Ο όρος digital detox έχει γίνει καραμέλα, μια λέξη που αρέσει σε όλους να λένε χωρίς να την πολυψάχνουν, κάτι σαν την ενσυναίσθηση και την τοξικότητα.
Οι ειδικοί μετρούν το κόστος της ψηφιακής τεχνολογίας στο μυαλό και το σώμα μας, και ο λογαριασμός βγαίνει βαρύς. Το digital overload, λένε, προκαλεί διαστρεβλωμένη εικόνα του εαυτού μας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, διαταραχές ύπνου, κατάθλιψη, αγχώδεις εκδηλώσεις και ψυχοσωματικά. Και σκέτα σωματικά, εδώ που τα λέμε – τενοντίτιδες, αυχενικά, κόκκινα μάτια, πονοκέφαλοι. Ακόμη, μας μαθαίνει να ζούμε τεμπέλικα και να τρώμε ανθυγειινά και μας ξεμαθαίνει να διαχειριζόμαστε τον χρόνο μας.
Το χειρότερο, λένε, είναι ότι μας κάνει χαζούς, σχεδόν λοβοτομημένους. Το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ανακοίνωσε ότι φέτος η λέξη της χρονιάς είναι το «brain rot», το σαπισμένο μυαλό – από τις οθόνες εννοείται. Και όλοι ξέρουμε σε τι αναφέρεται... σε όλα εκείνα τα ανούσια, φιλτραρισμένα, εύπεπτα, αλλά χωρίς καμία διατροφική αξία πραγματάκια που καταναλώνουμε σκρολάροντας όλη μέρα. Αυτά, λένε, θα μας κάνουν να μην μπορούμε να συγκεντρωθούμε, να θυμηθούμε, να σκεφτούμε. Αποβλακωμένους.
Ψηφιακή αποτοξίνωση: Η οθόνη του κινητού είναι ένοχη για όλα μας τα δεινά;
Η αποχή από το κινητό, αντίθετα, υπόσχεται όλα τα καλά. Χαλάρωση, αυτοσυγκέντρωση, παραγωγικότητα, γαλήνιο ύπνο, αυτοπεποίθηση. Και, βέβαια, ευτυχισμένες σχέσεις με τους δικούς μας, γεμάτες επικοινωνία και ποιότητα. Κι αν είναι έτσι, τι περιμένουμε; Γιατί δεν το παρατάμε να πάμε για πικ νικ και βόλτες και όλα τα ωραία που ’χει η ζωή που μας υπόσχονται; Επειδή δεν μπορούμε. Ο εθισμός στις οθόνες είναι αντίστοιχος με τον εθισμό στον τζόγο και τα ναρκωτικά, αφού αμφότεροι διεγείρουν τους ίδιους νευροδιαβιβαστές –ντοπαμίνη και σεροτονίνη– αυτούς που μας κάνουν χαρούμενους.
Μισές δουλειές
Αν είμαστε συλλογικά εθισμένοι, δεν είναι καθόλου παράξενο που ο όρος digital detox έχει γίνει καραμέλα, μια λέξη που αρέσει σε όλους να λένε χωρίς να την πολυψάχνουν, κάτι σαν την ενσυναίσθηση και την τοξικότητα. Μόνο που εγώ δεν είμαι εθισμένη. Δεν περνώ ώρες στο TikTok και το YouTube. Ένα Messenger χρησιμοποιώ, σιγά το πράγμα. Αλλά και πάλι, αν το μετρήσω, έχω ξοδέψει ώρες, μέρες και εβδομάδες της ζωής μου διαβάζοντας άκυρα μηνύματα – της φίλης της μαμάς μου, για παράδειγμα, η οποία με έχει βάλει στη λίστα όσων καλημερίζει κάθε πρωί με φωτογραφίες της Παναγίας, του Σταλόνε ή μιας παπαρούνας.
