Πώς μπορεί η γήρανση του πληθυσμού να επηρεάσει τομείς όπως η Εργασιακής πολιτικής, η Εκπαίδευσης, η Υγεία, το Ασφαλιστικό, η Άμυνα και η Δημόσια Ασφάλεια.
Σάλο έχει προκαλέσει στην κοινή γνώμη η περίπτωση του γηροκομείου στα Χανιά όπου, σύμφωνα με καταγγελίες, ηλικιωμένοι κακοποιούνταν συστηματικά με διάφορους τρόπους –και σε κάποιες περιπτώσεις οδηγούνταν στον θάνατο– από τα ίδια τα άτομα που ήταν υπεύθυνα για την καλή ψυχική και φυσική υγεία τους.
Όσο η αστυνομική έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη, καλό είναι το περιστατικό να χρησιμεύσει ως αφορμή για σκέψεις και διαπιστώσεις.
Η Ελλάδα είναι μια χώρα που γερνάει, σε μια ήπειρο που γερνάει επίσης με ταχείς ρυθμούς. Σύμφωνα με τα δημογραφικά στοιχεία, η Ευρώπη έχει σήμερα το υψηλότερο ποσοστό ηλικιωμένων ατόμων άνω των 65 ετών (25%). Φαίνεται ότι η Ευρώπη και η Ασία είναι οι περιοχές που θα αντιμετωπίσουν το μεγαλύτερο δημογραφικό πρόβλημα τις επόμενες δεκαετίες – η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική το μικρότερο. Οι ειδικοί έχουν υπολογίσει ότι μέχρι το 2050 σε όλες οι περιοχές του κόσμου –εκτός της Αφρικής– τουλάχιστον το ένα τέταρτο του πληθυσμού θα ξεπερνά τα 60 έτη.
Μία από τις σημαντικότερες συνέπειες αυτή της κατάστασης είναι ότι τα επόμενα χρόνια πολλές χώρες θα υποστούν σοβαρές πολιτικές και οικονομικές πιέσεις σε σχέση με τα θέματα των συντάξεων και του Δημόσιου Συστήματος Υγείας. Μία άλλη σημαντική όψη του θέματος είναι ότι σε μια κοινωνία που γερνάει, ο αριθμός των ανθρώπων με άνοια και άλλα συναφή διανοητικά προβλήματα, αυξάνεται σε αναλογία με τη γήρανση. Όπως είναι αναμενόμενο, μαζί με την άνοια αυξάνονται και κοινωνικά προβλήματα όπως τα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα, τα ατυχήματα, οι εξαφανίσεις ηλικιωμένων, αλλά και η οικονομική εκμετάλλευση και η κακοποίηση των ασθενών είτε από κάποιο μέλος της οικογένειάς, είτε από νοσηλευτικό προσωπικό.
Η σωματική και ψυχική κακοποίηση, και το bullying κατά των ηλικιωμένων που διαβιούν σε γηροκομεία ή άλλα ιδρύματα, σίγουρα δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για τους κοινωνικούς ερευνητές και τους γεροντολόγους, καθώς οι άνθρωποι τρίτης ηλικίας αποτελούν από αυτή την άποψη –μαζί με τα παιδιά– τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Εκτός από την οικονομική εκμετάλλευση που είναι μια εύκολα αναγνωρίσιμη αιτία πίσω από τέτοιου είδους συμπεριφορές, συχνά παρέχονται από τους ειδικούς και εξηγήσεις ψυχολογικού τύπου: τα τραύματα και τα απωθημένα ορισμένων νοσηλευτών που είχαν παραμεληθεί ή κακοποιηθεί κατά την παιδική τους ηλικία, τους ωθούν χρόνια αργότερα να κακομεταχειρίζονται αδύναμους, ηλικιωμένους ανθρώπους. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, την κακοποίηση που μπορεί να υποστεί ένας ηλικιωμένος στο ίδιο του το σπίτι από τα παιδιά ή τα εγγόνια του με την μορφή στέρησης βασικών αγαθών, όπως η τροφή, ή του ξυλοδαρμού – μια κακοποίηση που δύσκολα φτάνει να γνωστοποιηθεί στο ευρύτερο περιβάλλον.
Προκειμένου να αντιμετωπιστούν με επιτυχία αυτού του είδους τα ζητήματα, είναι αναγκαίο ένα αποτελεσματικό κοινωνικό και νομικό σύστημα που θα προστατεύει τους ηλικιωμένους από την πιθανή έκθεση σε όλους αυτούς τους κινδύνους. Μπορούμε να διδαχθούμε από το παράδειγμα κοινωνιών που ασχολούνται με το θέμα εδώ και δεκαετίες, και να προσαρμόσουμε ανάλογα και τα δικά μας συστήματα ασφάλισης και υγείας.
Η Γαλλία, η Βρετανία, η Γερμανία αλλά και ασιατικές χώρες, με σοβαρό δημογραφικό πρόβλημα, όπως η Σιγκαπούρη και η Ιαπωνία, όχι μόνο έχουν κάνει σημαντικές αλλαγές στο σύστημα Υγείας, ώστε να προετοιμαστούν για την ορθή αντιμετώπιση τέτοιων προβλημάτων, αλλά έχουν επίσης φροντίσει για τη δημιουργία ενός συστήματος μερικής ή ολικής επίβλεψης ηλικιωμένων που πάσχουν από άνοια, με σκοπό να τους προστατεύσουν από κάθε είδους οικονομική εκμετάλλευση, βοηθώντας τους στη λήψη νομικών αποφάσεων.
Η περίπτωση της Ελλάδας εξακολουθεί να έχει ελάχιστη παρουσία στη διεθνή βιβλιογραφία. Ποια μέτρα έχουν λάβει οι ελληνικές Κυβερνήσεις την τελευταία δεκαετία ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που θα προκύψουν στους τομείς της Εργασιακής πολιτικής και της Εκπαίδευσης, της Υγείας, του Ασφαλιστικού, της Άμυνας και της Δημόσιας Ασφάλειας;
Επείγει να συντονιστεί η ελληνική προσπάθεια με τη διεθνή ατζέντα για θέματα που αφορούν τη γήρανση του πληθυσμού και με το νομικό πλαίσιο για την κάλυψη ζητημάτων κακοποίησης που ευδοκιμούν σε ιδρυματικό περιβάλλον. Οφείλουμε να ασχοληθούμε με τις διαφορετικές πτυχές του δημογραφικού προβλήματος της χώρας σήμερα – σε λίγα χρόνια θα είναι πολύ αργά.
15°
