Το αντιπολεμικό σινεμά

Σήμερα, με τον βιαιότατο, αιματηρό πόλεμο στην Ουκρανία ως συνέπεια της αδυσώπητης εισβολής του στρατού του Πούτιν, είναι πολύ επίκαιρο το ζήτημα της φιλειρηνικής, αντιπολεμικής τέχνης και του τι αυτή σημαίνει. (Σίγουρα όχι να μην προασπίζονται την πατρίδα και τη δημοκρατία τους όσοι δέχονται εισβολή. Τι θα έπρεπε να κάνουμε εάν ο Ερντογάν πατούσε το πόδι του στα νησιά μας;)

Το ευρωπαϊκό σινεμά ασχολήθηκε από παλαιότερα με την προάσπιση των αντιπολεμικών και φιλειρηνικών μηνυμάτων και αξιών. Και στα  πλαίσια της ουμανιστικής αντιπολεμικής άποψής του φτιάχτηκαν αρκετές σπουδαίες πασιφιστικές ταινίες.

Στη Γερμανία ο Γκέοργκ Βίλχελμ Παμπστ σκηνοθέτησε το 1930 το αντιπολεμικό φιλμ για τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, Westfront 1918: Vier von der Infanterie (ελλην. τίτλος Στο δυτικόν μέτωπον) και το 1931 το Kameradschaft. Το 1959 γυρίστηκαν τα φιλμ Γέφυρα του Μπέρνχαρντ Βίκι, και Στάλινγκραντ (1993), του Γερμανού Joseph Vilsmaier. To 1981 ο Βόλφγκανγκ Πέτερσεν γύρισε το Υποβρύχιο U-96: Επιστροφή στην κόλαση (Das Boot), για τον υποβρύχιο πόλεμο στον Β’ Παγκόσμιο. Το 2004 έγινε Η πτώση (Der Untergang) του Oliver Hirschbiegel, για το τέλος του Χίτλερ.

Το 1968 ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν γύρισε στη Σουηδία την Ντροπή.

Ξεχωρίζουμε επίσης τα γαλλικά αντιπολεμικά φιλμ: Κατηγορώ, διασκευή του ομώνυμου έργου του Εμίλ Ζολά, γυρισμένο από τον Αμπέλ Γκανς το 1919. L’ équipage (1935), του Ουκρανοεβραίου Ανατόλι Λίτβακ. Η εξαίσια Μεγάλη χίμαιρα (1937), του σημαντικότατου Ζαν Ρενουάρ. Τα Απαγορευμένα παιγνίδια (1952), του Ρενέ Κλεμάν. Το δημιουργικό, μικρού μήκους αντιπολεμικό ντοκιμαντέρ Nuit et brouillard (Νύχτα και καταχνιά, 1956) και το σε σενάριο της Μ. Ντυράς, Χιροσίμα αγάπη μου (1959), και τα δύο του Αλέν Ρενέ. Σημειώνουμε το «διαφορετικό», ψαγμένο αισθητικά φιλμ του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ, Οι καραμπινιέροι (1963). Ο Ζορζ Φρανζύ γύρισε το 1965 το Thomas l’imposteur. Το 1966 είχαμε το Le Roi de cœur, του Φιλίπ ντε Μπροκά. Ο Υβ Μπουασέ γύρισε το 1981 το αντιμιλιταριστικό Allons z’enfants. Ο Φρανσουά Ντεπεϊρόν σκηνοθέτησε το 2001 το La Chambre des officiers, για τους ανάπηρους του Α’ Παγκοσμίου πολέμου. Το 2005 γυρίστηκε το Joyeux Noël, του Κριστιάν Καριόν.

​Στην Ιταλία, ο Μάριο Μονιτσέλι έφτιαξε τον Μεγάλο πόλεμο (1959). Ο Πασκουάλε Φέστα Καμπανίλε γύρισε το 1967 το La ragazza e il generale. Ο Φραντσέσκο Ρόζι το Homini contro, το 1970. Ο Ρομπέρτο Μπενίνι την αντιπολεμική σάτιρα Η ζωή είναι ωραία (1997). Το 2014 γυρίστηκε το Torneranno i prati του Ερμάνο Όλμι.

