Οι top 20 της ΑΙ: Ποιοι κρατούν το μέλλον στα χέρια τους;

Δεν υπάρχει πλέον η παραμικρή αμφιβολία πως η τεχνητή νοημοσύνη έχει αλλάξει τη φύση της πραγματικότητας. Λίγο πριν το τέλος του πρώτου τετάρτου του 21ου αιώνα, η ΑΙ διέπει ήδη –έστω και σε περιορισμένο επίπεδο ακόμα– σχεδόν κάθε διάσταση της ανθρώπινης παραγωγικής δραστηριότητας. Από την ανάπτυξη πρωτοπόρων χειρουργικών μεθόδων ως την κατασκευή έξυπνων οπλικών και αποτρεπτικών συστημάτων και από την επεξεργασία πάσης φύσεως πηγών και πολυμέσων ως την αναζήτηση μιας –έστω και ψηφιακής– υποστηρικτικής φωνής, πάντα πρόθυμης να απαντήσει ακόμα και στις βαθύτερες των σκέψεων του εκάστοτε χρήστη, τα εργαλεία της τεχνητής νοημοσύνης αποτελούν μια εντελώς νέα συνθήκη, της οποίας η δυναμική ανάπτυξη υπόσχεται πρωτοφανείς ευκαιρίες, κρύβοντας παράλληλα πρωτοφανείς κινδύνους.

Ειρωνικά, η ανάπτυξη των μοντέλων της τεχνητής νοημοσύνης έχει προκαλέσει την εξής παραδοξότητα: για πρώτη φορά, η εξέλιξη της Ιστορίας εξαρτάται όχι από την ισορροπία των δυνάμεων ή τη σύγκρουση μεταξύ των ανταγωνιστικών υπερδυνάμεων, αλλά από τις αποφάσεις που θα λάβουν είκοσι περίπου άνθρωποι παγκοσμίως, οι οποίοι έχουν τόσο την ευκαιρία να καινοτομήσουν με έναν τρόπο που θα βελτιώσει την ύπαρξη στο σύνολό της, όσο όμως και την ευθύνη να αποτρέψουν το ενδεχόμενο μιας καταστροφής, η οποία θα ξεπερνάει το πιο ακραίο sci-fi σενάριο τρόμου.

Αν η ΑΙ είχε πρόσωπο, αυτό θα ήταν το clean-cut baby face του ιδρυτή της OpenAI. Έχοντας πρωτοπορήσει στον κλάδο όσο κανείς άλλος μέχρι στιγμής –καθώς το ChatGPT αποτελεί μακράν το δημοφιλέστερο προϊόν στην παγκόσμια αγορά–, ο Άλτμαν αποτελεί τον επιδραστικότερο προφήτη της ΑΙ, έχοντας θέσει ως στόχο τη μετάβαση στην εποχή της Artificial General Intelligence –δηλαδή ενός μοντέλου τεχνητής νοημοσύνης με δυνατότητες και πολυπλοκότητα που δύσκολα διακρίνονται από τις ανθρώπινες–, για το οποίο ωστόσο έχει προειδοποιήσει επανειλημμένα πως κρύβει υπαρξιακού επιπέδου κινδύνους.

Την ίδια στιγμή, ο Άλτμαν απολαμβάνει μια πρωτοφανή, και προσωπική, ήπια ισχύ, αποτελώντας πλέον συνομιλητή των ισχυρότερων πολιτικών ηγετών παγκοσμίως και εξασφαλίζοντας συμφωνίες δισεκατομμυρίων με κυβερνήσεις όπως αυτές των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιαπωνίας. Σπάνια ένας μόνο άνθρωπος, και δη επιστήμονας, είχε ποτέ στο παρελθόν τη δυνατότητα να ελίσσεται εντός του διεθνούς συστήματος, απολαμβάνοντας τέτοια επίπεδα επιρροής. Η αφοσίωση του Άλτμαν –ο οποίος έχει αποδειχτεί επιχειρηματικά και στρατηγικά ιδιοφυής– στην ανταγωνιστικότητα της OpenAI είναι αδιαμφησβήτητη, ωστόσο τη δικλίδα ασφαλείας στην οποία επιστρέφει στο πλαίσιο των δημόσιων τοποθετήσεών του μπορεί να την εξασφαλίσει μάλλον μόνο ο ίδιος, σε έναν βαθμό: τα πρωτοφανή εργαλεία της ΑΙ δεν μπορούν να πέσουν στα λάθος χέρια.

Οι συστάσεις για τον ιδιοκτήτη της SpaceX και του X –όπως ονόμασε το Twitter μετά την εξαγορά του τον Οκτώβριο του 2022– είναι περιττές. Έχοντας υπηρετήσει για μόλις τρεις μήνες στη δεύτερη κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ ως προσωπικός του σύμβουλος αλλά και άτυπος επικεφαλής του Υπουργείου Αποτελεσματικότητας της Κυβέρνησης, ο Μασκ έχει πλέον στρέψει την προσοχή του στον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεών του, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο xAI. Σε αυτή τη φάση, δύο ποιοτικά στοιχεία διαφοροποιούν σε σημαντικό βαθμό την πορεία του Μασκ στον χώρο της AI από τους άμεσους –και έμμεσους– ανταγωνιστές του: πρώτον, ο ιδρυτής της SpaceX προσεγγίζει τον δυναμισμό της τεχνητής νοημοσύνης με τον ίδιο τρόπο που προσεγγίζει την κατάκτηση του διαστήματος και, δεύτερον, έχει υποστηρίξει ένθερμα την αξιοποίηση μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης στη διακυβέρνηση των ΗΠΑ και της εκάστοτε χώρας.

