Η Νίσυρος του Γρηγόρη Χατζηϊωαννίδη

Ο θεός της θάλασσας Ποσειδώνας είχε αναλάβει, κατόπιν εντολής του Δία, να εξαφανίσει τον Γίγαντα Πολυβώτη, ο οποίος διέσχισε φοβισμένος το Αιγαίο προκειμένου να σωθεί. Ο Ποσειδώνας τον πρόφτασε κοντά στην Κω. Με την τρίαινά του, απέσπασε ένα τμήμα από την Κω και το εκσφενδόνισε εναντίον του Πολυβώτη. Ο Ποσειδώνας πέτυχε τον Γίγαντα και τον καταπλάκωσε. Το κομμάτι αυτό της Κω έγινε η Νίσυρος. Μύθος ή πραγματικότητα; 

Η Νίσυρος είναι ο κρατήρας του ηφαιστείου της Κω. Το να ζεις πάνω σε έναν κρατήρα είναι από μόνο του μοναδικό. Το να περπατάς δε μέσα σε αυτόν εγείρει από θέματα εξερεύνησης μέχρι υπαρξιακά. Αυτό θυμάμαι ότι ένιωσα και την πρώτη φορά που ήρθα ως παιδί. Καλή η θέα της θάλασσας στα ελληνικά νησιά αλλά τίποτα δεν με μαγνητίζει περισσότερο από τον Στέφανο, τον μεγάλο κρατήρα, όταν κινούμαι στον Εμπορειό όπου ζω και εργάζομαι 4-5 μήνες το χρόνο. Μένω στο κάστρο του χωριού, στη Sterna Nisyros Residences, και το open air γραφείο μου κοιτάζει τον κρατήρα. Τη θάλασσα την έχω πλάτη. 

Στον Εμπορειό χτυπάει πια ο παλμός της Νισύρου. Αυτό το ερειπωμένο χωριό μάς τραβάει όλους. Κατεβαίνοντας προς την πλατεία του χωριού θα συναντήσω την κ. Άννα για καλημέρα και γλύκεμα από τον ξυλόφουρνο. Μαγείρισσα από τα παλιά. Τα παιδιά της πήραν το χρίσμα; Ο Τριαντάφυλλος άνοιξε την Απυριά (έτσι λέγονται οι φυσικές σάουνες που υπάρχουν στο νησί από τις φλέβες του ηφαιστείου – δύο τον αριθμό, μία στον Εμπορειό και η άλλη στην Αγία Ειρήνη). Η μαμά Ουράνια (έτσι τη λέω γιατί μας περιποιείται όντως σαν μαμά) και ο αδερφός Γιάννης έχουν αναλάβει την κουζίνα με όλες τις τοπικές συνταγές. Ακριβώς απέναντι είναι η Κατίνα με το Μπαλκόνι του Εμπορειού, το μόνο παλιό καφενείο που κρατάει ακόμα, για υπέροχα πρωινά. Η νέα είσοδος στο χωριό είναι το Αποσπέρι, ένα μοντέρνο παραδοσιακό καφενείο με τέλεια μεζεδάκια και τα καλύτερα αποστάγματα διά χειρός Κάλλιας (όταν ο μπαμπάς Βαγγέλης είναι εδώ τα πειράματα στην κουζίνα οργιάζουν!). Ο Γιώργης, γνήσιος Νισύριος, είναι ο πιο δημιουργικός τυροκόμος που έχεις συναντήσει. Κάνει τα δικά του και στήνουμε τσιμπούσια για δοκιμές, νισύρικο τυρί, τυρί της τυριάς, θρούμπι, και άλλα πολλά. Τα γλέντια εδώ σκάνε από το πουθενά. Μόνο τα πανηγύρια είναι προγραμματισμένα. Τα γλέντια στην πλατεία κυμαίνονται από παραδοσιακά νισύρικα μεχρι Manu Chao unplugged.