Αντιπολεμικά υπήρξαν αρκετά, καλά σοβιετικά και ρώσικα φιλμ όπως H μπαλάντα ενός στρατιώτη (1959), του Γρηγόρι Tσουχράι, το Είκοσι μέρες δίχως πόλεμο (1977) του Αλεξέι Γκερμάν, το Έλα να δεις (1985) του Έλεμ Κλίμοφ – και τα τρία από ανανεωτικούς, αδογμάτιστους σκηνοθέτες χωρίς παρωπίδες – και αρκετά ακόμη φιλμ που αναφέρθηκαν με ειρηνιστική διάθεση στις οδυνηρές συνέπειες του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και στις καταστροφές που επήλθαν τότε στην ΕΣΣΔ. (Καλή αφορμή για να ξαναθυμηθούμε, αντιστρόφως, τον αιματοβαμμένο  πόλεμο στην Ουκρανία).

Τα Παιδικά χρόνια του Ιβάν (1962), του ηθικού, ειρηνιστή, χριστιανού δημιουργού, Αντρέι Ταρκόφσκι περιγράφουν τον δυσβάσταχτο, άγριο, δύσκολο κι επώδυνο κόσμο του Β’ΠΠ και της κατοχής. Οι πρώτες εικόνες της ταινίας μάς παρουσιάζουν τη φριχτή πραγματικότητα του πολέμου κόντρα στους ναζί κατακτητές. Ο Αντρέι Ταρκόφσκι διατείνεται πως χρειαζόμαστε επειγόντως τον άνθρωπο και την αγάπη, πρόκειται για την ανθρωπιστική πλευρά της προβληματικής και ηθικής του. Η δύσβατη διαδρομή στα Παιδικά χρόνια του Ιβάν διαγράφεται για τον Ρώσο έφηβο, μέσα από τους επικίνδυνους σκοπέλους της πολεμικής σύρραξης και του πατριωτικού αντάρτικου. Ο μικρός αγωνιστής αναζητά, όμως, κι ονειρεύεται έναν νέο, καλύτερο κι ειρηνικό κόσμο.

Η Ουκρανή Λαρίσα Σέπιτκο σκηνοθέτησε το Voskhozhdenie (1977). Ο αποθανών στα 54 του, Γεωργιανός Ζάζα Ουρουσάντζε σκηνοθέτησε το 2013 Τα μανταρίνια, εσθονική και γεωργιανή παραγωγή. Ο μεγάλος Πολωνός Αντρέι Βάιντα το Κατίν, το 2007. Το 2015 γυρίστηκε το ουγγρικό Ο γιος του Σαούλ, του Λάζλο Νέμες, για τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Ο Γιουγκοσλάβος Εμίρ Κουστουρίτσα σκηνοθέτησε το Underground (1995) και το Η ζωή είναι ένα θαύμα (2004).  Το Όμορφα χωριά, όμορφα καίγονται του Σέρβου Ντραγκόγιεβιτς έγινε το 1996. Το Cabaret Balkan του Γκόραν Πασκάλιεβιτς, το 1998.Το Savior του Πέτραγκ Αντόνιεβιτς επίσης το 1998. Ο Ντάνις Τάνοβιτς σκηνοθέτησε τα No man’s land (2001),  τα Στιγμιότυπα πολέμου (Triage, 2009) και Cirkus Columbia (2010). Η Άιντα Μπέγκιτς τα Σεράγεβο, αγάπη μου (2005) και Τα παιδιά του Σεράγεβο (2012). Η Τζασμίλα Ζμπάνιτς τα For Those Who Can Tell No Tales (2013), και Κβο Βάντις, Άιντα (2020). Οι Γιουγκοσλάβοι σκηνοθέτες έχουν φτιάξει πολλές καλές αντιπολεμικές ταινίες για τους εθνοτικούς πολέμους στα πλαίσια της παλιάς, ενιαίας Γιουγκοσλαβίας.

Ο Κουρδοϊρανός Μπαχμάν Γκομπαντί γύρισε το 2004 το Και οι χελώνες μπορούν να πετάξουν. Ο Ισραηλινός Άρι Φόλμαν γύρισε το 2008 τα σαγηνευτικά, πασιφιστικά κινούμενα σχέδια, Βαλς με τον Μπασίρ (Waltz with Bashir). Ο Σάμιουελ Μάοζ γύρισε το 2017 το Foxtrot.