Δημοσίως, ο Μασκ έχει υιοθετήσει αιρετικές απόψεις, υποστηρίζοντας ότι η πλήρης επέλαση της ΑΙ στην ανθρώπινη παραγωγική δραστηριότητα αποτελεί ευτυχές σενάριο, ενώ πλέον έχει ταχθεί στην ανάπτυξη του xAI με τρόπο που εναντιώνεται πλήρως στο πνεύμα της πολιτικής ορθότητας που εκείνος θεωρεί πως έχει κατακλύσει τα ανταγωνιστικά μοντέλα, σε άλλη μια προσωπική δήλωση προθέσεων, ενδεικτική της προσωπικότητας την οποία έχει αποδώσει στον ΑΙ βοηθό τού X, Grok· κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν.

Όταν έχεις τη θέση του διευθύνοντα συμβούλου της πολυτιμότερης εταιρείας στον κόσμο, τότε είναι δεδομένο πως κάτι κάνεις σωστά. Ο λόγος για τον –αθόρυβο, μα εξόχως επιδραστικό– Τζέν Σουν Χουάνγκ, υπό την ηγεσία του οποίου η NVIDIA ξεπέρασε τη Microsoft σε αξία, σπάζοντας παράλληλα το ιστορικό φράγμα των τεσσάρων τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Θέτοντάς το απλουστευμένα, ο ίδιος ο κλάδος της τεχνητής νοημοσύνης δεν θα μπορούσε να υπάρχει χωρίς την NVIDIA, καθώς οι μικροεπεξεργαστές τους οποίους παράγει η εταιρεία αποτελούν τα υπολογιστικά θεμέλια τόσο των μοντέλων AI ανά τον κόσμο, όσο όμως και των προϊόντων στα οποία αξιοποιούνται, με τους Blackwell Ultra και Vera Rubin –οι οποίοι αναμένεται να κυκλοφορήσουν το 2026– να πιέζουν τα όρια των δυνατοτήτων ακόμα παραπέρα. Στην ουσία, ο Χουάνγκ είναι ο Χένρι Φορντ της 5ης βιομηχανικής επανάστασης, με τον οποίο αδιαμφισβήτητα μοιράζεται το ίδιο πάθος για την τεχνολογική καινοτομία και την κατάκτηση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου τμήματος της αγοράς στην οποία δραστηριοποιείται.

Σε επίπεδο ιδεών, ο Χουάνγκ παραμένει απολύτως πρακτικός, αποφεύγοντας τα λεγόμενα grand narratives, και τονίζοντας –σε μια τοποθέτηση που κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει, λόγω του αποτυπώματος της NVIDIA– πως, ανεξαρτήτως του τομέα στον οποίο δραστηριοποιείται κανείς, η αξιοποίηση της ΑΙ αποτελεί μονόδρομο στην αγορά εργασίας, προειδοποιώντας ωστόσο πως η εφευρετικότητα των εταιρειών του κλάδου –αλλά και των χρηστών σε μεμονωμένο επίπεδο– αποτελεί προϋπόθεση για την κοινωνική ευημερία την οποία αυτή μπορεί να δημιουργήσει.

Ο ελληνοκυπριακής καταγωγής Βρετανός επιστήμονας, αποτελεί πλέον έναν από τους σημαντικότερους προφήτες της τεχνητής νοημοσύνης, όντας ένας εκ των συνιδρυτών της DeepMind το 2010, η οποία αποτελεί τον ερευνητικό πυρήνα της Google στον τομέα. Σήμερα, ο Χασάμπης ανήκει στους πρωτοπόρους στον τομέα της Artificial General Intelligence.

Είναι ο αρχιτέκτονας του μοντέλου AlphaGo, το οποίο κατάφερε να κερδίσει τον παγκόσμιο πρωταθλητή του ομώνυμου παιχνιδιού, Λι Σεντόλ, αλλά και του AlphaFold, το οποίο έλυσε έναν από τους πλέον δυσεπίλυτους γρίφους στον κλάδο της βιολογίας αναφορικά με την πρωτεϊνική αναδίπλωση. Το συγκεκριμένο επίτευγμα του χάρισε το Νόμπελ Χημείας το 2024 –το οποίο μοιράστηκε με τον Τζον Λάμπερ– καθιστώντας τον παγκοσμίως γνωστό και πέρα από τα όρια της επιστημονικής κοινότητας στην οποία ανήκει και παρέχοντάς του ένα βήμα ώστε να εκφράσει τις θέσεις του σχετικά με τις προοπτικές του τομέα της τεχνητής νοημοσύνης.

Ο ιδιοσυγκρασιακά μετρημένος Χασάμπης θεωρεί πως τα υπάρχοντα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης πάσχουν από μια σειρά συστημικών αδυναμιών, πιστεύοντας παράλληλα πως η μετάβαση στην εποχή της AGI θα απελευθερώσει μια σειρά δυνατοτήτων, οι οποίες θα αναδείξουν τη χρησιμότητα της τεχνητής νοημοσύνηςστην αντιμετώπιση ορισμένων εκ των σημαντικότερων προκλήσεων τις οποίες αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Ο σερ Ντέμης Χασάμπης αναγνωρίζει τις προκλήσεις που θα φέρει ο κλάδος στην αγορά εργασίας, ωστόσο θεωρεί πως η ηθική ανάπτυξη των μοντέλων θα αποδειχτεί απολύτως ωφέλιμη σε βάθος χρόνου, ιδιαίτερα στον κλάδο της επιστημονικής έρευνας, και εντέλει της κατανόησης της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης.

Τα δύο αδέρφια αποτελούσαν υπερπολύτιμα στελέχη της OpenAI μέχρι και την αποχώρησή τους το 2021, όταν και ίδρυσαν τη δική τους εταιρεία, Anthropic, επενδύοντας σχεδόν σε απόλυτο βαθμό στην ηθική διάσταση της τεχνητής νοημοσύνης. Καθώς ο κλάδος αναπτύσσεται ραγδαία, τα αδέρφια Αμοντέι θεωρούν πως η θέσπιση ορισμένων ρυθμιστικών πλαισίων εντός των οποίων θα πρέπει να εξελίσσεται η τεχνητή νοημοσύνη αλλά και να λειτουργούν τα προϊόντα της, αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα για κάθε εμπλεκόμενη πλευρά.

