Η φωτογραφική αλήθεια της Σοφίας Δαλαμάγκα

Ξεκίνησε τη φωτογραφία στα 28. Όπως λέει, προέκυψε κάπου ανάμεσα σε συνεδρίες με ψυχολόγο και ανάγκης να βρει ένα καινούργιο ενδιαφέρον. Η κολλητή της, που είχε ξεκινήσει και αυτή μαθήματα, ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε τον δάσκαλο φωτογραφίας. Αυτή ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε την ίδια τη φωτογραφία. Και από το πρώτο σκίρτημα μέχρι σήμερα η Σοφία Δαλαμάγκα δίνει, μέσα από τον φακό της, εικόνες αδιαπραγμάτευτης αλήθειας.

«Κοιτώντας λίγο πίσω, έχω την πεποίθηση πως αν το εκπαιδευτικό σύστημα και οι κοινωνικές νόρμες επέτρεπαν στα παιδιά να ανακαλύψουν και να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους και σταματούσαν να κατασκευάζουν παπαγάλους με πανεπιστημιακούς τίτλους (είμαι και εγώ μια από αυτούς), θα είχα ασχοληθεί πολύ νωρίτερα με τη φωτογραφία, γλιτώνοντας ίσως αρκετά χρόνια υπαρξιακού κενού».

Μίλησέ μου για την περίοδο που η φωτογραφία αρχίζει να μπαίνει στη ζωή σου.
Τα πρώτα χρόνια η ενασχόλησή μου με το μέσο οφείλω να ομολογήσω ότι ήταν παιδιάστικη. Δεν υπήρχε στο έργο μου συνοχή. Ήταν αποσπασματικό, όπως και εγώ η ίδια ήμουν αποσπασματική. Ώσπου άνοιξε το κουτί της Πανδώρας. Κι ένας θυμός ανεξέλεγκτος, μη διαχειρίσιμος, ξεχύθηκε. Ήρθε το πένθος. Η απώλεια. Και η φωτογραφία σταδιακά μετατράπηκε σε τρόπο ύπαρξης και ανάσας.

Δηλαδή;
Ξεκίνησα να διαβάζω μανιωδώς για τη φωτογραφία, ιστορία της τέχνης, ψυχολογία, να βλέπω ατελείωτες ταινίες, να παρακολουθώ μαθήματα σε πανεπιστήμια εντός και εκτός, διαδικτυακά, διαλέξεις, σεμινάρια θεωρητικά και επεξεργασίας της εικόνας, οτιδήποτε έπεφτε στα χέρια μου και στην αντίληψή μου.

Υπήρξε όμως μια κρίσιμη στιγμή που σε οδήγησε σε ένα project.
Ένα βράδυ στη Βουδαπέστη, πριν 4 χρόνια περίπου, έχοντας κατεβάσει ένα μπουκάλι κρασί, έμεινα γυμνή, φορώντας μόνο ένα μαύρο παλτό και στάθηκα μπροστά στον καθρέφτη. Ήταν η πρώτη φορά που εντελώς ασυνείδητα, χωρίς να έχω τίποτα στο νου, έβγαλα ένα αυτοπορτραίτο. Και μετά ήρθε το επόμενο. Και το επόμενο. Και η δημιουργία του «SHAME». Ένα αυτοβιογραφικό και θυμωμένο project με αρκετά συμβολικά και σουρεαλιστικά στοιχεία στο περιεχόμενό του. Το φύλο και οι εκφάνσεις του, η ταυτότητα, η πατριαρχία, ο φόβος, τα στερεότυπα, η απόρριψη, ο πόνος, αυτό ο βουβός ενδόμυχος πόνος που σε κατατρώει εκ των έσω ξεβράστηκε όλος μέσα στο φωτογραφικό μου έργο. Και ύστερα ήρθε η εξιλέωση. Η συγχώρεση και η απαραίτητη ηρεμία για να ξεκινήσω να φωτογραφίζω ανθρώπους και προσωπικές ιστορίες άλλων.

Ας μείνουμε λίγο στο ανθρώπινο σώμα και πώς άρχισες να το τοποθετείς μπροστά στον φακό σου.
Το ανθρώπινο σώμα είχε πια μετατραπεί σε φορέα ιδεών, φαντασιώσεων, επιθυμιών και φόβων. Από εκείνη τη στιγμή, είτε μιλάμε για το δικό μου είτε για κάποιο ξένο σώμα, αντρικό ή γυναικείο, δεν έχει σημασία, το αντιμετώπισα σαν φόρμα και ύλη με απίστευτη δυναμική που μπορείς μέσω της πλαστικότητάς του να το αναδιαμορφώσεις και να το αναπλαισιώσεις σε κάτι νέο.