Στις ΗΠΑ, ο Τόμας Άινς σκηνοθέτησε το 1916 το Civilisation. O Τσάρλι Τσάπλιν γύρισε το 1918 το Ο Σαρλό στρατιώτης. Ο Τζον Φορντ το Four suns το 1928. Ο Λούις Μαϊλστόουν σκηνοθέτησε το Ουδέν νεότερο από το δυτικό μέτωπο, διασκευή του γνωστού αντιπολεμικού έργου του Έριχ Μαρία Ρεμάρκ, το 1930. Ο Χάουαρντ Χοκς γύρισε το 1930 το The dawn patrol, και το 1936 το The road to glory. O Ερνστ Λιούμπιτς, το 1932, το The broken lullaby. Ο Φρανκ Μπορζέιγκ γύρισε το 1938 το Three cοmrades και το 1932 το Αποχαιρετισμός στα όπλα, διασκευή του έργου του Χεμινγουέι. Μεταφορά του ίδιου μυθιστορήματος σκηνοθέτησε το 1957 ο Τσαρλς Βίντορ, A farewell to arms. Ο Άντονι Μαν γύρισε το 1957 το Men in War. Ο Ουίλιαμ Ουέλμαν γύρισε το 1958 το Lafayette escadrille. To 1959 ο Στάνλεϊ Κράμερ γύρισε το αντιπολεμικό φιλμ επιστημονικής φαντασίας για τον πυρηνικό πόλεμο, On the Beach. Το 1962 έγινε το Hell Is for Heroes, του Ντον Σίγκελ. Ο Καναδός Άρθουρ Χίλερ γύρισε το 1964 το The Americanization of Emily. Ο Ρόμπερτ Γουάιζ σκηνοθέτησε το The Sand Pebbles (1966). Το 1970 ο Ρόμπερτ Όλντριτς γύρισε το Too Late the Hero και ο Μάικ Νίκολς την αντιπολεμική του σάτιρα Catch 22. Ο Γαλλογερμανός Μαρσέλ Όπουλς (Οφύλς) σκηνοθέτησε τα εξαιρετικά ντοκιμαντέρ The Sorrow and the Pity (γαλλικός τίτλος Le Chagrin et la Pitié, 1969) και The Memory of Justice (1973-76). Το 1971 ο Ντάλτον Τράμπο γύρισε το σπαρακτικό Ο Τζόνι πήρε τ’ όπλο του. Ο Χαλ Άσμπι έφτιαξε το Coming Home (1978). Ο Τζορτζ Ρόι Χιλ γύρισε το 1972 την αντιπολεμική σάτιρα επιστημονικής φαντασίας Slaughterhouse-Five. Το 1979 έγινε το δημοφιλές, πασιφιστικό μιούζικαλ Hair, σε σκηνοθεσία του Μίλος Φόρμαν. Το 1983 φτιάχτηκε το The Day After, του Νίκολας Μάγιερ, για το ενδεχόμενο πυρηνικού πολέμου, που είναι σήμερα ξανά επίκαιρος λόγω των ακραίων γεγονότων κατά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία. Επίσης γυρίστηκαν τα αντιπολεμικά Hamburger Hill (1987) και When Trumpets Fade (1998) του Τζον Ίρβιν. Επίσης γυρίστηκαν Το κυνήγι του κόκκινου Οκτώβρη (The Hunt for Red October, 1990) του Τζον ΜακΤίρμαν, το The War (1994) του Τζον Άβνετ και Οι τρεις ήρωες (1999) του Ντέιβιντ Ο.Ράσελ. Αξιοσημείωτο αντιπολεμικό είναι το In the Valley of Elah (2007) του Πολ Χάγκις. Ακόμη, το Lions for Lambs, του Ρόμπερτ Ρέντφορντ, του 2007, και Ο Aλύγιστος (Unbroken, 2014), της Αντζελίνα Τζολί, και το Vice (2018) για τον Αμερικανό αντιπρόεδρο και ιέρακα του πολέμου Ντον Τσένεϊ, του Άνταμ Μακέι.

