Άνσελμ Κίφερ: Η επιρροή του Βίνσεντ Βαν Γκογκ στο έργο του και η μετουσίωσή της
Ο Άνσελμ Κίφερ, ήταν δεκαοχτώ χρονών όταν κατάφερε να πάρει μια υποτροφία για να ταξιδέψει στους τόπους όπου είχε δημιουργήσει ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ αναζητώντας τα χνάρια του. Ξεκινώντας από την Ολλανδία, περνώντας από το Βέλγιο, το Παρίσι και καταλήγοντας στην Αρλ, στη νότια Γαλλία. Από τότε και μέχρι σήμερα το έργο του ολλανδού ογκόλιθου ενυπάρχει, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, φανερά ή υπόρρητα, στις εμβληματικές, δημιουργίες του μεγάλου Γερμανού εικαστικού. Μοιάζοντας, ορισμένες φορές, να τον «στοιχειώνει».
Άνσελμ Κίφερ - Βίνσεντ Βαν Γκογκ: Η έκθεση στο Μουσείο Βαν Γκογκ που αναδεικνύει τις επιρροές του γερμανού εικαστικού
Τη σχέση και τις επιρροές του Βαν Γκογκ στην εξηντάχρονη δημιουργική πορεία του Άνσελμ Κίφερ έρχεται να αναδείξει μια έκθεση που λειτουργεί τώρα στο Άμστερνταμ, στο μουσείο Βαν Γκογκ, και που πρόκειται να μεταφερθεί στις 28 Ιουνίου στη Royal Academy του Λονδίνου.
Αυτά είναι τα γεγονότα. Και εδώ αρχίζουν οι σκέψεις.
Πώς άραγε να δείχνουν, τι αίσθηση να δημιουργούν στο θεατή, -προφανώς όχι δίπλα – δίπλα αλλά έστω και απέναντι- οι μικρών διαστάσεων πίνακες του Βαν Γκογκ σε σχέση με τις μνημειακές δημιουργίες του Κίφερ; (Για παράδειγμα ο πίνακας του Βαν Γκογκ “Starry Night”, ζωγραφισμένος με λάδι είναι μόλις 73.7 × 92.1 εκ. ενώ ο ομώνυμος του Κίφερ, δημιουργημένος με γαλάκτωμα, λάδι, ακρυλικό, αστάρι, άχυρο, φύλλα χρυσού, ξύλο, σύρμα, ίζημα ηλεκτρόλυσης, καλύπτει μια επιφάνεια 4,70 x 8,40 μέτρων).
Και φυσικά δεν αναφέρομαι στην ποιότητα των δύο καλλιτεχνών -αυτή είναι αδιαμφισβήτητη- αλλά στην εξέλιξη λίγο πάνω από έναν αιώνα, πάνω-κάτω, του τρόπου που πρωταρχικά αισθήματα μεταπλάθονται σε νέες μορφές έκφρασης στην εποχή των έντονων, εννοιολογικών αναπαραστάσεων.
Πιθανόν να ισχύει το ότι η αντίθεση υπογραμμίζει τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους οι δύο καλλιτέχνες ασχολούνται και αποδίδουν, ο καθένας με τον τρόπο του, τη διαχρονική, βαθειά και συχνά ασυνείδητη, ανθρώπινη εμπειρία: ο Βαν Γκογκ μέσω της ανάδειξης των προσωπικών συναισθημάτων και ο Κίφερ μετουσιώνοντας αυτά τα συναισθήματα εντάσσοντας τα στη συλλογική μνήμη και την Ιστορία. Ή, όπως γράφει ο κριτικός των Financial Times «τα έργα τους, όταν τα βλέπει κανείς μαζί, προσφέρουν έναν πλούσιο διάλογο μεταξύ συναισθηματικής έκφρασης και εννοιολογικής εξερεύνησης».
Υπάρχει όμως και ο αντίλογος: από τον κριτικό του Guardian Jonathan Jones. Αντιγράφω από την κριτική του: «Άνσελμ Κίφερ -Βινσεντ Βαν Γκογκ: ένας δημιουργικός γίγαντας συνθλίβεται κάτω από το αστρικό μεγαλείο του Βαν Γκογκ. Αυτή η έκθεση κάνει τον Γερμανό καλλιτέχνη να μοιάζει με μια κιτς καμπαρέ εκδοχή του Ολλανδού δασκάλου – η σύγκριση είναι καταστροφική για τον Κίφερ».
Άνσελμ Κίφερ, Nevermore 2014
(Σημειωτέον πως ο τίτλος της έκθεσης στο Άμστερνταμ είναι «Sag mir wo die Blumen sind», από τη γερμανική ερμηνεία της Μάρλεν Ντήτριχ του τραγουδιού του Πιτ Σίγκερ «Where all the flowers gone», που δίνει την αφορμή στον Jones να γράψει για «καμπαρέ εκδοχή», ενώ ο τίτλος του πίνακα του Κίφερ σε σχέση με τον διάσημο αντίστοιχο του Βαν Γκογκ «Wheatfield with Crows» είναι «Nevermore», παραπέμποντας στο ποίημα του Πόε. Άντε πάλι αυτή η «διακειμενικότητα»…).
Εντέλει, πάντως, το τι από τα δύο συμβαίνει, το αν με τη σημαντική αυτή έκθεση ο θεατής μένει με την αίσθηση της εξέλιξης της καλλιτεχνικής έκφρασης ή αν ο Βαν Γκογκ «συνθλίβει» τον Κίφερ απομένει σ’ εμάς τους ίδιους, ως θεατές.
Από την αναδρομική του Κυριάκου Μορταράκου και τη μεγάλη έκθεση του Δημήτρη Σεβαστάκη στις επιζωγραφισμένες φωτογραφίες του Κώστα Λάκη και τους καλλιτεχνικούς αλγόριθμους του Τσαρλς Σάντισον
15°
