14ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου: Μια γιορτή του ανεξάρτητου σινεμά στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Το πρώτο μισό του μηνός Δεκεμβρίου 2025 έγινε στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας, διοργανωμένο από αυτή, υπό τη διεύθυνση της διευθύντριάς του, καθηγήτριας κινηματογράφου Μαρίας Κομνηνού, το κατά σειράν 14ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας. Το 14ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου περιελάμβανε, κάτω από τον τίτλο του «πρωτοποριακού κινηματογράφου», πρωτοποριακές, πειραματικές ταινίες, ταινίες του καλλιτεχνικού σινεμά του δημιουργού και ντοκιμαντέρ αναζήτησης (ενίοτε πολιτικά). Περιείχε δύο διαγωνιστικά τμήματα, το επίσημο και το Deframing Images Competition, με πιο πειραματικά φιλμ. Άλλα από αυτά ήταν πιο καλά, πετυχημένα και μεστά και άλλα λιγότερο, μάλλον τα πιο αβανγκαρντίστικα κι αφηρημένα και τα πιο πολιτικοποιημένα, με εξαίρεση το πολιτικό, γιαπωνέζικο «Απόδραση».
Είδαμε αρκετά φιλμ στο επίσημο, Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα: Καταρχάς το βραβευμένο από τη διεθνή κριτική επιτροπή, ιρανικό, αντικαθεστωτικό «Το σημείο εξαφάνισης», της Μπάνι Χοσνούντι, ένα κοινωνικοπολιτικό, φεμινιστικό φιλμ, φιλτραρισμένο όμως μέσα από μια προσωπική και οικογενειακή, συναισθηματική οπτική, μέσα από προσωπικά, τρυφερά και τραυματικά βιώματα. Η ταινία, φτιαγμένη κάτω από μια οπτική γυναικεία, εστιάζει κυρίως στην εξέγερση των γενναίων γυναικών του Ιράν.
«Μιλιτάνθρωπος»
Καλό ήταν το φιλμ της Ρωσίδας, που κατοικεί στη Γερμανία, σκηνοθέτιδος Νάστια Κόρκια, «Σύντομο καλοκαίρι», για τη ζωή μιας μικρής που μένει με τους παππούδες της το καλοκαίρι, στη ρωσική ύπαιθρο. Το φιλμ μας δίνει ατμοσφαιρικά και ποιητικά, το αθώο, αγνό παιδικό βλέμμα, την παιδική τρυφερότητα και την ανησυχία, την όμορφη καθημερινότητα μα και τον φόβο που ενεδρεύει, γιατί δίπλα περνούν τα τραίνα με τα τανκς και τους στρατιώτες για τον ρωσικό πόλεμο στην Τσετσενία (αντιπολεμική νότα). Το φιλμ βραβεύτηκε από τριμελή επιτροπή της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου.
Η επιτροπή της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου επιβράβευσε με εύφημη μνεία το δυνατό, γιαπωνέζικο, πολιτικό φιλμ «Απόδραση», του δυναμικού Γιαπωνέζου σκηνοθέτη Μασάο Αντάτσι. Η ταινία ακολουθεί τη ζωή ενός καταδιωκόμενου, συνειδητού μα ουτοπιστή, αναρχικού τρομοκράτη, από τα νεανικά του χρόνια ως φοιτητή και μέλος βίαιης, βομβιστικής αναρχικής οργάνωσης, μέχρι που μεγαλώνει, γερνάει κι αρρωσταίνει και αποκαλύπτει τότε, στο κρεβάτι του θανάτου, την αληθινή του ταυτότητα. Το φιλμ του Αντάτσι έχει στιβαρή, δωρική αφήγηση και ξετυλίγει με λιτότητα και δύναμη τα βιογραφικά δρώμενά του.