Η Χώρα, το Μανδράκι, αν και έχει βεβηλωθεί από τον ημερήσιο τουρισμό, έχει τα κρυφά της σημεία. Η παραλία των Χοχλάκων, αν και άγρια, παραμένει μαζί με το Παλαιόκαστρο το ωραιότερο σημείο για ηλιοβασίλεμα. Απογευματινό τσιπουράκι στον Αντρίκο κάτω από το μεγάλο φίκο της Ηλικιωμένης και ποτάκια στο Εναλλάξ. Επίσκεψη στη Μαρία Διακομιχάλη, αυτή που κάποτε μου είπε όταν της ζήτησα ένα μπουκάλι νερό και πήγα να πληρώσω «ε, τι’ ν’ αυτά; Θα πληρώνουμε και το ξεδίψασμα τώρα;», για μαθήματα νισυρικής μαγειρικής χαλουβά και ψιλοκούλουρα. Τα Λουτρά του Μανδρακίου είναι τα μόνα που βρίσκονται μερικώς σε λειτουργία. Η ατμόσφαιρα παραμένει από την εποχή που χτίστηκαν και, αν και παλιακά, μας μαγνητίζουν όλους. Όπως και η θέα και η κουζίνα της Δήμητρας στο καφενείο. Το ερειπωμένο κτίριο των Λουτρών είναι για φέτος ο εκθεσιακός χωρος που θα φιλοξενήσει το Sterna Art Project που διοργανώνω. 

Ο δρόμος για την Παχιά, την ωραιότερη παραλία του νησιού, περνάει από το ψαροχώρι των Πάλων για φρέσκο ψάρι και νισύρικο αλμυρό χταποδάκι. Προς την αντίθετη κατεύθυνση βρίσκεις τα Νικειά με τη υπέροχη Πόρτα, την πλατεία του χωριού, όπου κατηφορίζεις για Αυλάκι. Το εντελώς ερειπωμένο χωριό λόγω της πειρατείας, όπου έχει τα ωραιότερα νερά για να κολυμπήσεις. 

Πέρα από αυτά μου αρέσει ότι η Νίσυρος έχει θαμώνες· Έλληνες και ξένους. Ιταλούς, Γάλλους και Ελβετούς. Τον νιώθουμε τόπο μας και τον προσέχουμε. Τον σεβόμαστε. Κάνουμε πράγματα για να τον προωθήσουμε και παράλληλα να τον κρατήσουμε για τον εαυτό μας. Χρησιμοποιούμε τις παλιές εκφράσεις «καλό πρωί» αντί για καληνύχτα και ρωτάμε κάποιον όταν φτάσει στο μέρος που είμαστε «πούθε πας;». Γινόμαστε Νισύριοι.

Όλα τα παραπάνω είναι μόνο λίγα από αυτά που με έκαναν να ιδρύσω το μη κερδοσκοπικό οργανισμό Sterna, μιας και θεωρώ ότι δημιουργούν το κατάλληλο και διαφορετικό πλαίσιο για να βρεθεί ο καλλιτέχνης μακριά από την καθημερινότητα και τις υποχρεώσεις του ώστε να μπορέσει να ερευνήσει, παρουσιάσει και δημιουργήσει έργο. Σε έναν τόπο που δεν έχει περισπασμούς και υπερβολές, παρά μόνο την ύπαρξή του. Το Sterna Art Project προέκυψε ως ιδέα το 2011 μετά από πολλά χρόνια που επισκέπτομαι το νησί. Στόχος είναι η προώθηση και ανάπτυξη της δημιουργικής καλλιτεχνικής έκφρασης με την παράλληλη αμφισβήτηση των αντιλήψεων για το τι συνιστά σύγχρονη εικαστική κουλτούρα και έχει σχεδιαστεί ως ένας ενεργός χώρος συγκέντρωσης καλλιτεχνών μέσα από προγράμματα φιλοξενίας και εκθέσεις. 

*Ο Γρηγόρης Χατζηϊωαννίδης είναι καλλιτέχνης και ιδρυτής του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Sterna. Φέτος, διοργανώνει το Sterna Art Project με την Ξένια Καλπακτσόγλου στα Λουτρά του Μανδρακίου, όπου 6 καλλιτέχνες εκθέτουν έργα που δημιούργησαν στο νησί (30/7 - 30/8). www.sterna.com.gr