Στην πράξη, η επιρροή των Αμοντέι είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς η συγκρατημένη τους τοποθέτηση μέσω της Anthropic επισημαίνει μεν τους κινδύνους μιας αλόγιστης επένδυσης στην ανάπτυξη μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης εκτός ενός ασφαλούς πλαισίου, αντικρούοντας ωστόσο παράλληλα τις τεχνοφοβικές κατηγορίες και δυστοπικές ακροβασίες οι οποίες κατακλύζουν συχνά τον επιστημονικό τύπο αλλά και τον δημόσιο λόγο. Πέραν των δικών της μοντέλων, σε έναν βαθμό η Anthropic –της οποίας η χρηματιστηριακή αξία ξεπερνάει τα 180 δισεκατομμύρια δολάρια– λειτουργεί με μια φιλοσοφία think tank, παραμένοντας η πλέον δραστήρια του κλάδου, με τη δουλειά τους να μην έχει μεν την προβολή αυτής του Άλτμαν ή του Μασκ, αλλά πιθανώς να αποδειχτεί εξαιρετικά κρίσιμη σε βάθος χρόνου.

Μπορεί η συντριπτική πλειονότητα των τεχνολογικών κολοσσών στον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης να είναι αμερικανικοί, ωστόσο της Meta – δηλαδή του μητρικού ομίλου των Instagram, Facebook και WhatsApp – ηγείται ο Γάλλος Γιαν ΛεΚούν. Σε πλήρη αντίθεση με τα αδέλφια Αμοντέι, ο ΛεΚούν δεν δείχνει να ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τη θέσπιση ρυθμιστικών πλαισίων ως προς την ανάπτυξη και την εμπορική εκμετάλλευση της ΑΙ, επιλέγοντας να εστιάσει στον τομέα της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την AGI, ο ΛεΚούν τονίζει σε κάθε ευκαιρία πως οποιαδήποτε προσπάθεια θεσμοθέτησης ενός πλαισίου περιορισμού της θα είναι εγγενώς αντιπαραγωγική, χαρακτηρίζοντας τους φόβους αναφορικά με την ανάπτυξη μοντέλων ΑΙ με ανθρώπινου τύπου δυνατότητες απολύτως υπερβολικούς.

Το ενδιαφέρον χαρακτηριστικό του είναι πως δεν προτεραιοποιεί την εμπορική χρήση προϊόντων τεχνητής νοημοσύνης, όπως ο Άλτμαν, ούτε όμως εμφανίζεται δημοσίως ως σκοπίμως και επιτηδευμένα αιρετικός, όπως ο Μασκ, αλλά, αντιθέτως, αποτελεί έναν αυθεντικό στοχαστή της τεχνολογικής εξέλιξης, και της χαλάρωσης των ανθρώπινων περιορισμών στην ερευνητική διαδικασία. Το κατά πόσο το όραμά του θα υλοποιηθεί, όταν μάλιστα ο ίδιος δραστηριοποιείται στη Meta, η οποία έχει συγκεντρώσει πολλάκις τα πυρά τόσο των χρηστών, όσο και των Αρχών, παραμένει εξαιρετικά αμφίβολο, αν και δεδομένα χαίρει της αμέριστης υποστήριξης του Μαρκ Ζάκερμπεργκ, καθώς η στρατηγική του σκέψη εξυπηρετεί την ανταγωνιστικότητα του ομίλου έναντι των αντιπάλων της εντός του αμερικανικού Big Tech.

Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία πως η Μίρα Μουράτι αποτελεί το πρόσωπο της χρονιάς στον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης. Ως ένα εκ των ισχυρότερων στελεχών της OpenAI, από τη θέση της τεχνικής διευθύντριας –έχοντας μάλιστα διατελέσει και για ένα διάστημα διευθύνουσα σύμβουλος–, η Μουράτι αποτέλεσε τη στρατηγική ιδιοφυΐα πίσω από την ανάπτυξη του ChatGPT 4.0 και του DALL-E, προειδοποιώντας ωστόσο τόσο την επιστημονική όσο και τη διεθνή κοινότητα για τους κινδύνους που κρύβει η απουσία ρυθμιστικού πλαισίου αναφορικά με την ανάπτυξη της ΑΙ αλλά και με ορισμένες χρήσεις των μοντέλων της. Παίρνοντας την απόφαση να αποχωρήσει από τον κολοσσό του Άλτμαν, η Μουράτι ίδρυσε τη δική της startup, Thinking Machines Lab, τον περασμένο Φεβρουάριο, η οποία επί της ουσίας έχει έναν μάλλον κοινωφελή χαρακτήρα, καθώς επικεντρώνεται στην ανάπτυξη περισσότερο προσβάσιμων μοντέλων, τα οποία εστιάζουν στην εξυπηρέτηση των ανθρώπινων αναγκών.

Παράλληλα, η Μουράτι αποτελεί ένα αδιαμφησβήτητο role model, τόσο λόγω της ηλικίας της –καθώς ακόμα δεν έχει κλείσει τα 37– όσο και λόγω του γεγονότος πως είναι μια από τις ελάχιστες γυναίκες πρωτοπόρους του κλάδου. Παρότι ο κύκλος εργασιών της Thinking Machines Lab παραμένει σχετικά ασαφής, το έργο της Μουράτι στην OpenAI, αλλά και η απόφασή της να αποχωρήσει ώστε να εξυπηρετήσει το δικό της όραμα, της παρέχουν ένα πανίσχυρο βήμα στον ευρύτερο δημόσιο λόγο σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη, το οποίο υπερβαίνει τα αυστηρά επιστημονικά όρια και η ίδια δείχνει πρόθυμη να αξιοποιήσει σε βάθος χρόνου.

