Ο Παντελής Καψής σημειώνει ότι ο δημοψηφισματικός χαρακτήρας των εκλογών δεν είναι μόνο αμερικανικό φαινόμενο, έχει περάσει και στην Ευρώπη.
Κανείς δεν τολμούσε να πει την λέξη. Φαίνεται άλλωστε τόσο αδιανόητο. Στις ΗΠΑ, στην εποχή μας; Κι ας μας δείχνει η ιστορία πόσες φορές αιφνιδιάζει το αδιανόητο, ακριβώς επειδή είναι αδιανόητο. Τελικά χρειάστηκε ένας ρεπουμπλικάνος, πρώην Υπουργός Άμυνας του Μπους, ο Γουίλιαμ Κοέν, για να μιλήσει έξω από τα δόντια: τέτοιες συμπεριφορές όπως του Τραμπ, είπε, «ταιριάζουν περισσότερο σε δικτατορίες παρά σε δημοκρατίες».
Θα μπορούσε να συμβεί; Πραξικόπημα στην Αμερική; Προφανώς παραμένει αδιανόητο. Όσο παρατείνεται η αβεβαιότητα ωστόσο, τόσο μπλέκονται τα πράγματα, τόσο προστίθενται εξωφρενικές δηλώσεις και τόσο πιο δύσκολη φαίνεται η εξομάλυνση. Πιο ανησυχητικό από όλα η πρόθεση ορισμένων τοπικών κοινοβουλίων τα οποία ελέγχονται από ρεπουμπλικάνους, όπως στην Πενσυλβανία και στο Γουισκόνσιν, ενδεχομένως και αλλού, να ερευνήσουν τους ισχυρισμούς για εκλογική νοθεία. Κι αυτό παρά την παντελή απουσία στοιχείων και την ξεκάθαρη έκφραση της λαϊκής βούλησης. Θα μπορούσε άραγε να είναι το πρώτο βήμα ενός ακραίου σεναρίου όπου οι βουλευτές αντικαθιστούν τους εκλεγμένους εκλέκτορες με διορισμένους; Ο νόμος το επιτρέπει αν δεν γίνει δυνατή η εκλογή ως την ημερομηνία σύγκλισης του κολλεγίου των εκλεκτόρων, στις 14 Δεκεμβρίου,. Κάτι που ήδη φαίνεται να προσπαθεί να πετύχει ο Τραμπ με αλλεπάλληλες αγωγές. Θα πρόκειται φυσικά για καθαρό εκλογικό πραξικόπημα με απρόβλεπτες συνέπειες. Ένας οιονεί εμφύλιος.
Για την ώρα είναι ακραία σενάρια τα οποία κανείς δεν τολμά να πιστέψει. Παραμένουν υλικό για την αρθρογραφία των εφημερίδων. Και μόνο ότι συζητιούνται όμως δείχνει ως που έχει φτάσει η πόλωση. Σύμφωνα με μία δημοσκόπηση μάλιστα το 70% των ρεπουμπλικάνων πιστεύει ότι πράγματι έχει γίνει εκτεταμένη νοθεία. Ο καθηγητής του πανεπιστημίου του Οχάιο Έντουαρντ Φόλι, υποστήριξε ότι τα πολιτειακά Κοινοβούλια θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν αυτή την πεποίθηση, ότι δήθεν υπήρξε νοθεία,για να ανατρέψουν τις επιλογές των ψηφοφόρων τους. Πολιτικά, μια μεγάλη μερίδα των οπαδών του Τραμπ δείχνει έτοιμη να αποδεχθεί μια δημοκρατική εκτροπή, απόλυτα πεπεισμένη ότι θα πρόκειται για αποκατάσταση της δικαιοσύνης. Αυτός είναι και ο λόγος που αρκετοί Δημοκρατικοί αλλά και ανεξάρτητοι σχολιαστές πιστεύουν ότι είναι η ώρα για τον Μπάιντεν να βγει πιο επιθετικά ώστε να μην αφήσει τα «φέικ νιούζ» και τις θεωρίες συνομωσίας να επικρατήσουν και να κερδίσουν τις εντυπώσεις.
