Η Λέσβος του Γιώργου Κοτανίδη

Η νήσος Λέσβος και η Ερεσσός

Αναρωτιέμαι πολλές φορές τι είναι ένας τόπος, τι αντιπροσωπεύει για μας ώστε να είναι ένας τόπος που μας αρέσει, που τον αγαπάμε και θέλουμε να βρισκόμαστε εκεί;

Η Λέσβος είναι ένα πολύ μεγάλο και πανέμορφο νησί, τα εντελώς διαφορετικά τοπία του σε αφήνουν άφωνο από την ομορφιά τους. Είναι νησί που θα μπορούσε να το παρομοιάσει κανείς με μια μικρή χώρα. Έχει μεγάλη παραγωγή προϊόντων με προεξέχοντα το λάδι και τα τυροκομικά, αλλά και τις μαρμελάδες και τα υπέροχα γλυκά που κατασκευάζουν οι πολλοί τοπικοί συνεταιρισμοί γυναικών και όχι μόνον. Φυσικά το ούζο της είναι διάσημο σε όλο τον κόσμο και το έχω πάντα μαζί μου όταν ταξιδεύω σε άλλες χώρες. Μπορείς να ζεις στη Λέσβο με τα δικά της προϊόντα. Έχει μεγάλη παράδοση κατασκευής κεραμικών και πολλών ακόμη βιοτεχνικών προϊόντων, οι τεχνίτες υπάρχουν και επιμένουν. Πρόσφατα αγόρασα από το χωριό Μανταμάδος υπέροχες πιατέλες σε τιμές προσιτές.

Αυτό που σημαίνει πολλά για μένα είναι η συνεχής πολιτισμική παράδοση που ξεκινάει από τη μεγάλη Σαπφώ, τον Αλκαίο και τον Θεόφραστο και φτάνει μέχρι τον Μυριβήλη και τον Ελύτη και φυσικά τον Θεόφιλο. Αυτή η παράδοση είναι ζωντανή και σήμερα, η πολιτιστική δραστηριότητα στο νησί παραμένει ζωντανή. Το θυμάμαι από την πρώτη φορά που είχα πάει οικογενειακές διακοπές πριν πολλά χρόνια στον Μόλυβο, όπου συναντήσαμε το συγγραφέα Νάσο Θεοφίλου, και στην Πέτρα όπου πίναμε ούζα με τον αγαπημένο φίλο Χρόνη Μπότσογλου και τον Γιώργο Ελευθεριάδη.

Η Λέσβος είναι μια μεγάλη αγκαλιά: είναι απέναντι από την Αιολία και το Αϊβαλί και δέχτηκε πολλές χιλιάδες πρόσφυγες το ’22, που μπόλιασαν ξανά τον πληθυσμό της. Αυτή η ανάμνηση ήταν ζωντανή όταν πέρσι το καλοκαίρι άρχισαν να φτάνουν οι εκατοντάδες βάρκες με τις δεκάδες χιλιάδες των προσφύγων από τη Συρία ελέω των Τούρκων δουλεμπόρων. Η Λέσβος τούς δέχτηκε και τους φρόντισε παρά την σχεδόν ανύπαρκτη κρατική στήριξη με τη βοήθεια χιλιάδων εθελοντών ντόπιων αλλά και από όλο τον κόσμο. Αναδείχτηκε σε τόπο ανθρώπων και ανθρωπιάς, ένα σημείο του παγκόσμιου χάρτη όπου ένιωσα ότι τα αισθήματα είναι ανώτερη αξία από το χρήμα. Ακόμη ακούω στ’ αυτιά μου τη φωνή ενός ψαρά που συμμετείχε στη διάσωση των ναυαγών: «Να σώσουμε τα μωρέλια!».

Φυσικά η Λέσβος είναι για μένα κυρίως ένας τόπος διακοπών όπου δεν βρέθηκα τυχαία, η παρουσία μου εκεί συνδέεται με τη σύντροφό μου Ιωάννα που έχει καταγωγή κατά το ήμισυ από κει και με κάλεσε πριν έξι χρόνια να κάνουμε διακοπές σε ένα μογγολικό γιουρτ που είχε στήσει στην Ερεσσό. Από τότε έχω πάει πολλές φορές και όχι μόνο τα καλοκαίρια. Η Ερεσσός είναι ένα μοναδικό τοπίο, ένας τόπος που μοιάζει να τινάχτηκε από την προϊστορία, με βουνά που μοιάζουν σα να πάγωσε μόλις πάνω τους η λάβα και έναν κάμπο γόνιμο και σκληρό αντάμα. Το ποτάμι που κυλάει από ψηλά μέχρι τη θάλασσα σχηματίζει ένα μοναδικό βιότοπο. Εκεί κοντά, στο Σίγρι, βρίσκεται και το σπάνιας ομορφιάς και σπουδαιότητας απολιθωμένο δάσος. Όλη η δυτική Λέσβος έχει άγρια και πανέμορφη φύση διαφορετική από το υπόλοιπο νησί.