Αν ο Χουάνγκ της NVIDIA είναι εκείνος που έχει θέσει τα θεμέλια για την ανάπτυξη και την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, η Λι αποτελεί μία από τους πρωτοπόρους ακαδημαϊκούς των οποίων η έρευνα πρόσφερε την ευρύτερη αρχιτεκτονική της γένεσής της ως κλάδου της πληροφορικής εξαρχής. Ως επικεφαλής του Stanford Artificial Intelligence Laboratory, δηλαδή του ερευνητικού κέντρου για την τεχνητή νοημοσύνη του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, αλλά και ως συνιδρύτρια, το 2010, του ImageNet, η Λι βρίσκεται στο κέντρο των εξελίξεων της ΑΙ, απολαμβάνοντας ένα μοναδικό προνόμιο, το οποίο έχει τρεις παραμέτρους: πρώτον, διαθέτει τη δυνατότητα να κάνει πλήρως ολοκληρωμένη και εμπεριστατωμένη ακαδημαϊκή έρευνα στην ΑΙ και τις όποιες πτυχές της, δεύτερον, έχει παρακολουθήσει την πρακτική ανάπτυξη του κλάδου εκ της γενέσεώς του, διατηρώντας εξαιρετικά στενούς δεσμούς με τους σημαντικότερους παράγοντές του και, τρίτον, κατοικοεδρεύει στη Silicon Valley, την καρδιά της τεχνολογικής εξέλιξης, έχοντας εξελιχθεί σε μία από τις πλέον σεβαστές προσωπικότητες της τεχνολογικής μικροκοινότητας.

Η φιλοσοφία της Λι συνοψίζεται στον όρο «human-centered AI», με την ίδια να προτεραιοποιεί την ευρηματική αλλά και ασφαλή αξιοποίηση των μοντέλων, παραμένοντας παράλληλα απολύτως αφοσιωμένη στην έρευνά της, για χάρη της οποίας εγκατέλειψε τη θέση της επικεφαλής στο Cloud AI της Google. Στην πράξη, η Φέι-Φέι Λι παραμένει ιδαίτερα επιδραστική στον κλάδο, καθώς κανείς δεν μπορεί να αψηφήσει τις δημόσιες τοποθετήσεις της σχετικά τόσο με τις ευκαιρίες όσο και με τους κινδύνους της τεχνητής νοημοσύνης.

Σε ένα ημι-καθρέφτισμα της περίπτωσης της Φέι-Φέι Λι, ο Ινγκ αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους ακαδημαϊκούς του κλάδου, έχοντας παραγάγει αξιοζήλευτο ερευνητικό έργο, ενώ παράλληλα παραμένει συνδεδεμένος με την αγορά της τεχνητής νοημοσύνης, καθώς υπήρξε ένας εκ των ιδρυτών –αλλά και επικεφαλής– του Google Brain, της πρώτης μηχανής βαθιάς μάθησης του αμερικανικού κολοσσού, μετά κι από τη δημιουργία του Google AI. Σε αντίθεση, ωστόσο, με τη Λι, ο Ινγκ –πλέον και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Amazon– εστιάζει περισσότερο στη μηχανική πτυχή της τεχνητής νοημοσύνης, προτεραιοποιώντας την εξέλιξη των μηχανολογικών γνωστικών πεδίων, τα οποία είναι απολύτως απαραίτητα στην ανάπτυξη καινοτόμων μοντέλων.

Σημειώνεται εξάλλου πως ο Ινγκ αποτέλεσε και έναν εκ των συνιδρυτών της Coursera, πρωτοπορώντας στη δημοκρατικοποίηση της διαδικτυακής κατάρτισης. Παράλληλα, ο Ινγκ διατηρεί ισχυρές επιφυλάξεις αναφορικά με το ενδεχόμενο επιβολής περιοριστικών μέτρων σε ό,τι αφορά την πορεία προς την εξασφάλιση της AGI, με το ακαδημαϊκό του προφίλ να εξισορροπείται από ένα εξίσου ισχυρό τεχνοκρατικό, σε μια συνθήκη που τον καθιστά έναν εκ των ισχυρότερων παραγόντων του κλάδου. Έχοντας ιδρύσει παράλληλα τη δική του εταιρεία, LandingAI, ο Ινγκ εστιάζει στην ανάλυση δεδομένων, παραμένοντας ένας από τους ισχυρότερους σκεπτικιστές αναφορικά με τον βαθμό της κρατικής παρέμβασης στην ανάπτυξη αλλά και τη λειτουργία του κλάδου.

Σε ένα ακόμα entry από την Ευρώπη, ο Ντελάνγκ είναι άλλος ένας αιρετικός του κλάδου, καθώς αποτελεί έναν από τους πλέον προβεβλημένους υπέρμαχους του ανοιχτού κώδικα. Επιθυμώντας να εξυπηρετήσει ακριβώς αυτό το όραμα, ο Ντελάνγκ ίδρυσε τη δική του εταιρεία, Hugging Face, η οποία διατηρεί μεν κερδοσκοπικό χαρακτήρα, ωστόσο παρέχει σε μηχανικούς και ερευνητές παγκοσμίως πρόσβαση σε μια εξαιρετικά πλούσια γκάμα μοντέλων και δεδομένων, τα οποία μπορούν να αξιοποιήσουν και να προσαρμόσουν όπως επιθυμούν στη δική τους δουλειά. Η φιλοσοφία με την οποία ο Ντελάνγκ προσεγγίζει την επιρροή της εταιρείας του στο οικοσύστημα της τεχνητής νοημοσύνης συνοψίζεται στο μότο «democratize good machine learning», δίνοντας έμφαση δηλαδή στη δημοκρατικοποίηση της βέλτιστης χρήσης της μηχανικής μάθησης.