Πριν από αρκετά χρόνια ο Διονύσης Σαββόπουλος είχε υποστηρίξει ότι αλλάζουμε τον πρωθυπουργό όπως θα αλλάζαμε τον υδραυλικό: αν δεν μας κάνει την δουλειά, βρίσκουμε άλλον καλύτερο. Πρόκειται για μια, τραβηγμένη ίσως, εκδοχή της πολιτικής πέρα από ιδεολογίες, όπου όλοι μας είμαστε λίγο πολύ σύμφωνοι για το τι συνιστά το κοινό καλό, το οποίο υπηρετούν τα κόμματα, ανεξάρτητα από τις επί μέρους διαφωνίες τους. Με μια έννοια είναι και η βάση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας όπου η εναλλαγή στην εξουσία γίνεται ομαλά.
Αυτή η ομαλότητα τείνει να χαθεί σήμερα και οι ΗΠΑ αποτελούν ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα. Στην πραγματικότητα οι εκλογές, όλο και περισσότερο, αποκτούν χαρακτηριστικά δημοψηφίσματος. Είναι επιλογή ανάμεσα σε δύο κόσμους που δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Δύο εκδοχές της κοινωνίας που βρίσκονται σε ανοικτό πόλεμο μεταξύ τους. Κι αυτό δεν γίνεται τυχαία, είναι η ίδια η πεμπτουσία του λαϊκισμού που είτε είναι αριστερός είτε δεξιός, μπορεί να υπάρξει μόνο σε αντιπαλότητα με τον άλλο. Όπου άλλος είναι οποιοσδήποτε δεν συμφωνεί μαζί μας.
Ο εχθρός ορίζει και την ταυτότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Τραμπ δεν έχει κάποια συγκεκριμένη ιδεολογία. Είναι διαφορετικά πράγματα για διαφορετικά κοινά, συχνά με διαμετρικά αντίθετες απόψεις. Είναι την ίδια στιγμή τα αγαπημένο παιδί της πλουτοκρατίας στην οποία χαρίζει δισεκατομμύρια και ο ήρωας των εργατών στη βιομηχανική ενδοχώρα που προστατεύει τις θέσεις εργασίας τους. Ο εχθρός του κατεστημένου με την χυδαιότητα του λόγου και της συμπεριφοράς αλλά και ο αγαπημένος των ευσεβών Ευαγγελιστών που μάχεται κατά των αμβλώσεων. Ο προστάτης των λευκών ρατσιστών από τους λατινοαμερικανούς μετανάστες αλλά και ο εκλεκτός των αμερικανο-κουβανών εναντίον του Κάστρο. Δημιούργησε μια ετερόκλητη συμμαχία κοινωνικών ομάδων που συνυπάρχουν μόνο χάρη στον Τραμπ. Κι αυτός είναι ο λόγος που πολλοί πιστεύουν ότι ο τραμπισμός δεν θα υπάρξει μετά τον Τραμπ, όσο και αν πολλά από τα θέματα που έχει ανοίξει θα παραμένουν.
Αυτός ο δημοψηφισματικός χαρακτήρας των εκλογών δεν είναι μόνο αμερικανικό φαινόμενο, έχει περάσει και στην Ευρώπη. Το είδαμε στη Γαλλία μεταξύ Μακρόν και Λεπέν, στην Αγγλία με αφορμή το Μπρέξιτ, το βλέπουμε σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης όπου η Δημοκρατία είναι σε υποχώρηση και θα το δούμε πιθανότατα αύριο στην Ιταλία με τον Σαλβίνι. Το ζήσαμε και στην Ελλάδα έστω και αν στο τέλος ο ΣΥΡΙΖΑ υπέκυψε στην σκληρή πραγματικότητα των αριθμών. Είναι μια μεγάλη συζήτηση αν αυτό το ρήγμα στο σώμα των πολιτών είναι προϊόν της κρίσης ή αν αποτελεί δομικό πια χαρακτηριστικό των δημοκρατιών. Μια εγγενής αδυναμία δηλαδή να αντιμετωπίσουν προβλήματα όπως η πολιτική και οικονομική ανισότητα, η προσαρμογή στα νέα δεδομένα της τεχνολογίας και η προστασία του περιβάλλοντος. Είναι μια συζήτηση για το μέλλον. Όσο για το παρόν είμαστε καταδικασμένοι να παρακολουθούμε τα παιδιάστικα αλλά επικίνδυνα καμώματα του Τραμπ ελπίζοντας ότι κάποια στιγμή θα χωνέψει ότι ηττήθηκε.
13°