Αν είσαι και λίγο ενοχικός, αρχίζει η αγωνία. Απάντησα έγκαιρα; Ήμουν αρκετά εγκάρδια ή την ξεπέταξα και φάνηκε; Μήπως έβαλα πολλά θαυμαστικά; Πολλές καρδούλες; «Πού χάθηκε η Έλενα;» αγωνιά η ομάδα συμμαθητών από το γυμνάσιο. Κι εγώ αναρωτιέμαι πότε προλαβαίνουν και γράφουν τόσο. Κρατώ χαμηλό προφίλ, να μη με πιάνουν τα ραντάρ, ενώ πάνω από το κεφάλι μου πηγαινοέρχονται σέλφις και πλάνα για «να ξαναβρεθούμε». Και ξαφνικά, έχουν συσσωρευτεί διακόσια τριάντα εφτά αδιάβαστα μηνύματα. Κάποια από αυτά, ηχητικά – ένα πόντκαστ το καθένα τους.
Εθισμένη ή μη, όλο αυτό μου τρώει χρόνο και σκέψη. Οπότε έκανα δυο τρία δραστικά πράγματα. Βγήκα από κάποιες ομάδες όπου ακόμη δεν ξέρω γιατί με είχαν βάλει. Απενεργοποίησα τις ειδοποιήσεις από τις υπόλοιπες. Και άλλαξα τις ρυθμίσεις ώστε να μη φαίνεται πότε είμαι ονλάιν. Αυτό μου έδωσε μια αυτοδιάθεση. Κι επειδή δεν βλέπω πότε είναι και οι άλλοι ονλάιν, μου έδωσε κι ένα ζαμανφού. Δεν κάθομαι να ξεροσταλιάζω περιμένοντας μια απάντηση.
Όλα αυτά τα χρήσιμα δεν τα σκέφτηκα μόνη μου. Τα βρήκα σε κάποιες από τις αμέτρητες ιστοσελίδες και εφαρμογές που υπόσχονται γρήγορη και αποτελεσματικό ψηφιακό detox. Βέβαια, η έννοια μιας εφαρμογής για ψηφιακή αποτοξίνωση είναι σχήμα οξύμωρο. Αλλά αυτό δεν μοιάζει να πτοεί ή να ενδιαφέρει κανέναν – ίσα ίσα που πουλούν συνδρομές και digital detox kits. Για αρχάριους και για προχωρημένους.
Τα διάβασα, λοιπόν, ή έστω κάποια από αυτά. Και λίγο πολύ δίνουν τις ίδιες –λογικές, φαντάζομαι, και σωστές– συμβουλές. Οι οποίες, ωστόσο, εμένα μου μυρίζουν αυτογκόλ. Κυρίως επειδή βασίζονται στη δική μας επιμονή, υπομονή και αυτοέλεγχο, κι αυτό δεν είναι πολύ σοφό. Δεν είπαμε ότι τα χάσαμε αυτά με το πολύ σκρολάρισμα; Μ’ άλλα λόγια, είναι πολύ εύκολο να κλέψεις.
Προτείνουν, για παράδειγμα, να οριοθετήσεις ένα δωμάτιο στο σπίτι, συνήθως την κουζίνα, που θα είναι screen-free. Το κινητό δεν θα μπαίνει εκεί. Αλλά πολύ φοβάμαι ότι δεν θα μπαίνεις ούτε εσύ. Προτείνουν επίσης να τρώμε χωρίς οθόνη μπροστά μας. Ναι, καλά... για πόσο; Ή να ορίζουμε βραδιές χωρίς οθόνη, κατά τις οποίες θα διαβάζουμε, θα ζωγραφίζουμε, θα κάνουμε στρέτσινγκ και άλλα τέτοια. Μμμμ... δεν ξέρω... Τέλος, προτείνουν να ορίζουμε ωράριο για τα σόσιαλ, αντί να μπαίνουμε όποτε μας καπνίσει, και να κλείνουμε το κινητό μία ώρα πριν τον ύπνο. Σαν να λέμε, 3 με 4 το απόγευμα Instagram, 9 με 10 το βράδυ YouTube, έπειτα μία ωρίτσα καταπίεση και μετά ύπνο.
