Τι οφείλουμε στη δημοκρατία: οι εικαστικές δράσεις

Πώς μιλούν για τη δημοκρατία το σώμα, η γλώσσα και η τροφή; Πώς μπορούμε να σκεφτούμε ξανά τη δυνατότητα συμβίωσης μέσα από την ηθική, τη δικαιοσύνη, το περιβάλλον; Από τις 5 έως τις 7 Ιουλίου η πλατφόρμα What We Owe Democracy/Τι οφείλουμε στη δημοκρατία, που ενορχηστρώνει ο Νίκος Διαμαντής –μια συνεργασία του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά με το Φεστιβάλ Αθηνών–, εστιάζει στο τρίπτυχο υγεία-τροφή-γλώσσα με δωρεάν δράσεις στο Νοσοκομείο Σωτηρία, την Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου και την Εθνική Βιβλιοθήκη αντίστοιχα.

«Η Δημοκρατία δεν είναι μόνο μια μορφή διακυβέρνησης. Είναι μία ηθική φιλοδοξία και κυρίως είναι μία κατάκτηση της βαθιάς ανθρώπινης υπόστασης. Καλούμαστε να παραμείνουμε ενεργοί, συμμετέχοντας αλλά και αναγνωρίζοντας την ουσιαστική ισότητα του άλλου», σημειώνει ο γνωστός σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής του ΔΘΠ, και διευκρινίζει: «Μέσα από την παράδοση των κοινωνικών συμβολαίων σε διαφορετικά διασταυρούμενα πεδία, θέτουμε άβολα ερωτήματα που προσεγγίζουν την ιδεατή μετακίνηση της δημοκρατίας από το “εγώ” στην κοινότητα, καθώς και το ανοιχτό ερώτημα της εκπροσώπησης του ατομικού στο συλλογικό».

Λογοτέχνες και φιλόσοφοι, ηθοποιοί και χορευτές, εικαστικοί και μουσικοί έρχονται να κεντρίσουν σκέψεις και διαλόγους για τις οφειλές μας απέναντι στη Δημοκρατία. Ανάμεσά τους ο Ηλίας Μαγκλίνης και η Σοφία Νικολαΐδου οι οποίοι υπογράφουν το κείμενο «Οι χάρτες των υπέροχων σωμάτων μας» –που θα ερμηνεύσουν οι ΕβελίναΑραπίδη, Πέρης Μιχαηλίδης και Όμηρος Πουλάκης–·η Γλυκερία Μπασδέκη και ο Χρήστος Χρυσόπουλος με το «Μέχρι το επόμενο δελτίο ειδήσεων θα είναι ήδη αργά»–που θα «ζωντανέψουν» η Μάνια Παπαδημητρίου και ο Βαγγέλης Ρόκκος– και οι Μιχάλης Μακρόπουλος, Νικήτας Σινιόσογλου και Βίβιαν Στεργίουοι οποίοι εστιάζουν στο «αίσθημα δικαίου» –σκέψεις που θα μας συστήσουν μέσα από την ερμηνεία τους οι Θοδωρής Γκόνης, Δανάη Παπουτσή, Γιάννης Τσορτέκης κ.ά.

Παράλληλα, σε κάθε χώρο θα εκτυλίσσονται περφόρμανς, παρεμβάσεις από γνωστούς στοχαστές αλλά και εκθέσεις. Ο Μπάμπης Βενετόπουλος και ο Φίλιππος Τσιτσόπουλος, σε επιμέλεια του Δημήτρη Τρίκα, μας συστήνουν την ιστορία του νοσοκομείου Σωτηρία μέσα από τις «Βαλίτσες των αζήτητων νεκρών». Στο «Cencored» (που επιμελείται ο Νίκος Παΐσιος), η Χριστίνα Μήτρεντσε, σταθερά με υλικό της τα βιβλία, καταθέτει ένα σχόλιο για τη λογοκρισία, ενώ το «FishyDemocracy»(από την πλατφόρμα της Ελένης Ρήγα, Γραφείο των Υδάτινων Κοινών, σε συνεργασία με το Atopos Unbound) επιχεhιρεί να δημιουργήσει μια εφήμερη δημοκρατία των νερών, των ψαριών και των ψαράδων, υποστηρίζοντας μια βιώσιμη προσέγγιση στη διακυβέρνηση.

Τι οφείλουμε στη δημοκρατία: ο Δημήτρης Τρίκας για την εικαστική δράση των Φίλιππου Τσιτσόπουλου και Μπάμπη Βενετόπουλου

«Η «Σωτηρία» –όπως ήταν και παραμένει γνωστό το πρώτο οργανωμένο φθισιατρείο της χώρας, από την ίδρυσή του, στην αρχή του 20^ου αιώνα, και μέχρι την ανακάλυψη της πενικιλίνης και την αρχή της θεραπείας της τότε επικίνδυνης και θανατηφόρας νόσου της φυματίωσης– είναι το απόλυτο αποτύπωμα και η δραματική συμπύκνωση της πιο ταραγμένης περιόδου της νεότερης Ελλάδας.