Στο αμερικάνικο σινεμά ξεχώρισαν τα πολλά αντιπολεμικά φιλμ του σπουδαίου Στάνλεϊ Κιούμπρικ, Fear and Desire (1953), Paths of glory (Σταυροί στο μέτωπο, 1957), Full metal jacket (1987) και Dr. Strangelove, οr: How I Learned To Stop Worrying And Love The Bomb (1964)· επίσης το Major Dundee (1965) και ο Σιδηρούς Σταυρός (1977), του Σαμ Πέκινπα. Οι Επισκέπτες (1972) του σημαντικού Ελία Καζάν. Επίσης ταινίες κι άλλων κλασικών χολυγουντιανών σκηνοθετών όπως των Ντμίτρικ, Χοκς, Μαϊλστόουν, Φορντ, Α.Μαν, Κ.Βίντορ, Ρ.Γουάιζ, Φούλερ, Στ.Κράμερ και άλλων. Αντιπολεμικό ήταν και το Fail Safe, δύο φορές σκηνοθετημένο, το 1964 από τον Σίντνεϊ Λιούμετ και το 2000 από τον Στίβεν Φρίαρς. Καθοριστικά υπήρξαν, επί πλέον, τα φιλμ των σκηνοθετών του «Νέου Χόλιγουντ» για τον πόλεμο του Βιετνάμ: Αποκάλυψη τώρα (1979) και Gardens of Stone (1987) του Φράνσις Φορντ Κόπολα, Ελαφοκυνηγός (1978), του Μάκλ Τσιμίνο, και τα σημαντικά αντιπολεμικά του Μπράιαν ντε Πάλμα, Greetings (1968), Casualties of war (Απώλειες πολέμου, 1989) και Redacted (2007). Οι αντιπολεμικές ταινίες του Στίβεν Σπίλμπεργκ, Η λίστα του Σίντλερ (1993), Η Αυτοκρατορία του Ήλιου (Empire of the Sun, 1986), Το Άλογο του Πολέμου (War Horse, 2011) και η συγκλονιστική Διάσωση του στρατιώτη Ράιαν (1998). Ακόμη, η σάτιρα M.A.S.H. (1970), του Ρόμπερτ Όλτμαν. Επίσης τα έξοχα αντιπολεμικά φιλμ του Όλιβερ Στόουν, Πλατούν (1986), Σαλβαντόρ (1986) και Γεννημένος την 4η Ιουλίου (1989). Φιλειρηνικά υπήρξαν και ορισμένα αντιρατσιστικά κι αντιμιλιταριστικά φιλμ για τις σφαγές των Ινδιάνων, The searchers (1956), Fort Apache (1948), και Sceyenne automn (Το δειλινό της μεγάλης σφαγής, 1964) του μεγάλου Τζον Φορντ. Το μεγάλο ανθρωπάκι (1970) του Άρθουρ Πεν, Soldιer blue (1970) του Ραλφ Νέλσον, και Χορεύοντας με τους λύκους (1990) του Κέβιν Κόστνερ, κ.α. Τον κινηματογράφο απασχόλησε σοβαρά και με φιλειρηνικές, ηθικές και πολιτικές προθέσεις, κι η σύγκρουση ΗΠΑ – Ιαπωνίας στα πλαίσια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, βλέπε τα φιλμ Χιροσίμα αγάπη μου (1959), του Αλέν Ρενέ, και Η Γέφυρα του Ποταμού Κβάι  (1957), του Άγγλου Ντέιβιντ Λιν. Θα αναφερθούμε στην δραματουργική κι αφηγηματική ποιότητα των αντιπολεμικών ταινιών του κλασικού Κλιντ Ίστγουντ, ταινιών του 2006 και του 2008 αντίστοιχα, επικών, κριτικών και έντονα ανθρώπινων. Πρόκειται για το σπουδαίο δίπτυχο Οι σημαίες των προγόνων μας (Flags of Our Fathers) και Γράμματα από το Ίβο Τζίμα (Letters from Iwo Jima). Ο Κλιντ Ίστγουντ σκηνοθέτησε ένα υπέροχο, ουμανιστικό, αντιπολεμικό και πανανθρώπινο δίπτυχο ταινιών για τον πόλεμο του Ειρηνικού κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, μεταξύ Αμερικής και Ιαπωνίας. Το απομυθοποιητικό δίδυμο φιλμ για τη σύγκρουση Αμερικανών και Γιαπωνέζων περιγράφει την ίδια μάχη σε δύο διαδοχικές ταινίες, μα από διαφορετική σκοπιά, πρώτα τη (μυθοποιημένη, απατηλή) αμερικάνικη και μετά τη γιαπωνέζικη, με ήρωες τους Ιάπωνες πολεμιστές, που στην ταινία μιλούν τη γλώσσα τους. O Κλ. Ίστγουντ σκηνοθέτησε επίσης το American Sniper, το 2015, και το The Outlaw Josey Wales, για τον αμερικάνικο εμφύλιο, το 1976.