Η ισχύς της κοινότητας που έχει δημιουργήσει αποτελεί σημαντικό μοχλό πίεσης εντός κλάδου, καθώς οι δημόσιες τοποθετήσεις τόσο του ίδιου, όσο και των πιστών ακολούθων του ανάγκασαν τη Meta να δημοσιεύσει τα λεγόμενα LLaMA, μια σειρά θεμελιωδών γλωσσικών μοντέλων. Η Hugging Face δεν έχει την επιρροή άλλων εταιρειών του κλάδου, ωστόσο η φιλοσοφία την οποία έχει ενστερνιστεί ενδεχομένως να της δώσει την ευκαιρία να αναπτύξει εξειδικευμένα μοντέλα, με τον Ντελάνγκ να έχει στραφεί εσχάτως –και ενδεικτικά– στην αξιοποίηση του ΑΙ στον τομέα των οικονομικών προβλέψεων, δείχνοντας τον δρόμο για μια ευρύτερη χρήση των μοντέλων της τεχνητής νοημοσύνης.

Ο γεννημένος το 1947 Βρετανοκαναδός μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί ο πατέρας των μηχανών μάθησης, έχοντας βρεθεί στο επίκεντρο της εξέλιξής τους από τα πρώτα βήματα του κλάδου. Ως καθηγητής νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, ο Χίντον πρωτοπόρησε στη δημιουργία νευρωνικών δικτύων και τη δημιουργία των τεχνητών εγκεφάλων, ενώ παράλληλα υπήρξε και ο μέντορας του ΛεΚούν. Έχοντας αναδειχθεί ως ένας από τους σπουδαιότερους επιστήμονες του κλάδου κατά τον 20ό αιώνα, ηγήθηκε για ένα διάστημα του Google Brain, επιλέγοντας ωστόσο να παραιτηθεί το 2023, για να αφοσιωθεί στην ενημέρωση της κοινής γνώμης για τους κινδύνους οι οποίοι ελλοχεύουν στην τεχνητή νοημοσύνη.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο ετών, ο Χίντον βρίσκεται σε μια διαρκή σταυροφορία –ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη μετάβαση στην AGI–, φτάνοντας στο σημείο να αποκηρύξει ως έναν βαθμό το επιστημονικό του έργο, προειδοποιώντας πως σύντομα οι δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης θα ξεπεράσουν εκείνες της ανθρώπινης. Μεταξύ όσων υιοθετούν τη συγκεκριμένη προσέγγιση, ο Χίντον μάλλον αποτελεί έναν από τους πλέον επιδραστικούς, ακριβώς λόγω του κύρους του εντός της ακαδημαϊκής και της επιστημονικής κοινότητας.

Ο Μπέντζιο –καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ και συνιδρυτής του Mila Institute, ήτοι του καναδικού ακαδημαϊκού κέντρου για την τεχνητή νοημοσύνη– θεωρείται, μαζί με τους Χίντον και ΛεΚούν, πρωτεργάτης στον τομέα της βαθιάς μάθησης και είναι ένας από τους πλέον διακεκριμένους επιστήμονες σε ό,τι αφορά τα νευρωνικά δίκτυα. Ωστόσο έχει απομακρυνθεί σχετικά από τη μηχανολογική πτυχή του κλάδου, επιλέγοντας να εστιάσει στη φιλοσοφική και ηθική του διάσταση. Σ’ αυτή τη φάση της καριέρας του, ο Μπέντζιο έχει επί της ουσίας αφοσιωθεί στην ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης με έναν τρόπο ο οποίος δεν παραβαίνει ορισμένες αυστηρές δεοντολογικές συνθήκες –συμπεριλαμβανομένου του περιβαλλοντικού και ενεργειακού αποτυπώματός της– ενώ, σε πλήρη αντίθεση με τον ΛεΚούν, αποτελεί έναν από τους φανατικότερους υπερμάχους της διεθνούς παρέμβασης ώστε να διασφαλιστεί η ασφαλής ανάπτυξη και αξιοποίηση της ΑΙ.

Οι θέσεις του Μπέντζιο έγιναν ευρέως γνωστές τόσο εντός όσο και εκτός του κλάδου, όταν, μετά την έκρηξη των νέων γλωσσικών μοντέλων το 2023, προειδοποίησε πως η θέσπιση ενός παγκόσμιου συμβουλίου ασφαλείας για την τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για το μέλλον της ανθρωπότητας, σε μια προσέγγιση η οποία δεδομένα θα απασχολεί τις εθνικές –και μη– αρχές σε βάθος χρόνου.

Η Μίλερ αποτελεί μία από τις λιγότερο γνωστές περιπτώσεις παραγόντων των οποίων οι στρατηγικές αποφάσεις επηρεάζουν καθοριστικά τον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης. Έπειτα από ένα σύντομο διάστημα στον κολοσσό της IBM –όπου ωστόσο πρόλαβε να διακριθεί για την εφευρετικότητά της– η Μίλερ ίδρυσε τη δική της εταιρεία, Open Machine, η οποία έχει ήδη προλάβει να πρωτοπορήσει στη δημιουργία μοντέλων AI με εντυπωσιακή απήχηση στην αγορά· ενδεικτικά, στο πελατολόγιό της συγκαταλέγονται κολοσσοί όπως η Novartis και η Warner Bros, γεγονός το οποίο αποδεικνύει την πολυδιάστατη εφαρμογή των υπηρεσιών που παρέχει η Open Machine, τη στιγμή που έχει προχωρήσει και σε στρατηγικές συνεργασίες με το LinkedIn και τη Huffington Post.

Το στοιχείο που διαχωρίζει την επιρροή της Open Machine –αλλά και την προσωπική ήπια ισχύ της Μίλερ– στον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης αποτελεί το γεγονός πως η εταιρεία αποσκοπεί εξ ολοκλήρου στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας μέσω της αξιοποίησης πρωτοποριακών μοντέλων που συμβάλλουν στην απλοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας, και τη μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας. Σε κοινωνικό επίπεδο, η Μίλερ θεωρεί πως η σημαντικότερη δικλίδα ασφαλείας για την ΑΙ θα είναι η εκπαίδευση της διεθνούς κοινότητας στη χρήση της, σε έναν δευτερεύοντα στόχο στον οποίο έχει στρέψει την προσοχή της.

