Όχι, ο Ρότσενκο δεν είναι το νέο μεταγραφικό απόκτημα του ΠΑΟΚ στο ποδόσφαιρο, συνάδελφος δηλαδή του Τσεφτσένκο! Η Ποπόβα δεν είναι κολυμβήτρια που ανέλαβε το προπονητικό τμήμα στην ομάδα του Άρη! Και ο Κονστρουκτιβισμός δεν είναι το νέο σύστημα που, αν παίξει βάση των αρχών του ο Ηρακλής στο βόλεϊ, φέτος θα πάρει το πανευρωπαϊκό! Σε μια Θεσσαλονίκη που τα τελευταία χρόνια ερμηνεύει το σύμπαν υπό πρίσμα αθλητικό, η έκθεση «Ρότσενκο & Ποπόβα: Ορίζοντας τον Κονστρουκτιβισμό» (επιμελητές: Margarita Tupitsyn, Vicente Todoli, Μαρία Τσαντσάνογλου, Αγγελική Χαριστού) έρχεται για να δείξει πως υπάρχει και ένας άλλος τρόπος σκέψης, δράσης, έκφρασης, δημιουργίας και ανησυχίας για το μέλλον. Η επανάσταση!
Μετά την αποθέωσή της από 102.155 επισκέπτες στην Tate Modern του Λονδίνου, η έκθεση μετακομίζει έως τις 20 Σεπτεμβρίου στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Μονή Λαζαριστών, την έδρα της δηλαδή (να το πάλι το γηπεδικό), αφού ένας μεγάλος αριθμός έργων αποτελούν τμήμα της Συλλογής Κωστάκη. Εδώ, εδώ στο γήπεδο αυτό, περάστε να θαυμάσετε τον Κονστρουκτιβισμό! 350 πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, κατασκευές, ανακατασκευές, φωτογραφίες, σκηνικά θεάτρου, κοστούμια, κινηματογραφικές αφίσες, όπως αυτές για «Το Θωρηκτό Ποτέμκιν» του Αϊζενστάιν, εξώφυλλα περιοδικών, διαφημίσεις, μοτίβα για υφάσματα ή ενδύματα και αρχειακό υλικό καταδεικνύουν την πορεία του κινήματος και των δύο πρωτοστατών του, που εφηύραν μια νέα εικαστική γλώσσα και συνέδεσαν την τέχνη με την καθημερινή ζωή. Τόσο η Λιουμπόβ Ποπόβα όσο και ο Αλεξάντρ Ρότσενκο κατέληξαν στον Κονστρουκτιβισμό μετά από πολλές περιηγήσεις και πειραματισμούς στα μονοπάτια της Ρώσικης Πρωτοπορίας. Πέρασαν από το Συμβολισμό στον Κυβο-Φουτουρισμό, τον Σουπρεματισμό και τον Κονστρουκτιβισμό, για να οδηγηθούν στην παραγωγική τέχνη.
Ο Κωστάκης απέκτησε τους πίνακες της Ποπόβα σχεδόν αποκλειστικά από τον αδελφό της Πάβελ Σεργκέεβιτς, ο οποίος κράτησε μόνο ένα μικρό πίνακα σε ανάμνηση της αδελφής του, και το θετό του γιο, από τον οποίο εξασφάλισε το σημαντικό «Ζωγραφικό Αρχιτεκτόνημα» του 1921, που εκτίθεται στην έκθεση της Μονής Λαζαριστών. Το έργο ήταν καρφωμένο στο παράθυρο μιας αποθήκης για να προστατεύει το χώρο από τη βροχή. Ο ιδιοκτήτης είπε στο συλλέκτη ότι θα του το δώσει μόνο εάν του φέρει ένα κομμάτι κόντρα πλακέ για να το αντικαταστήσει. Η δράση της Ποπόβα στη ζωγραφική, στο θέατρο, τη γραφιστική και στο σχέδιο υφασμάτων ήταν φρενήρης, παρά την κλονισμένη υγεία και τις προσωπικές της τραγωδίες (ο άντρας της πέθανε από τύφο το 1919 και η ίδια χρειάστηκε ένα χρόνο για να αναρρώσει). Πέθανε μόλις πέντε χρόνια αργότερα, όπως και ο γιος της, από οστρακιά.
Η γνωριμία του Κωστάκη με τον Ρότσενκο έγινε την περίοδο που ο καλλιτέχνης είχε αποκηρύξει τη ζωγραφική και είχε στραφεί στη φωτογραφία. Αφοσιωμένος κομμουνιστής, θεώρησε πως η ζωγραφική του δεν ωφελούσε τον κόσμο και το σοβιετικό προλεταριάτο. Η Συλλογή Κωστάκη διασώζει την ουσία της ζωγραφικής παραγωγής του, που χρονολογείται πριν το 1921, χάρη στην απαξίωση του σταλινικού καθεστώτος για το μη φωτογραφικό έργο του καλλιτέχνη. Αξίζει να ανατρέξουμε στη διήγηση του συλλέκτη για το πώς απέκτησε μία από τις διάσημες οβάλ κατασκευές του Ρότσενκο, η οποία σήμερα εκτίθεται στο MoMa της Νέας Υόρκης. «Κάπου στα 1950 ρώτησα τον Ρότσενκο τι απέγιναν οι κατασκευές του. Δεν έδωσε μια σαφή απάντηση, παρά είπε: “Νομίζω ότι υπάρχει μία από αυτές κάπου εδώ. Ανέβα επάνω και δες”. Έτσι πήρα μια σκάλα και σκαρφάλωσα πάνω. Κάτω από τόνους σκόνης και αμέτρητα χαρτιά και περιοδικά, στη μέση αυτής της ακαταστασίας, βρισκόταν μια οβάλ κρεμαστή κατασκευή σε κομμάτια. Και ο Ρότσενκο μού είπε: “Πάρ’ την εσύ, θα βρεις ένα ασφαλέστερο μέρος γι’ αυτήν”». Στη Μονή Λαζαριστών ο επισκέπτης μπορεί, μεταξύ άλλων, να δει τα διάσημα μονοχρωματικά ζωγραφικά έργα του Ρότσενκο «Καθαρό Κόκκινο Χρώμα», «Καθαρό Κίτρινο Χρώμα» και «Καθαρό Μπλε Χρώμα».
Πώς θα αντιδράσει η Θεσσαλονίκη σε αυτή την έκθεση; Θα προσέλθουν τα πλήθη με το ίδιο πάθος που το γήπεδο της Τούμπας φουλάρει στα μεγάλα ντέρμπι; Θα δημιουργηθούν ουρές σαν αυτές για την εξασφάλιση των πολυπόθητων διαρκείας για το Χαριλάου; Μακάρι. Γιατί είναι ό,τι σημαντικότερο έχει να επιδείξει η πόλη έως και τις 20 Σεπτέμβρη. Τολμώ να πω, ακόμα και από την ομιλία του πρωθυπουργού κατά τη διάρκεια της ΔΕΘ.
16°