Μετά από διακοπή κι εκκωφαντική σιωπή είκοσι χρόνων, ο Αμερικανός Τέρενς Μάλικ επέστρεψε στη σκηνοθεσία με το αριστουργηματικό Λεπτή κόκκινη γραμμή (The thin red line, 1998), που είναι ένα όμορφο και βίαιο, φυσιοκρατικό και λυρικό, ανθρωπιστικό αντιπολεμικό. Αποτελεί μεγαλειώδη, οπτική, ελεύθερη διασκευή του αυτοβιογραφικού, μυθιστορηματικού χρονικού του Αμερικανού συγγραφέα Τζέιμς Τζόουνς (έγραψε και το αντιμιλιταριστικό Από εδώ έως την αιωνιότητα, που σκηνοθέτησε ο Φρ.Τσίνεμαν, με ελλην. τίτλο Όσο υπάρχουν άνθρωποι). Ο σκηνοθέτης στην αρχή του φιλμ μας δείχνει τον αθώο και ωραίο, ειρηνικό κόσμο του νησιού, έναν χαμένο Παράδεισο, που αργότερα θα γίνει το πεδίο μιας αιματηρής, ανελέητης μάχης. Ο Τ. Μάλικ παρουσιάζει τον παραλογισμό του πολέμου, την εσωτερική λογική της αδυσώπητης βίας που τον διατρέχει και που καταστρέφει την προγενέστερη απλή, χαρούμενη και αγνή ζωή του νησιού του νότιου Ειρηνικού, στο οποίο διαδραματίζονται οι σκληρές μάχες της ιστορίας (και της Ιστορίας, μιας που η μάχη εκεί, στο Γκουανταλκανάλ, μεταξύ Αμερικανών και Γιαπωνέζων, συνέβη πραγματικά στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, το 1942). Ο T. Μάλικ σκηνοθέτησε τέλεια, δυναμικά και συγκινητικά, αυτές τις μάχες, μέσα στη χυμώδη, αιώνια και θεϊκή, πανέμορφη φύση που περιβάλλει τους πολεμιστές. Ο Τέρενς Μάλικ ανεβάζει σε πολύ υψηλά επίπεδα τον στοχασμό, την ενσυναίσθηση και τη δραματικότητα της ταινίας του, επικεντρώνοντας την προσοχή του στα ζητήματα του θανάτου και του φόβου του θανάτου των ευάλωτων ανθρώπων σε ακραίο κίνδυνο. Η προσέγγισή του έχει ιδιαίτερη αξία γιατί δεν εστιάζει μόνο, με αξιοπρέπεια, στα συναισθήματα των Αμερικανών στρατιωτών, αλλά και των Γιαπωνέζων. Στο φιλμ ενυπάρχει έντονα η ηθική διάσταση των πράξεων των μαχητών, καθώς κι η θρησκευτική, χριστιανική προσέγγιση από τους ίδιους της πολεμικής δράσης τους, με αυτεπίγνωση. Οι περισσότεροι πιστεύουν στη φιλία, στο φιλότιμο, στην ανδρεία, στην ανθρωπιά, στον Θεό, στον πατριωτισμό, και στη συντροφικότητα κι αλληλεγγύη προς τους συναγωνιστές τους.