Ο λόγος που έχω σοβαρές υποψίες ότι όλα τα παραπάνω δεν θα πετύχουν είναι ότι είναι... δουλειά. Και στέρηση. Κακοπερνάς. Δηλαδή, άντε και ακολούθησες όλα τα βήματα. Έδειξες αυταπάρνηση, αντιστάθηκες στον πειρασμό, αποκατέστησες την ικανότητά σου για συγκέντρωση, καθάρισες το μυαλό από τη σαβούρα – μπράβο σου. Νιώθεις ότι δικαιούσαι να δεις τρεις ώρες βιντεάκια που αποδεικνύουν ότι οι γάτες είναι κακές. Και μάλλον αυτό θα κάνεις.
Σίγουρα πράγματα
Σκέφτηκα λοιπόν κάποια σιγουράκια, κάποιες δραστηριότητες αλεξίσφαιρες στις πονηριές και τα κλεψιματάκια. Δύο από αυτές είναι το θέατρο και το σινεμά, όχι όμως τα θερινά – θέλεις δεν θέλεις εξασφαλίζεις ένα διωράκι χωρίς κινητό, ειδικά αν δεν έχει διάλειμα. Άλλη επιλογή είναι τα μαθήματα γιόγκα, όπου αφήνεις το κινητό στο ντουλαπάκι σου. Μαθαίνω ότι υπάρχουν και μαθήματα κεραμικής, ζωγραφικής, δημιουργικής γραφής, που κι αυτά δεν επιτρέπουν κινητό στην τάξη. Άλλες δύο ωρίτσες αποτοξίνωσης.
Μουσεία, συναυλίες, κηπουρική στο μπαλκόνι, μαγειρική δεν ενδείκνυνται. Κλέβεις για πλάκα. Αλλά σε ένα escape room δεν μπορείς, μπορείς; Και συνεχίζουμε με μαθήματα κατάδυσης, sky diving, snorkeling, και οι ώρες χωρίς κινητό γίνονται περισσότερες. Ένα άλλο σιγουράκι είναι οι οργανωμένες, screen-free βόλτες με ποδήλατο – ναι, παραδίδεις το κινητό πριν ξεκινήσεις.
Θα πεις, είναι υπερβολικό και τραβηγμένο να κάνεις sky diving για να ξεκολλήσεις από το κινητό, «σιγά πια, δεν είμαι και τόσο κολλημένος, το ελέγχω». Έτσι έλεγαν κι άλλοι και τώρα βρίσκονται ινκόγκνιτο σε κάποιο digital detox retreat – κάτι μεταξύ πολυτελούς κλαμπ διακοπών και κέντρου ψηφιακής αποτοξίνωσης. Αυτά λειτουργούν λίγο πολύ με τον ίδιο τρόπο. Η κεντρική ιδέα είναι ότι, αν αποσυνδεθείς από το κινητό και κάνεις γιόγκα, διαλογισμό, μασάζ, πεζοπορία, θα συνδεθείς με τον εαυτό σου, τους γύρω σου, το Ένα και το Όλον. Είναι όμως λίγο ακριβά. Και αρκετά αυστηρά. Παραδίδεις το κινητό σου φτάνοντας και το ξαναπαίρνεις φεύγοντας. Όσο βρίσκεσαι εκεί, δεν μπορείς να δεχτείς επισκέψεις, ούτε καν από συγγενείς πρώτου βαθμού, κάτι που επιτρέπεται ακόμα και στις φυλακές. Σε κρατούν μονίμως απασχολημένο με δραστηριότητες ώστε να μην προλάβεις να πέσεις σε βαρύ στερητικό. Μπορείς όμως να μιλάς με άλλους στην ομάδα (κυρίως για το πόσο σας λείπουν οι ακόλουθοί σας, φαντάζομαι) και να χτίσετε σχέσεις. Α, και μπορείς να φύγεις όποτε θέλεις – σίγουρα το λέω, το τσέκαρα στις Συχνές Ερωτήσεις. Ουφ...
