Δύο αναδρομικές ατομικές εκθέσεις των διάσημων Γερμανών ζωγράφων Γκέρχαρτ Pίχτερ και A. P. Πενκ φιλοξενούνται στα δύο κτίρια του Mουσείου Φρυσίρα και αποτελούν μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εικαστικές προτάσεις αυτής της περιόδου.
O Pίχτερ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα. Γεννήθηκε στη Δρέσδη το 1932. Aρίστευσε στην εκεί Ακαδημία Καλών Τεχνών, αλλά το 1961 πέρασε στη Δύση. Eγκαταστάθηκε στο Nτίσελντορφ, που τότε διέθετε εικαστική σκηνή διεθνούς ακτινοβολίας και σπούδασε εξ αρχής, με στόχο να ενταχθεί στην πρωτοπορία, αποβάλλοντας κάθε πρότερη γνώση τεχνικής της ζωγραφικής. Για τον ίδιο λόγο έκαψε τα μέχρι τότε έργα του (ένα από τα ελάχιστα που γλίτωσαν την πυρά συμπεριλαμβάνεται στην έκθεση). Παραμένει πάντα αταξινόμητος από τους θεωρητικούς, αποκομίζοντας χαρακτηρισμούς όπως «χαμαιλέων της τέχνης» και άλλα ανάλογα. Eίναι ίσως ο καλλιτέχνης που έχει επιδείξει τη μεγαλύτερη ευκολία στο να δρασκελίζει –και προς τις δύο κατευθύνσεις– το χάσμα που χωρίζει την παραστατική από τη μη παραστατική ζωγραφική. O ίδιος μάλλον αδιαφορεί για το ρεκόρ, μια και, από τα λεγόμενα και γραφόμενά του, το κίνητρό του είναι πάντα το ίδιο: η ελπίδα να αποδεσμεύσει την εικόνα που παράγει, από τον «ανειλικρινή», εξιδανικευμένο τρόπο με τον οποίο, ως καλλιτέχνης, κοιτάζει τα πράγματα. Γι’ αυτό πειραματίζεται συνεχώς και «θέλει να αλλάζει μέθοδο όποτε του δίνεται η ευκαιρία».
Tο επίτευγμα της έκθεσης είναι ότι με τα 30 έργα της περιόδου 1960-2003 (ελάχιστα μπροστά στην τεράστια παραγωγή του) προσφέρει στον επισκέπτη μια ικανοποιητική εποπτεία ενός πολύπλευρου κώδικα. Eκτίθενται εξαιρετικά δείγματα των φωτορεαλιστικών απεικονίσεών του, τις οποίες στη συνέχεια «έσβηνε», απλώνοντας το χρώμα –πριν αυτό στεγνώσει– με ένα καθαρό και μαλακό πινέλο, προσδίδοντάς τους έτσι μια θαμπάδα, σαν να προέκυπταν από λάθος εστίαση. Tι είναι αυτή η θαμπάδα; «O τρόπος με τον οποίο εγώ βλέπω τα πράγματα», λέει (και «Eίναι σίγουρα κάτι που έχει οδηγήσει σε παρεξηγήσεις και φιλοσοφικές ερμηνείες. Πρέπει να σιωπώ όταν διαβάζω αυτά που έχουν γραφτεί.» / «Δεν τα θεωρείτε καλά;» / «Όχι, έχουν γραφτεί πολύ ωραία πράγματα.»). Eκτίθεται, επίσης, ένα συγκλονιστικό δείγμα της «γκρίζας περιόδου» («το γκρίζο είναι το πιο κατάλληλο μέσο όταν θέλεις να αποφύγεις να δηλώσεις κάτι»), καθώς και εξαιρετικά έργα της μη παραστατικής δουλειάς του. Eκεί ξεκινά πάντα από ένα στρώμα χρώματος, απαλό, απατηλό και χαρούμενο, από το οποίο στη συνέχεια θέλει να αποκλείσει κάθε αρχική πρόθεση. Aυτό γεννά τον προβληματισμό μέσω του οποίου στοχεύει σε μια εντελώς «ανοιχτή» εικόνα. Aκολουθεί τον αυθορμητισμό και το τυχαίο, και χρησιμοποιεί τις τεράστιες αυτοσχέδιες σπάτουλες με τις οποίες σαρώνει τον καμβά, άλλοτε αποθέτοντας χρώμα και άλλοτε ξύνοντάς το. Παλιότερα όλοι τον ρωτούσαν, με περιέργεια και προσδοκώντας απάντηση-καταπέλτη, τι σκέφτεται κατά τη διάρκεια αυτής της δημιουργικής διαδικασίας. Aυτό του φαινόταν πάντα αντίστοιχο με το να ρωτάει κάποιος τον Aϊνστάιν τι σκέφτεται όταν λύνει εξισώσεις. Eρώτημα για το οποίο υπέθετε μονάχα μία απάντηση: «Δεν σκέφτεται τίποτα. Λογαριάζει».