Ιδρύεται το 1905 ως τέκνο της ανάγκης προστασίας της δημόσιας υγείας όσο και της αστικής φιλανθρωπίας που αρχικά υποκαθιστούσε ένα δυσλειτουργικό, ατελές κράτος. Λόγω της φύσης της ασθένειας και της κοινωνικής σύνθεσης του πληθυσμού της «Σωτηρίας» –ασθενών, συγγενών και προσωπικού–, η ιστορία του νοσοκομείου είναι ο καθρέφτης της μεγάλης ιστορίας του τόπου με εμφανή τα κεφάλαια του εθνικού διχασμού, της δικτατορίας Μεταξά, του αλβανικού έπους και της γερμανικής κατοχής, της Εθνικής Αντίστασης, των εμφυλίων πολέμων και της πρώτης δεκαετίας της μετεμφυλιακής, «καχεκτικής» –όπως αποκλήθηκε εύστοχα– δημοκρατίας του ’50.

Δραματική κορύφωση της όλης ιστορικής διαδρομής του Νοσοκομείου Σωτηρία θεωρούμε “τις βαλίτσες των αζήτητων νεκρών” που βρέθηκαν τυχαία, μόλις πριν έξι-επτά χρόνια, και σώθηκαν από μια σύμπτωση, την προσοχή και την ευαισθησία ενός ανθρώπου.

Το εικαστικό πρότζεκτ “Νοσοκομείο Σωτηρία-Οι βαλίτσες των αζήτητων νεκρών” θέλει να αποτυπώσει και να αφηγηθεί, θραύσματα αυτής της δραματικής ιστορικής διαδρομής με τα πρωτότυπα in situ έργα των καλλιτεχνών: την περφόρμανς του Φίλιππου Τσιτσόπουλου και την βίντεο-εγκατάσταση του Μπάμπη Βενετόπουλου. Χώρος τέλεσης το πρώτο κτίσμα της Σοφίας Σλήμαν και το αμφιθέατρο του Νοσοκομείου.

Ο Φίλιππος Τσιτσόπουλος θα ξεκινήσει βγαίνοντας ως “φάντασμα” από τα ερείπια του πρώτου κτίσματος του κτιριακού συμπλέγματος του Σωτηρία, που αναγέρθηκε το 1905 από την Σοφία Σλήμαν, και ο Μπάμπης Βενετόπουλος με την βιντεο-εγκατάσταση “Rats 2024” από μια μεγάλη οθόνη τηλεόρασης και 28 μόνιτορ, στην παλαιά καμπίνα της μηχανής προβολής του αμφιθεάτρου του νοσοκομείου, μιλάει για τον σύγχρονο άνθρωπο που βρίσκεται παγιδευμένος μέσα σε ένα σύστημα διάχυτων εξουσιών, που είναι παντού. Από το νοσοκομείο, την φυλακή, το εργοστάσιο μέχρι το σχολείο και το στρατόπεδο, χώρους εγκλεισμού και επιτήρησης, δηλαδή, χώρους άσκησης εξουσίας. Είναι μια προσπάθεια με διάθεση ενδοσκόπησης που θέτει ερωτήματα για τα αδιέξοδα, τις ψυχικές εντάσεις και τους αποκλεισμούς της σύγχρονης αστικής πραγματικότητας».

O Νίκος Παΐσιος για το έργο της Χριστίνας Μήτρεντσε στην Εθνική Βιβλιοθήκη

«Το έργο “CENSORED” είναι μία διαδραστική εγκατάσταση-περφόρμανς της Χριστίνας Μήτρεντσε. Βασίζεται σε ένα εντελώς δικό της, μακρόπνοο, συμμετοχικό εικαστικό έργο εν προόδω με τίτλο “Add To My Library”, που έχει προσελκύσει πάνω από 3.000 πολίτες του κόσμου, με στόχο να συνεισφέρει σε έναν κριτικό, γόνιμο διάλογο με τις διεθνείς γεωγραφικές κοινότητες.

Απαγορευμένα βιβλία –απαγορευμένα από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα και τις αυταρχικές ιδεολογίες και ιδεοληψίες–, δανεισμένα από τέσσερις βιβλιοθήκες (Ίδρυμα Λασκαρίδη, ΜΙΕΤ/ΕΛΙΑ, Αμερικανικό Κολλέγιο Ψυχικού και Δημοτική Βιβλιοθήκη Πειραιά), “χτίζουν” μια εφήμερη, επιδαπέδια meta-library (δηλαδή το ιδεατό σύνολο των ανθρώπινων γνώσεων, μαζί με τα εργαλεία αποθήκευσης και πρόσβασης σε αυτές τις γνώσεις) και συγκρούονται εννοιολογικά για να σχηματίσουν μια νέα εμπειρία ανάγνωσης στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, στο πλαίσιο της συνεργασίας του Δημοτικού Θεάτρου Πειραία με το Φεστιβάλ Αθηνών.