Είναι ο ψηφιακός κόσμος επικίνδυνος; Ε, ναι. Αλλά και η ζωή η ίδια είναι επικίνδυνη, και το να μπεις σε αεροπλάνο, και το να διασχίσεις τον δρόμο. Κι εγώ γίνομαι καχύποπτη και αντιδραστική. Λενε οι έρευνες ότι από τότε που αυξήθηκε η χρήση του κινητού αυξήθηκαν και τα ψυχολογικά μας προβλήματα. Σωστά. Αλλά σχετίζονται; Όχι απαραίτητα. Κι εγώ προχθές σκόνταψα στον δρόμο κι εκείνη την ώρα πέρασαν δύο κόκκινα αυτοκίνητα. Αλλά δεν φταίνε αυτά που σκόνταψα. Και για τα ψυχολογικά μας προβλήματα μπορεί να φταίνε τα οικονομικά άγχη και το βιοτικό μας επίπεδο που πέφτει.
Η οθόνη μάς κάνει να χαζεύουμε χαζομαρίτσες με τις ώρες. Αλλά οι άνθρωποι πάντοτε ήμασταν επιρρεπείς σ’ αυτό – θυμάται κανείς τα κουτσομπολίστικα περιοδικά και τι τιράζ είχαν; Κι αν ανησυχείς ότι το κινητό σε αποβλακώνει, πάρε τηλέφωνο μια φίλη σου που δουλεύει από το σπίτι ενώ συγχρόνως μαγειρεύει και προσέχει το μωρό. Ούτε μία πρόταση δεν θα μπορεί να συντάξει. Το ξέρω, το θυμάμαι. Αναρωτιέμαι αν εκείνο που μας αγχώνει, μας ρίχνει το ηθικό και μας κάνει χαζούς είναι το κινητό ή η «ομορφιά της αληθινής ζωής».
Αν κάτι ανέκαθεν έκανε τον άνθρωπο εξυπνότερο και ικανότερο, αυτό ήταν η προσπάθειά του να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες, όχι το να τις δαιμονοποιεί. Κι αν κάτι μας βοηθάει να επιβιώσουμε είναι ότι ως είδος έχουμε την τάση να αναζητούμε τη χαρά και την απόλαυση. Οπότε, χωρίς να είμαι ειδικός, αυτό θα προτείνω. Άλλωστε, η άνοιξη έχει μπει για τα καλά, ωραίες μέρες έχει και ακόμη πιο ωραίες έρχονται, βάλε αθλητικά και πάρε τους δρόμους.
Θέλεις να κάνεις τον τουρίστα στην Αθήνα και να πας σε όλα τα αξιοθέατα; Κάν’ το. Αναφιώτικα, Λυκαβηττός, Μοναστηράκι, Πλάκα, Ψυρρή, Βαρβάκειος, Μικρολίμανο και Ακαδημία Πλάτωνος. Δες και την αλλαγή φρουράς στο Σύνταγμα, γιατί όχι; Θέλεις να τη δεις φυσιολάτρης και εξερευνητής; Τέλεια! Εκδρομή στη λίμνη Μπελέτσι, πεζοπορία στο Μονοπάτι των Καλογήρων στον Υμηττό, φαγητό στη λίμνη Μαραθώνα, ορεινή πεζοπορία στο καταφύγιο Μπάφι στην Πάρνηθα. Πάρε και το φέρι για Αίγινα και Αγκίστρι. Δηλαδή και μέχρι την παραλία στον Φλοίσβο να πας, καλό είναι, αν αυτό σου κάνει κέφι.
Όταν περνάς ωραία, ξεχνάς το κινητό. Αυτό δεν είναι το ζητούμενο; Κι αν στο ενδιάμεσο σταματήσεις για να μετρήσεις πόσα βήματα έκανες ή να φωτοφραφίσεις το ηλιοβασίλεμα, δεν χάθηκε κι ο κόσμος. Όλα καλά. Μπορείς πάντα να γραφτείς για sky diving.
27°