Έχουν όμως γυριστεί και εξαιρετικά αντιπολεμικά φιλμ στην Ιαπωνία, πολλά από αυτά για τον πόλεμο, όπως το Tatakau heitai (Fighting oldiers) του Fumio Kamei (1939), Η άρπα της Βιρμανίας (1956) και Fires on the plain (Nobi, 1959) του σπουδαίου Κεν Ιτσικάουα· τα τρία φιλμ – η εξαίσια αντιπολεμική τριλογία – του The human condition (Ningen no joken, 1959-1961), του Μασάκι Κομπαγιάσι· το Under the Flag of the Rising Sun (1972) του Κίντζι Φουκασάκου, το Καλά Χριστούγεννα κύριε Λόρενς (1982) του νεωτεριστή, ρηξικέλευθου Ιάπωνα σκηνοθέτη Ναγκίζα Όσιμα, και το Nausicaä of the Valley of the Wind (1984) του καρτουνίστα Χαγιάο Μιγιαζάκι κ.ά. Έχουν γυριστεί, επίσης, το City of life and death (2009), του Κινέζου Lu Chuan και Τα λουλούδια του πολέμου (2011), του κλασικού πλέον, Κινέζου Ζαν Γιμού. Ιδού κι οι ταινίες δύο πολύ καλών Νοτιοκορεατών σκηνοθετών: Το JSA, Joint Security Area (Gongdong gyeongbi guyeok JSA, 2000) του Παρκ Τσαν-Γουκ και Το δίχτυ (2016) του Κιμ Κι-Ντουκ.

Το 1981 ο Πίτερ Γουίαρ σκηνοθέτησε την αυστραλιανή ταινία Καλλίπολη. Και το 2003, οι SteveConnely και John Pilge το ντοκιμαντέρ Breaking the Silence: Truth and Lies in the War on Terror, εναντίον των πολέμων του Τζορτζ Μπους Jr. O Μελ Γκίμπσον σκηνοθέτησε το αυστραλιανοαμερικάνικο Hacksaw Ridge (Αντιρρησίας συνείδησης), το 2016.