Όλη αυτή η ψυχική και νοητική διαδικασία πώς κατέληξε στην ομαδική έκθεση «Υπό Διαπραγμάτευση»;
Κάποια στιγμή έκανα ένα βήμα πίσω. Συνειδητοποίησα ότι όλα όσα προβληματίζουν εμένα σαν δημιουργό αφορούν και άλλες δημιουργούς. Σαν αποτέλεσμα, μου ήρθε η ιδέα να επιμεληθώ μια ομαδική έκθεση φωτογραφίας και εικαστικών στο Μπάγκειο μόνο με γυναίκες δημιουργούς και τίτλο «Yπό Διαπραγμάτευση». Η έκθεση αυτή, θύμα και αυτή της πανδημίας, έχει υποστεί δύο αναβολές. Ωστόσο, θα πραγματοποιηθεί. Και θα είναι ένας ύμνος στη γυναικεία ύπαρξη. Η κάθε δημιουργός έχει αποτυπώσει με το δικό της προσωπικό τρόπο τη γυναικεία υπόσταση και μορφή βάζοντας ένα κομμάτι στο παζλ ενός συλλογικού και πολυδιάστατου έργου που αδημονούμε να επικοινωνήσουμε με τους θεατές.

Αρθρογραφείς επίσης.
Τα τελευταία τρία χρόνια. Το IFocus.gr αρχικά, μετέπειτα το Photologio.gr και τώρα το έντυπο περιοδικό Photonet μου έδωσαν την ευκαιρία να επικοινωνήσω τις σκέψεις μου για τη φωτογραφία με τους αναγνώστες και τους ευχαριστώ για αυτό.

Η παρούσα περίοδος επηρέασε τον τρόπο που προσεγγίζεις τη φωτογραφία θεωρητικά και δημιουργικά;
Αυτή την εποχή της απομόνωσης, αυτό που με απασχολεί είναι η ταυτότητα και οι σημειολογικές αναφορές, αν θέλετε, της φωτογραφίας στη ζωή και στη μνήμη μας. Ο απρόσμενος προβληματισμός ανακαλύπτοντας πεταμένη φωτογραφία της φωτογράφου Nelly’s με σφραγίδα από το στούντιο της και ημερομηνία στη πίσω πλευρά της σε τελάρο, κάποιο απομεσήμερο στην πλατεία Αβησσυνίας το καλοκαίρι με έβαλε σε σκέψεις. Άπειρες φωτογραφίες από προσωπικές, οικογενειακές στιγμές στη τιμή των 50 λεπτών πεταμένες. Τι είναι η φωτογραφία, τεκμήριο μνήμης ή λήθης ή απλώς ο καθρέφτης του φωτογράφου ήταν το ερώτημα και η αρχή δημιουργίας ενός πρότζεκτ με τεχνικές κολάζ και mix media. Η φωτογραφία εξελίσσεται, μαζί της και εγώ.

Μετά από αυτές τις σκέψεις, πώς θα την περιέγραφες με μια πρόταση;
Ο οπτικός λόγος δεν σου δίνει απλώς τη δυνατότητα να δηλώσεις «είμαι εδώ και υπάρχω», αλλά να διαμαρτυρηθείς, να προβληματίσεις, να θέσεις ένα ερώτημα για τη δυστοπική εποχή που βιώνουμε. Η φωτογραφία αποτελεί μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς ενός τόπου και έτσι θα πρέπει να αντιμετωπίζεται. Χωρίς διακρίσεις.

Υπάρχει κάτι το οποίο θα ήθελες να αλλάξει στον συγκεκριμένο χώρο;
Αυτό που θέλω σίγουρα είναι η γυναικεία φωτογραφία στην Ελλάδα να αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη δυναμική, περισσότερες ευκαιρίες επικοινωνίας με το κοινό και αναγνωρισιμότητας αλλά και θέσεις εργασίας που θα μπορεί να διεκδικήσει ισότιμα με έναν άνδρα με βάση το portfolio και όχι το φύλο.

---

Δείτε τη φωτογραφική δουλειά της Σοφίας Δαλαμάγκα στο Facebook και το Instagram