Κατά πάσα πιθανότητα, όταν ο Καρπάθι περνούσε την πύλη του Στάνφορντ για να ξεκινήσει το διδακτορικό του το 2015, δεν θα μπορούσε να φανταστεί πόσο μακριά θα έφτανε στον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης χάρη στην έμπνευση την οποία θα λάμβανε υπό την ακαδημαϊκή επίβλεψη της Φέι-Φέι Λι. Ο –μόλις 39 ετών σήμερα– Σλοβακοκαναδός μηχανικός αποτελεί έναν από τους νεότερους ισχυρούς παράγοντες του κλάδου, καθώς μετά τη συνύπαρξή του με τον Σαμ Άλτμαν στην OpenAI, της οποίας αποτέλεσε ιδρυτικό μέλος, ηγήθηκε της Autopilot στην Tesla, καινοτομώντας στον χώρο της αυτοματοποιημένης αυτοκίνησης, η οποία ακόμα βρίσκεται σε πρώιμα στάδια.

Έχοντας αποχωρήσει και από την Tesla, ο Καρπάθι προχώρησε στην ίδρυση των Eureka Labs, επιθυμώντας να πρωτοστατήσει στη δημοκρατικοποίηση της γνώσης αναφορικά με την ανάπτυξη και την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης. Σήμερα τα Eureka Labs είναι έτοιμα να προσφέρουν ένα μακροσκελές και εμπεριστατωμένο, πανεπιστημιακού επιπέδου μάθημα, το οποίο προσφέρει στους συμμετέχοντες τη δυνατότητα να δημιουργήσουν το δικό τους μοντέλο, σε μια πρωτοβουλία ενδεικτική της πίστης του Καρπάθι –αλλά και άλλων εξεχόντων παραγόντων του κλάδου– πως η τριβή με το ΑΙ σε εκπαιδευτικό επίπεδο αποτελεί την αποδοτικότερη επένδυση για το μέλλον του, αλλά και για την ασφαλή του χρήση.

Ο διακεκριμένος Βρετανός καθηγητής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ αποτελεί ίσως τον φανατικότερο πολέμιο της μετάβασης στην εποχή της AGI, θεωρώντας πως η προσπάθεια της επιστημονικής κοινότητας να πετύχει την εξίσωση των δυνατοτήτων της ΑΙ με εκείνες του ανθρώπου αποτελεί ένα αλαζονικό και τελικά ολέθριο λάθος. Το εντυπωσιακό στην περίπτωση του Ράσελ είναι πως ο ίδιος παραμένει ένας από τους σπουδαιότερους ακαδημαϊκούς του ευρύτερου κλάδου της τεχνητής νοημοσύνης, έχοντας μεταξύ άλλων συγγράψει –σε συνεργασία με τον επίσης διακεκριμένο συνάδελφό του Πίτερ Νόρβινγκ– το «Artificial Intelligence: A Modern Approach», ένα ακαδημαϊκό δοκίμιο το οποίο λίγο-πολύ έχει το στάτους της Βίβλου στη μελέτη της ΑΙ.

Ο Ράσελ είναι θιασώτης της θέσης πως τα μοντέλα της τεχνητής νοημοσύνης οφείλουν να λειτουργούν με την επίγνωση πως ενδεχομένως να παρερμηνεύουν τις επιθυμίες των χρηστών, δηλαδή να είναι σχεδιασμένα ώστε να αναγνωρίζουν πως αποτελούν απλώς εργαλεία και τίποτα περισσότερο. Σ’ αυτό το πλαίσιο, παρουσίασε την ηθικοφιλοσοφική του προσέγγιση σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη της ΑΙ στο βιβλίο του «Human Compatible», ένα σύγχρονο μανιφέστο για όσους συντάσσονται με την άποψη πως η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης αποτελεί έναν υπαρξιακού επιπέδου κίνδυνο για την ανθρωπότητα.

Τα λόγια για τον πρώτο είναι περιττά. Ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ ίσως είναι ο άνθρωπος με το μεγαλύτερο προσωπικό αποτύπωμα στη σύγχρονη Ιστορία, καθώς μέσω του Facebook, εγκαινίασε την έναρξη της εποχής των κοινωνικών δικτύων, αλλάζοντας για πάντα τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν οι πολίτες της υφηλίου, πολύ πέρα από τα όρια των ΗΠΑ και της Δύσης. Στο επίπεδο της τεχνητής νοημοσύνης, ο Ζάκερμπερκ πρωτοπορεί μέσω του LLaMA, το οποίο αποτελεί ένα υπόδειγμα κώδικα ανοιχτής πρόσβασης, προχωρώντας σε μια πρωτοβουλία που αποδεικνύει το προφανές: για τον επικεφαλής της Meta, η δύναμη της ΑΙ βρίσκεται ξανά στα δεδομένα των χρηστών.

Ιδιοφυώς, μέσω του LLaMA, ο Ζάκερμπεργκ έθεσε στο περιθώριο την OpenAI και την Google, καθώς η ανοιχτή πρόσβαση που προσφέρει η Meta στα μοντέλα της αμφισβητεί το μονοπώλιο των δύο ανταγωνιστών της. Παράλληλα, η καθημερινή εμπειρία των χρηστών στις πλατφόρμες της Meta πείθει και τον λιγότερο υποψιασμένο χρήστη πως ο αρχιτέκτονάς τους βλέπει το μέλλον των κοινωνικών δικτύων στην τεχνητή νοημοσύνη και τη μέγιστη δυνατή εξατομίκευση της εμπειρίας, με τον Ζάκερμπεργκ να έχει το προνόμιο της πρόσβασης σε περισσότερα από τρία δισεκατομμύρια χρήστες, τη συμπεριφορά των οποίων έχει τη μοναδική ευκαιρία να μελετά στο διηνεκές, ώστε να βελτιστοποιεί τις υπηρεσίες ΑΙ της Meta.