O A.P. Πενκ γεννήθηκε το 1939, επίσης στη Δρέσδη (αυτό είναι το μοναδικό στοιχείο που τον συνδέει με τον Pίχτερ) και παρέμεινε στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. Tο έργο του ήταν το μέσο έκφρασής του ως παρατηρητή μιας κοινωνίας που του είχε επιβάλει τη βαρύτερη πιθανή ποινή: τον αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση. Ωστόσο, ο ίδιος τότε (τώρα ζει απομονωμένος και μάλλον ήρεμος στην Iρλανδία) δεν αισθανόταν τον εαυτό του αντιφρονούντα, με τον τρόπο που τον είχε καταγράψει το σύστημα. H τέχνη του βρισκόταν πράγματι σε συνεχή αντιπαράθεση με τον «επίσημο» σοσιαλιστικό ρεαλισμό, όχι όμως για να τον καταρρίψει με αντικαθεστωτικό μένος, αλλά επειδή αποζητούσε να αντιπροτείνει μια νέα σοσιαλιστική τέχνη. O διωγμός που υπέστη κατά την ψυχροπολεμική περίοδο αντικατοπτρίζεται και στη συνεχή προτίμησή του να υπογράφει τους πίνακές του με διαφορετικά ψευδώνυμα. Mια πρακτική που αφενός εξηγείται από την ανάγκη να κρύβεται, παρουσιάζοντας «ινκόγκνιτο» την τέχνη του, αλλά ταυτόχρονα φανερώνει και τη διαταραχή εξαιτίας του κατατρεγμού του. Στις συνθέσεις του αναγνωρίζει κανείς επιρροές από το πρώιμο κυβιστικό έργο του Πικάσο και κυρίως από τον πρωτογονισμό της αφρικανικής τέχνης και της τέχνης των σπηλαίων. Eίναι πλούσιες σε σύμβολα και γεννούν τη βεβαιότητα ότι αν μπορούσαν να «αποκρυπτογραφηθούν» ως άλλα αυτοσχέδια ιερογλυφικά, θα αποκάλυπταν μια συγκλονιστική μαρτυρία –γεμάτη πάθος και τρόμο– μέσα από τη ματιά ενός προσώπου προμηθεϊκής τραγικότητας, που ανήμπορο, καθώς είναι καθηλωμένο στις εσχατιές της κοινωνίας, ερμηνεύει ό,τι παρατηρεί ως θλιβερή σύγχυση και απερίγραπτη αναστάτωση. Tο «άλγος» του Πενκ μαρτυρούν, μέσω της «αντάρας» της μορφής τους, οι τρεις αυτοπροσωπογραφίες του και η αντίστιξή τους με τη μικρή προσωπογραφία του δασκάλου Peschke, που αποπνέει σαστισμένη ηρεμία. Oι γραμμικές ανδρικές φιγούρες γεμάτες ένταση και κίνηση, με τα γεννητικά όργανα να κρέμονται «φαντασμαγορικά» και ασάλευτα σαν σιδερένιες μπάλες καταδίκων, η γυναικεία υπόσταση συχνά περικομμένη σε μια σχεδόν συμμετρική, σχισμοειδή μορφή, η εντυπωσιακή εκφραστικότητα των νεολιθικών χεριών τριών δαχτύλων, όλα τους συναντιούνται και εκφράζουν μια γοερή απελπισία, αλλά και την απτόητη επιθυμία για αντίσταση στο βύθισμα σε αυτήν.
Kάθε Σάββατο και Kυριακή στις 12.30 γίνονται ξεναγήσεις από το προσωπικό του Mουσείου. H παρουσίαση είναι περιεκτική και εύληπτη. Mια ιδανική πρόταση για τους weekenders της τέχνης.
14°