Ενδιαφέροντα ήταν και τα ντοκιμαντέρ: Το ουκρανικό «Μιλιτάνθρωπος», των Ουκρανών Αλίνα Γκόρντοβα, Γιελιζαβέτα Σμιθ και Σιμόν Μοζγκόβγι, για τον πόλεμο στην Ουκρανία μετά την ρώσικη εισβολή υπό την ηγεσία του Πούτιν· το «Fuck the Polis», ένα ποιητικό, δημιουργικό ντοκιμαντέρ της Πορτογαλέζας Ρίτα Αζεβέντο Γκόμες, που διαδραματίζεται στις όμορφες, σαγηνευτικές Κυκλάδες, σύμφωνα με το βλέμμα της σκηνοθέτιδος που αναζητά το ωραίο και το ουσιώδες· το «Με τον Χασάν στη Γάζα», του Παλαιστίνιου Καμάλ Αλτζαφαρί - ήταν και στο περσινό πρόγραμμα - για το παλαιστινιακό ζήτημα και πρόβλημα στη Γάζα και τον πόλεμο Χαμάς και Ισραήλ. Βρήκα το λιβανικό Ιστορίες από τον πληγωμένο κόσμο, συναισθηματικά εκβιαστικό, να μην εκθέτει τη συζητήσιμη κι ανεπεξήγητη εδώ, ισλαμιστική πολιτική του.
Ενδιαφέροντα από κινηματογραφική, αισθητική σκοπιά, αξιοσημείωτα και φορτισμένα συναισθηματικά ήταν τα δύο αφιερώματα σε δυο Έλληνες σκηνοθέτες: Στον πρόσφατα εκλιπόντα, πειραματιστή και πρωτοποριακό σκηνοθέτη Θανάση Ρεντζή με τέσσερα φιλμ του. Και τον Θάνο Αναστόπουλο, έναν ταλαντούχο σκηνοθέτη που συνδυάζει έξυπνα και δημιουργικά την ποιητική και τη ρεαλιστική προσέγγιση στις ταινίες του. Προβλήθηκαν πέντε φιλμ του, εκ των οποίων το ένα μικρού μήκους.
Η πιο καλή ταινία που είδαμε στο 14ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου, ήταν η τελευταία! Η εκτός συναγωνισμού, τελευταία ταινία του πολύ καλού, σαρκαστή χιουμορίστα, πολύ ζωντανού και ταλαντούχου, Ρουμάνου σκηνοθέτη Ράντου Ζούντε, «Kontinental» (2025). Ο Ράντε Ζούντε αποτελεί μέρος του σύγχρονου, ρεαλιστικού, αιχμηρού κι οξυδερκούς, ρουμανικού νέου κύματος, μαζί με τους αξιόλογους Κρίστιαν Μουντζίου, Κρίστι Πουίου, Πορουμπόιου, κ.α. Το Kontinental είναι ταινία σατιρική, φιλοσοφημένη, κοινωνική, αιχμηρή και ερωτική. Το Φεστιβάλ πρόβαλε και το αυστηρό, σκληρό ντοκιμαντέρ του Η αναχώρηση των τραίνων, του 2020, βασισμένο σε ντοκουμέντα φωτογραφιών και σχολίων των ίδιων των Εβραίων που βασανίστηκαν και θανατώθηκαν στο αδυσώπητο προγκρόμ του 1944 εναντίον τους, εκ μέρους του φασιστικού ρουμανικού καθεστώτος.
Πολύ καλά ήταν και τα ψαγμένα, δημιουργικά, ποιητικά, ατμοσφαιρικά μα και με κοινωνική ματιά, ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους Από την άλλη πλευρά (2002) και Εξ ανατολών (1993) της σπουδαίας Βελγιδοεβραίας σκηνοθέτιδος Σαντάλ Ακερμάν, που η προβολή τους απετέλεσε σημαντική, αξιοπρόσεκτη στιγμή του Φεστιβάλ. Η Σαντάλ Ακερμάν είναι μια εξαιρετική και ευφάνταστη Βελγίδα σκηνοθέτις που έχει δημιουργήσει ορισμένα τολμηρά και εμπνευσμένα φιλμ από οπτική, αισθητική, ποιητική, νοηματική κι αφηγηματική σκοπιά. Η γαλλόφωνη σκηνοθέτις έχει μεγάλο ενδιαφέρουν για πολλούς, κινηματογραφικούς, στυλιστικούς, θεματικούς και σημασιολογικούς λόγους. Η φιλμική γραμμή της είναι λιτή, μινιμαλιστική, μοντέρνα, ποιητική κι ενίοτε αφαιρετική, με μεταμοντέρνες στιγμές και τόνους.