Σε αντίθεση με τον –κάπως παράδοξα χαρισματικό προκάτοχό του και ιδρυτή της Apple– Στιβ Τζομπς, ο Τιμ Κουκ αποτελεί έναν χαρακτηριστικά λακωνικό επικεφαλής του αμερικανικού Big Tech, η επιρροή του οποίου, ωστόσο, αγγίζει δυσθεώρητα ύψη. Στην κούρσα για την κατάκτηση της τεχνητής νοημοσύνης η Apple έμεινε αρχικά πίσω, ομολογουμένως, ωστόσο οι επενδύσεις στις οποίες έχει προχωρήσει κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας έχουν επιτρέψει στον αμερικανικό κολοσσό να καλύψει το χαμένο έδαφος. Η αρχή έγινε με τις neutral engines και τους επεξεργαστές της σειράς M, ενώ από το 2025 και μετά ο Κουκ παρουσίασε το σύστημα Apple Intelligence, που βελτιστοποιεί τη συνεργασία ορισμένων εφαρμογών τις οποίες μοιράζονται οι συσκευές της, όπως των iMessages, της Siri και του Mail.

Το στοιχείο που διαφοροποιεί τη στρατηγική του Κουκ στον κλάδο της ΑΙ είναι πως έχει επιλέξει να βελτιστοποιήσει την εμπειρία του χρήστη σε επίπεδο συσκευής, αντί να επενδύσει σε έξυπνες υπηρεσίες στο cloud, όπως κάνει η Microsoft ή η Google. Αξίζει να σημειωθεί πως, όπως και στην περίπτωση του Ζάκερμπεργκ και της Meta, ο Κουκ διατηρεί το μοναδικό προνόμιο της πρόσβασης στα δεδομένα δισεκατομμυρίων μοναδικών χρηστών, σε μια συνθήκη η οποία αποδίδει στην Apple ένα συντριπτικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε ό,τι αφορά τη χρήση της ΑΙ στο πλαίσιο δόμησης ενός απαράμιλλου συστήματος on-device-first.

Όταν ο Πίτσαϊ ανέλαβε την ηγεσία της Google το 2015, βρέθηκε μπροστά σε μια απολύτως παράδοξη συνθήκη: να προστατεύσει μια εταιρεία της οποίας η ανταγωνιστικότητα και βιωσιμότητα εξαρτιούνταν μόνο από ένα προϊόν, τη μηχανή αναζήτησης του ομίλου, την οποία ωστόσο η τεχνητή νοημοσύνη είχε τη δυνατότητα να καταργήσει σε –ίσως όχι και τόσο μεγάλο– βάθος χρόνου. Ωστόσο, ο Πίτσαϊ προχώρησε σε μια σειρά στρατηγικών κινήσεων, εξαγοράζοντας και ενσωματώνοντας την DeepMind –την οποία μετέτρεψε στην Google DeepMind–, ανέπτυξε τον βοηθό ΑΙ της Google, Gemini, και εκσυγχρόνισε πλήρως τις υπηρεσίες του Google Cloud, επιθυμώντας να υπηρετήσει έναν μοναδικό στόχο: τη βελτιστοποίηση των μοντέλων AI, που μπορούν να λειτουργούν σε κάθε εφαρμογή και ιστοσελίδα της Google, από τη μηχανή αναζήτησης μέχρι το YouTube, το Gmail, τα Google Maps και το λογισμικό του Android.

Παράλληλα, το 2024 ο Πίτσαϊ παρουσίασε τη Search Generative Experience, τη μεγαλύτερη αλλαγή στην ιστορία των μηχανών αναζήτησης, η οποία εξασφάλιζε πως οι απαντήσεις δεν προέρχονται πλέον από συνδέσμους, αλλά από μια σύνοψη μηχανικής κατανόησης. Όπως οι Ζάκερμπεργκ και Κουκ, έτσι και ο Πίτσαϊ απολαμβάνει το συγκλονιστικό προνόμιο της πρόσβασης στα δεδομένα δισεκατομμυρίων χρηστών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ανταγωνιστικότητα της Google στην κούρσα για την υπεροχή στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης μεταξύ των εταιρειών του Big Tech.

Ο Ινδός διευθύνων σύμβουλος της Microsoft ανέλαβε τον ξακουστότερο κολοσσό του αμερικανικού Big Tech σε μια κρίσιμη συνθήκη, που απαιτούσε να τον επαναφέρει σε ένα αξιοπρεπές επίπεδο ανταγωνιστικότητας απέναντι σε μια μικροκοινότητα startup που καινοτομούσαν καθημερινά στον κλάδο της ΑΙ, αλλά και στην Apple, η οποία είχε στο μεταξύ συνθλίψει τη Microsoft σε ορισμένους τομείς όπως η κινητή τηλεφωνία. Έτσι, το 2019 ο Ναντέλα έλαβε τη σημαντικότερη απόφαση της καριέρας του, επιλέγοντας να συνάψει μια πρωτοφανή στρατηγική συνεργασία με την OpenAI του Άλτμαν, εξασφαλίζοντας για τη Microsoft αποκλειστική πρόσβαση στην τεχνογνωσία της πολυτιμότερης startup του κόσμου.

