους δίσκους, “Just As I Am” , “Still Bill”, “Justments” και την ζωντανή ηχογράφηση “Live At Carnegie Hall”, ενώ θα συνδεόταν φιλικά αλλά και μουσικά με όλα τα μεγάλα κεφάλια της εποχής, από τον James Brown μέχρι την Etta James.
Καμία προσωπικότητα που φέρει το παρατσούκλι Black Godfather (με την κινηματογραφική έννοια του Godfather), δεν μπορεί να είναι «Άγιος». Και έτσι, παρόλα τα hits και τα Grammies, το 1975 η ανεξάρτητη Sussex χρεοκόπησε αφού πρώτα είχε κινηθεί με νομικούς περιορισμούς στον Withers. Παρόλα αυτά, μέσα στα χρόνια, η ανθρώπινη φιλία μεταξύ Withers και Avant παρέμεινε δυνατή όπως μαρτυρά και η φωτoγραφία.
Κάπου στο 1975, ο κατάλογος, όπως και το ταλέντο του Withers πέρασε στα χέρια της Columbia και όπως συνήθως γίνεται με τα ταλέντα που μεγαλουργούν μέσα σε μόλις μία δεκαετία, τα hits δεν σταμάτησαν για τον Withers. Από το προαναφερθέν “Just The Two Of Us” μέχρι το περίφημο “Lovely Day” το όνομα συνέχιζε να ξεπουλάει, αλλά ξεκάθαρα η ωμή ενέργεια και η αλητεία του δρόμου που βγάζουν μελωδικές γραμμές όπως το “Who Is He (And What Is He To You)” ή το “Use Me”, είχαν αντικατασταθεί με παραγωγές που ακολουθούσαν τα βιομηχανικά standards.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι αναλογικά της πορείας του, το -έστω σύντομο- στοπ που επέβαλε η Sussex Records το 1974 στον Withers, θα μπορούσε να προκαλέσει μεγαλύτερο κακό στην πορεία του, από την φθορά που του δημιούργησε μέσα στα 80s η Columbia. Αλλά στην ιστορία θα μείνουν οι δηλώσεις του ίδιου για τον έλεγχο πάνω στην δημιουργία που του ασκούσαν οι μάνατζερ της Columbia, με ανούσιες συμβουλές ώστε να γίνει πιο εμπορικός και αυτό οδήγησε την απόφαση του να σταματήσει να δισκογραφεί.
Εδώ, θα πρέπει να γίνει κατανοητό το εξής. Μιλάμε για τον τύπο που έκανε πάντα τα πράγματα με τον τρόπο του και στον χρόνο του. Ήξερε να βρίσκει τον χώρο που άφηνε η γεμάτη soul δισκογραφία στα 70s και εκεί τρύπωνε άμεσους στίχους, απόλυτα κατανοητούς, με απλές δομές και πιασάρικες μελωδίες.
Κανένας δεν είχε βρει μέχρι τότε τρόπο να τραγουδήσει για την φιλία όπως ο Withers στο “Lean On Me” με απλούς στίχους και σχεδόν παιδική συνέχεια συγχορδιών (Lean on me, when you're not strong / And I'll be your friend / I'll help you carry on / For it won't be long / 'Til I'm gonna need / Somebody to lean on),ούτε είχε καταφέρει να τραγουδήσει την πολλαπλή και επαναλαμβανόμενη χρήση ρημάτων όπως το “Use Me” στο οποίο ο ίδιος έδινε κοινωνική αξία για την χρήση του σαν εργατικό δυναμικό, ενώ το κομμάτι ταυτίστηκε πολλάκις και με την ερωτική εκδοχή του όρου.
Σε αυτή την σχετικά πρόσφατη κουβέντα του με τον Aloe Blacc, αποδεικνύει το διαφορετικό (και ανοιχτό για τον καθένα να νιώσει ότι θέλει) νόημα των κομματιών του. Και αυτή η ελευθερία στον τρόπο έκφρασης επιβεβαιώνει μια προσωπικότητα τόσο cool, ώστε να απολαμβάνει την δημοτικότητα και την φήμη όταν του δόθηκε αλλά με το μέτρο που ορίζει η καθημερινή ζωή των κανονικών ανθρώπων. Ο Withers προτιμούσε να απολαμβάνει το μεγάλωμα των παιδιών του, αντί να ξοδεύεται σε ασταμάτητες περιοδείες ανά τον κόσμο και αυτό συνέβη γιατί το ήθος του ήταν τέτοιο που δεν τον μετέτρεψε ποτέ σε κυνηγό της επιτυχίας.
Η επιτυχία τον βρήκε και αυτός δεν μπήκε καν στον κόπο να πάρει το περισσότερο από αυτή. Απλά αφέθηκε στην άνεση που του δόθηκε να κάνει μουσική με τρόπο του και στον δικό του χρόνο, ακόμα και όταν όλοι του έλεγαν ότι είναι μεγάλος για να κάνει καριέρα. Και αυτό το ήθος τον ακολούθησε μέχρι το τέλος. Ο μαν, είχε το χάρισμα να είναι πάντα ο εαυτός του και να σκαρώνει πιασάρικες μελωδίες που μοιραία τραγουδούσε η μαύρη φωνή του. Και αυτό συνέβη σε δεκαετίες που το «μαύρο» χρώμα των Αμερικανών έζησε τεράστιες αλλαγές. Από τον διωγμό μέχρι την αποδοχή ενός μαύρου Προέδρου, η φωνή του Withers μεγάλωσε και θα συνεχίζει να μεγαλώνει γενιές ακροατών που όταν αναλύουν τα κομμάτια του, θα γνωρίζουν τον Bill. Έναν άνθρωπο που πάνω από κάθε επιτυχία, θεωρούσε σημαντικότερο η ζωή του να ορίζεται από το ήθος του και όχι από τα hits ή την καριέρα του.
11°