Τα βιβλία πάντα αποκαλύπτουν ό,τι πιο μυστικό, κυνηγημένο, παράξενο και απαγορευμένο έχει κατά καιρούς εκδοθεί. Ποιοι ήταν εκείνοι οι κάποτε κρατούντες που δεν ήθελαν να κυκλοφορήσουν και κρατούσαν τη γνώση “κλειδωμένη” και “μυστική”; Το έργο διερευνά πώς το σώμα μας μπορεί να είναι το ίδιο το βιβλίο, και το αντίστροφο, και πώς μετατρέπεται σε ακολουθίες νοημάτων για τη δημοκρατία, τη λογοκρισία, την ελευθερία του λόγου στις παγκόσμιες κοινότητες, την εποχή του διαδικτυακού πολιτισμού και της τεχνητής νοημοσύνης.

Η δράση/performance προσκαλεί τους χρήστες να εισέλθουν στον ψυχοφυσικό χώρο της βιβλιοθήκης και η τελική “καταστροφή” των βιβλίων παραπέμπει στο Fahrenheit 451 (θερμοκρασία καύσης του χαρτιού και καταστροφής της γνώσης, θέμα του ομώνυμου βιβλίου του Ray Bradbury από όπου εμπνεύστηκε στα 1966 ο Φρανσουά Τρυφφώ την ταινία με τον ίδιο τίτλο), στη βία, στα μέσα ενημέρωσης και στην περιβαλλοντική καταστροφή. Η συγκέντρωση των κατεστραμμένων βιβλίων,με τον τρόπο της Χριστίνας Μήτρεντσε, μας προτρέπει στην ανάκτηση της απουσίας τους».

Η Ελένη Ρήγα για τη «Fishy Democracy» στην Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου

«Το Fishy Democracy επιχειρεί να δημιουργήσει μια εφήμερη δημοκρατία των νερών, των ψαριών και των ψαράδων, υποστηρίζοντας μια περιεκτική και βιώσιμη προσέγγιση στη διακυβέρνηση.

Ο όρος «fishy» στον τίτλο λειτουργεί ως λογοπαίγνιο που σημαίνει τόσο «ψαρίσια» όσο και «ύποπτη» δημοκρατία, ενθαρρύνοντας την κριτική σκέψη για τα τρέχοντα δημοκρατικά και οικολογικά συστήματα. Η δράση αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης πρωτοβουλίας από το Γραφείο των Υδάτινων Κοινών για να εξερευνήσει την έννοια των υδάτινων κοινών –τη συλλογική φροντίδα των υδάτων, αναγνωρίζοντας τον ζωτικό τους ρόλο στη διατήρηση όλων των μορφών ζωής. Επιπλέον, με αυτή την εκδήλωση, προσπαθούμε να εφαρμόσουμε μια “κοσμολογική περφόρμανς” όπως ορίζεται από τη φιλόσοφο Donna Haraway δημιουργώντας συγγένειες πέρα από τα όρια των ειδών.

Στις 7 Ιουλίου στις 8 μ.μ. ο καλλιτέχνης Πάνος Χαραλάμπους και ο συνεργάτης του μουσικός Άγγελος Κράλλης μεταμορφώνουν μια αλιευτική βάρκα από ρόμπολο από τη λίμνη Αμβρακία σε ένα μοναδικό μουσικό όργανο. Το “AMVRAKIA.BLUES” είναι μια εξερεύνηση των προγονικών καταβολών, ένας συνδυασμός καλλιτεχνικών και εθνο-ακουστικών προσπαθειών για να ακούσει κανείς τα “αμνιακά” νερά του. Η λεμβωδία ενσωματώνει ήχους που συνδέονται με την αλιεία και τις δραστηριότητες που πραγματοποιούνται πάνω στη βάρκα ενώ ενημερώνεται από την πρωτοπορία και τη μοντερνικότητα.

Μια ώρα αργότερα, η καλλιτέχνιδα και designer Lily Consuelo Saporta Tagiuri και ο επιστημονικός της συνεργάτης Μάνος Μπαζάνης μας καλούν στο “Foraging the Tideline”, μια επιτελεστική γευσιγνωσία με αλόφυτα, φυτά που ευδοκιμούν σε αλμυρά, αλατούχα εδάφη. Tα αλόφυτα, που έχουν συλλεχθεί από τους ίδιους, αναδεικνύουν τη δύναμη των τεχνικών τροφοσυλλογής και της εμπειρικής γνώσης. Κατά τη διάρκεια της γευσιγνωσίας, οι συμμετέχοντες θα μάθουν για τα χαρακτηριστικά και τα οφέλη αυτών των αξιοσημείωτων φυτών, καθώς και τις μεθόδους συλλογής και προετοιμασίας τους. Αυτή η εμπειρία υπογραμμίζει την ανθεκτικότητα των αλόφυτων και τη δυνατότητα τους να υποστηρίξουν βιώσιμες γεωργικές πρακτικές σε αλμυρά περιβάλλοντα, συνδυάζοντας την τέχνη, την επιστήμη και τη βιωσιμότητα σε ένα συναρπαστικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο.

INFO
Νοσοκομείο Σωτηρία (5 Ιουλίου), Εθνική Βιβλιοθήκη (6 Ιουλίου), Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου (7 Ιουλίου), στις 19:00-22:00