Κάπως έτσι, η κατασκευή του Azure AI Supercomputer, η λειτουργικότητα του βοηθού Copilot για Windows και Office αλλά και η ενσωμάτωση των εξειδικευμένων γλωσσικών μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης σε προϊόντα όπως το GitHub και το Teams μετέτρεψαν τη Microsoft σε μια παγκόσμια υπερδύναμη στον τομέα της ΑΙ. Επί της ουσίας, ο Ναντέλα έχει καταφέρει να φέρει τον κολοσσό του Μπιλ Γκέιτς σε μια θέση απ’ όπου μπορεί πλέον να καθορίζει τις εξελίξεις στο επίπεδο της τεχνητής νοημοσύνης, καθώς το αποτύπωμα της εταιρείας στο περιβάλλον των εφαρμογών της είναι εκ προοιμίου τεράστιο, αποτελώντας ένα άτυπο back-end του κλάδου παγκοσμίως.

Αδιαμφισβήτητα, ο Αμερικανός Πρόεδρος υπήρξε ο πρώτος ηγέτης διεθνώς που εκμεταλλεύτηκε πλήρως την αλγοριθμική λογική του 21ου αιώνα. Στο πλαίσιο της πρώτης του προεκλογικής εκστρατείας, το 2016, ο Τραμπ αξιοποίησε μια σειρά εργαλείων μικροστοχευμένης διαφήμισης –όπως εκείνα της Cambridge Analytica– τα οποία βασίζονταν σε μια αρχιτεκτονική predictive analytics συμπεριφορικών μοντέλων, τα οποία πλέον χρησιμοποιούνται μαζικά στην πολιτική διεθνώς. Στο πλαίσιο της δεύτερης, πλέον, θητείας του στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ έχει προωθήσει κολοσσιαίας σημασίας έργα τα οποία στηρίζονται σε μοντέλα ΑΙ και αφορούν την ενίσχυση των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων, σε έναν πολιτικό χρόνο όπου η μετάβαση στην αξιοποίηση στρατιωτικών συστημάτων αυτόνομης λήψης αποφάσεων δεν αποτελεί πλέον επιστημονική φαντασία, αλλά πιθανώς άμεσα υλοποιήσιμη πραγματικότητα.

Παράλληλα, στο πνεύμα του δόγματος «America First» ο Τραμπ θεωρεί την τεχνολογική κυριαρχία των ΗΠΑ έναντι της Κίνας απόλυτη προτεραιότητα, σε μια συνθήκη η οποία καθιστά την αμερικανική κυβέρνηση αυτομάτως φιλικότερη, τόσο προς τους κολοσσούς όσο και προς τις εξειδικευμένες εταιρείες που δραστηριοποιούνται εντός της αμερικανικής επικράτειας. Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί πως ο Αμερικανός Πρόεδρος παραμένει πολέμιος των κρατικών παρεμβάσεων στον κλάδο, γεγονός το οποίο ενδεχομένως να εκτροχιάσει μια διεθνή προσπάθεια εξασφάλισής τους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη σύγκρουση ΗΠΑ και Κίνας σε τεχνολογικό επίπεδο.

3+1 συμπεράσματα για το μέλλον

Μελετώντας –έστω και επιδερμικά– τους προφήτες της τεχνητής νοημοσύνης, μπορεί κανείς να καταλήξει σε τέσσερα βασικά συμπεράσματα.

• Πρώτον, ο κλάδος της τεχνητής νοημοσύνης σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί μια φούσκα τύπου dot.com, όπως αρχικά αρκετοί υποστήριζαν, αλλά αντιθέτως θα βρίσκεται στον πυρήνα της οικονομικής δραστηριότητας στο διηνεκές, με τα είκοσι αυτά πρόσωπα να επιβεβαιώνουν τις προθέσεις τους –όπως και την ύπαρξη των συνθηκών– τόσο σε ρητορικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο.
• Δεύτερον, παρά τη δυσανάλογη επιρροή τους επί της εξέλιξης της τεχνολογικής –και όχι μόνο– Ιστορίας, οι ισχυρότεροι παράγοντες του κόσμου στον κλάδο της ΑΙ διαφωνούν αναφορικά με τους κινδύνους που εγκυμονεί η εξέλιξή της, όσο και με το επίπεδο του κρατικού παρεμβατισμού ο οποίος ενδεχομένως να απαιτηθεί στη συνέχεια. Φαίνεται πως το συγκεκριμένο debate θα συνεχίσει και αυτό στο διηνεκές με τη σειρά του, εκτός και αν κάποια απρόβλεπτη εξέλιξη στρέψει την προσοχή των Αρχών ανά τον κόσμο πάνω της· είθε να μην είναι καταστροφική, θα έλεγε κανείς.
• Τρίτον, η διεθνής αναταραχή του τρέχοντος πολιτικού χρόνου, η οποία έχει επαναφέρει στο προσκήνιο την πυρηνική ενέργεια, αποτελεί την ιδανικότερη αφορμή ώστε να αναλογιστούν οι εθνικές –και υπερεθνικές– ηγεσίες ποια ακριβώς θα πρέπει να είναι η σχέση τους με –αλλά και η πιθανή τους εξάρτηση από– την τεχνητή νοημοσύνη. Η καταστροφικότητα της πυρηνικής ενέργειας είναι αδιαμφισβήτητη, το ίδιο όμως και το καταπράσινο ενεργειακό της αποτύπωμα.
• Τέταρτον, όπως όλα, το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης θα κριθεί από τη χρήση του μέσου ανθρώπου και τις προσωπικές και πολιτικές επιλογές στις οποίες ο καθένας από εμάς θα προχωρήσει. Η χρησιμότητα της ΑΙ στην καθημερινότητά μας είναι αδιαμφισβήτητη, όπως όμως είναι και η αίσθηση των κινδύνων που κρύβει. Στο τέλος, όση ισχύ κι αν έχουν οι σημαντικότεροι παράγοντες του κλάδου, τα όρια θα τεθούν από την αξία που θα δώσουν στα παρεχόμενα εργαλεία οι ίδιοι οι πολίτες· όσο η τεχνητή νοημοσύνη παραμένει προσβάσιμη σε όλους, τόσο η δημοκρατικότητά της φαίνεται πως θα διατηρείται.