Η παλιά Ερεσσός βρίσκεται ψηλά στους λόφους χιλιάδες χρόνια και τα προϊόντα της είναι κι αυτά παμπάλαια. Έχει αρχαίες ποικιλίες σταφυλιών που παράγουν εξαιρετικό κρασί αλλά και μια ντοπιολαλιά που φαίνεται το παρελθόν της. Δεν είναι τυχαίο ότι δύο φίλοι καναδικής καταγωγής αλλά ελληνικής συνείδησης, ο Ίαν και ο Ντον, που πήγαν εκεί τουλάχιστον πενήντα χρόνια πριν για να προσκυνήσουν τον τόπο της Σαπφούς, πηγαίνουν συνέχεια από τότε και μιλούν την ντοπιολαλιά. Μαζί και ο Νίκος με την Ελένη, που είναι σχεδόν μόνιμοι κάτοικοι και μελετούν συνεχώς την ιστορία του τόπου. Κοντά τους ο νεαρός συνάδελφος Γιάννης Ν. που κατάγεται από κει και ψάχνει τους προγόνους του. Και φυσικά η σπουδαία φωτογράφος Τζέλη Χατζηδημητρίου, που έχει κάνει θαυμάσιους τουριστικούς οδηγούς για όλο το νησί, φωτογραφικές εκθέσεις για τη Λέσβο εντός και εκτός Ελλάδος και ντοκιμαντέρ, και γνωρίζει όλες τις μυστικές σπηλιές εκεί γύρω.

Θα ήθελα να μιλήσω και για τα κορίτσια που μαζεύονται απ’ όλο τον κόσμο για να τιμήσουν τη Σαπφώ που ύμνησε με τους λυρικούς της στίχους τον έρωτα μεταξύ των γυναικών. Δυσκολεύτηκαν να γίνουν αποδεκτές, αλλά τώρα αποτελούν συστατικό στοιχείο της Ερεσσού.

Να αναφέρω και το κέντρο OSHO afroz, που προσφέρει έναν εναλλακτικό τρόπο διακοπών με ανάπαυση και αυτο-ανακάλυψη, όπου έρχονται άνθρωποι από όλο τον κόσμο για να συνδυάσουν τις διακοπές τους με το διαλογισμό και την αναζήτηση της ανατολικής σοφίας.

Η Σκάλα της Ερεσσού είναι πανέμορφη, με τις ταβέρνες της να πατούν σε ξύλινα ικριώματα πάνω στην άμμο και να κάνουν τις καλύτερες ψητές και παστές σαρδέλες και τα μαγαζιά της που πουλάνε προϊόντα από παντού. Έχει και νυχτερινή ζωή, κινηματογράφο και μουσικά μαγαζιά που φέρνουν μικρές ορχήστρες με παραδοσιακά όργανα αλλά και ροκ γκρουπάκια και ομορφαίνουν τις νύχτες.

Και φυσικά η τεράστια σε μήκος και πλάτος πανέμορφη παραλία της που αρχίζει από το παλιό λιμάνι, περνάει από τον οικισμό κάτω από τις ταβέρνες, τη μέση, όπου υπάρχουν ομπρέλες και ξαπλώστρες, το μικρό «γκέτο» των κοριτσιών, ένα κομμάτι για ελεύθερο κάμπινγκ, το τμήμα των θαλάσσιων σπορ του ξενοδοχείου «Αιόλιαν», που παραβιάζει πολλές φορές τα όριά του σε βάρος των λουομένων, μέχρι την άλλη άκρη, το Αφεντέλι, όπου στήνονται καλύβες παραδοσιακές από καλάμια και οι άνθρωποι κολυμπούν γυμνοί απολαμβάνοντας μια ιδιαίτερη αίσθηση ελευθερίας. Σε μία από αυτές τις καλύβες που στήσαμε με την Ιωάννα, πήγαμε ένα απόγευμα και είδαμε ότι την είχε καταλάβει ένας δημοσιογράφος της Athens Voice, ο Δ.Μ. Τον εκδιώξαμε φιλικά, δηλαδή κάναμε παρέα!

Όλα αυτά συνυπάρχουν αρμονικά, αλλά όχι χωρίς προβλήματα. Υπάρχουν σύλλογοι πολιτιστικοί που δουλεύουν για το περιβάλλον και την προστασία του. Αλλά, προσοχή! Είναι ανάγκη να προστατευτεί ο τόπος από τη βουλιμία της εκμετάλλευσης που δεν λείπει απ’ όλη την Ελλάδα. Να κρατηθούν οι ισορροπίες που κάνουν την Ερεσσό μέρος μοναδικό και ελκυστικό!

Και κάτι τελευταίο: το νησί της Λέσβου έχει χτυπηθεί τουριστικά από το προσφυγικό. Οι δυσάρεστες εικόνες με το λιμάνι και άλλα σημεία κατακλυσμένα από τους πρόσφυγες ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο και όπως φαίνεται οι τουριστικές ροές στο νησί έχουν μειωθεί πολύ. Ας την προτιμήσουμε οι Έλληνες, αξίζει τον κόπο!

*Ο Γιώργος Κοτανίδης είναι ηθοποιός. Έχει γράψει βιβλία και το τελευταίο του «Ηθοποιός σημαίνει φως;» κυκλοφορεί από τις εκδ. Γαβριηλίδης.