 Στη Μ. Βρετανία, ο Άντονι Άσκουιθ γύρισε το 1931 το Tell England. Ο Μάικλ Πάουελ έφτιαξε το 1939, το The spy in black. Ο Τζόζεφ Λόζεϊ δημιούργησε, το 1964, το King and country.  Το Πώς κέρδισα τον πόλεμο, η αντιπολεμική σάτιρα του Ρίτσαρντ Λέστερ γυρίστηκε το 1967. O Πίτερ Μπρουκ γύρισε το 1968 το φιλμ εναντίον του πολέμου του Βιετνάμ, Tell Me Lies. Το 1969 ο Ρίτσαρντ Ατένμπορο γύρισε το Oh! What a Lovely War. Το 2004 έγινε το αγγλικό & νοτιοαφρικάνικο φιλμ Hotel Rwanda του Τέρι Τζορτζ. Το 2006, το The Road to Guantanamo, του σημαντικού Μάικλ Γουιτερμπότομ. Το 2013 πραγματοποιήθηκε το φιλμ Patrol του Τομ Πιτς, για τον πόλεμο στο Αφγανιστάν μεταξύ Αμερικανών και ταλιμπάν. Το 1917, μια βρετανοαμερικάνικη παραγωγή, που αναφέρεται στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, αποτελεί μια από τις κορυφαίες ταινίες του Άγγλου Σαμ Μέντες. Το 1917 είναι ένα φιλμ το οποίο ξεφεύγει οπωσδήποτε από την αισθητική, το ύφος και την άποψη των κλασικών, ηρωικών κι επικών, πολεμικών ταινιών δράσης των μετρ του είδους στο κλασικό Χόλιγουντ, Ντμίτρικ, Χοκς, Μαϊλστόουν, Φούλερ, Άλαν Ντουάν, κ.α., διότι η στυλιστική προσέγγιση του Μέντες κατάγεται από το νέο Χόλιγουντ των δεκαετιών του ‘70 και ‘80 και τους δημιουργούς του, Κόπολα, Όλιβερ Στόουν και πρώτα απ’ όλα τον Σπίλμπεργκ της Διάσωσης του στρατιώτη Ράιαν (1998), με την οποία ταιριάζει θεματικά. Με τα παραπάνω εννοούμε πως, όπως οι σκηνοθέτες – δημιουργοί του νέου κι ανανεωμένου αμερικάνικου σινεμά του ‘70 και του ‘80, ο Μέντες πρωτοτυπεί σχετικά με τη φόρμα και αισθητική του. (Επίσης, δεν βρίσκεται μακριά από τις Σημαίες των προγόνων μας, 2006, του Κλιντ Ίστγουντ ή τη Δουνκέρκη, 2017, του Νόλαν). Στο πρώτο επίπεδο προέχει  και κυριαρχεί η αλληλεγγύη μεταξύ των συμπολεμιστών και φίλων, ο αγώνας για την επιβίωση και ταυτοχρόνως τη βοήθεια προς τον σύντροφο, η ανθρωπιά, το θάρρος, η συμπόνοια, η φιλία κι η αψηφισιά των κινδύνων. Οι εικόνες των σκοτωμένων στις μάχες, των θανάτων και των απροσδόκητων συγκρούσεων, ακόμη και σώμα με σώμα, με επίδικο τη ζωή του στρατιώτη, μας κάνουν να ανατριχιάζουμε. Ο θάνατος καραδοκεί για όλους και κάποια στιγμή περιμένει απροειδοποίητα στη γωνία. Το 1917 ζωντανεύει μπροστά μας τη φρίκη, τις σφαγές, το χάος και τον παραλογισμό του πολέμου, που τους διασχίζουν δυο νέοι με την ανθρωπιστική αποστολή της διάσωσης των συμπολεμιστών τους από μια μάταιη, εκ των προτέρων χαμένη μάχη. Η ταινία του Μέντες είναι ένα ανάγλυφο και παραστατικό, πολεμικό αντιπολεμικό φιλμ (ή αντιπολεμικό πολεμικό φιλμ). Η ιστορία είναι απλή και βασίζεται σε αφηγήσεις περιστατικών από τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, του παππού του Σαμ Μέντες, ο οποίος είχε επιφορτισθεί με δύσκολες κι επικίνδυνες μεταφορές μηνυμάτων: Δυο νεαροί, αναλώσιμοι στρατιώτες παίρνουν διαταγή από τον στρατηγό τους να παραδώσουν, το γρηγορότερο δυνατόν, το μήνυμα της ακύρωσης της επίθεσης του αγγλικού στρατού σε μια τοποθεσία της Γαλλίας, γιατί οι Γερμανοί τους έχουν στήσει παγίδα και τους περιμένουν. Στο αγγλικό σύνταγμα που θα επιτεθεί, υπηρετεί ο μεγάλος αδελφός του ενός στρατιώτη. Οι δυο νέοι στρατιώτες σπεύδουν με αυταπάρνηση, μέσα από την εμπόλεμη ζώνη, αψηφώντας τον εχθρό και τους τεράστιους κινδύνους, να παραδώσουν το σύνθημα της αναδίπλωσης, με στόχο να σώσουν τους συμπατριώτες τους, επιβιώνοντας οι ίδιοι, σε μια σχεδόν ακατόρθωτη αποστολή. Η ιδιαιτερότητα του επικού και ταυτοχρόνως ποιητικού 1917 έγκειται στα εκπληκτικά, μακριά σε διάρκεια, μονοπλάνα και σε εικόνες εντυπωσιακές κι εφιαλτικές που μας δυναμιτίζουν το μυαλό με φανταστικές, αποκαλυπτικές εικόνες (στην έρημη, σκοτεινή και πορτοκαλιά νεκρόπολη, εικόνες που λες και προέρχονται από την κόλαση του Δάντη). Παρακολουθούμε τον τρομακτικό αγώνα δρόμου των δυο νεαρών στρατιωτών με την ψυχή στο στόμα, σε παράξενα χαρακώματα και σε λαγούμια, μέσα στις λάσπες ή ανάμεσα στους αρουραίους, σε πεδία της μάχης σπαρμένα με σαπισμένα ή αιματοβαμμένα πτώματα, σε ερείπια χωριών κι αγροκτημάτων, σε υπόγειες παγίδες και σε σκοτάδια. Ο Σπίλμπεργκ του Στρατιώτη Ράιαν και οι επιφανείς Άγγλοι σκηνοθέτες του είδους, Ντέιβιντ Λιν και Ρίτσαρντ Ατένμπορο, δείχνουν να υπάρχουν κάπου στο στιλ και το ύφος της κινηματογράφησης του Μέντες.