Ενεργειακές Κοινότητες: Κοινωνική αλλαγή από την πρίζα μας

Αν δεν γνωρίζεις τι είναι ενεργειακή κοινότητα, μην ανησυχείς, δεν είσαι μόνη. Θα τα πω συνοπτικά παρακάτω, εξάλλου. Ο κόσμος βρίσκεται σε μια εποχή όπου η αντίληψη για τη βιωσιμότητα και την περιβαλλοντική προστασία έχει γίνει πιο έντονη από ποτέ. Τι είναι όμως η βιωσιμότητα χωρίς κοινωνικά κριτήρια ή αναγνώριση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Ένα πράσινο τίποτα. Τα πρόσφατα ακραία πλημμυρικά φαινόμενα, όπως και οι καλοκαιρινές πυρκαγιές, ανέδειξαν την ένταση της κλιματικής κρίσης και μοιάζει αστείο που υπάρχουν ακόμα φωνές στην πολιτική που βάζουν φρένο στις βιώσιμες πρακτικές. Ώρα να πάρουμε στα χέρια μας την κατάσταση.

Ο προαναφερθείς όρος των ενεργειακών κοινοτήτων έρχεται να γεφυρώσει αυτό το κενό με τον καλύτερο τρόπο. Είναι ομάδες ανθρώπων, επιχειρήσεων ή οργανισμών που συνεργάζονται για να παράγουν, να διαχειρίζονται και να καταναλώνουν καθαρή ενέργεια, κοινώς έχουν τη δυνατότητα να αυτονομούνται, αλλά και να δραστηριοποιούνται στον τομέα της ενέργειας έναντι κέρδους ή οφελών εξοικονόμησης. Νομικά στηρίζονται στη λογική των συνεταιρισμών και άρα όλα τα μέλη έχουν ισότιμο δικαίωμα ψήφου και είναι συνυπεύθυνα για τις αποφάσεις. Ο ρόλος τους στη μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειαςείναι ιδιαίτερα κομβικός και έχει ευρύ κοινωνικό αντίκτυπο καθώς εκδημοκρατίζει την ενέργεια.

Σε μια τέτοια κοινότητα είμαι μέλος και εγώ: στον Υπερίωνα. Οι αναλύσεις για το θετικό αποτύπωμα των ενεργειακών κοινοτήτων σε κοινωνικά θέματα είναι πάντα ενδιαφέρουσες, αλλά όταν το ζεις από πρώτο χέρι έχει άλλη αξία. Ήμουν (ακόμα πιο) νέα όταν αποφάσισα να γίνω μέλος στον Υπερίωνα, και σε ένα κλίμα που οι θηλυκότητες στα 20s τους αντιμετωπίζονται σαν γλυκούλικα χαριτωμένα πλασματάκια αντί ως υπό διαμόρφωση δυναμικές γυναίκες, ήταν αναζωογονητικό να αντιμετωπιστώ ισάξια.

Μετά από μια σειρά γραφειοκρατικών διαδικασιών και συνδιαλλαγής με τα μέλη, ξεκινήσαμε να φτιάχνουμε το φωτοβολταϊκό μας πάρκο, το οποίο θα δίνει δωρεάν ενέργεια σε 120 περίπου νοικοκυριά, επιχειρήσεις και περιβαλλοντικές οργανώσεις που συμμετέχουν στον Υπερίωνα. Δεν είμαστε όμως μόνο εμείς. Το πάρκο μας είναι μόλις 1 από τα 98 εν λειτουργία ή υπό κατασκευή πάρκα για ενεργειακό συμψηφισμό – έτσι ονομάζεται η διαδικασία διαμοιρασμού της ενέργειας που παράγεται μακριά από το σημείο όπου καταναλώνεται. Υπολογίζεται πως αυτά τα πάρκα θα παράγουν περί τα 65.000.000 κιλοβατώρες τον χρόνο για περίπου 10.000 νοικοκυριά, που θα γλιτώνουν 8 εκατομμύρια ευρώ από τους λογαριασμούς ενέργειάς τους.

Δεν είναι αμελητέα αυτά τα νούμερα εν μέσω οικονομικής, ενεργειακής και κλιματικής κρίσης. Όλες και όλοι που έχουμε πάρει την απόφαση να είμαστε σε ενεργειακή κοινότητα θα βοηθηθούμε και θα χτίσουμε ανθεκτικότητα απέναντι στις αυξομειώσεις των τιμών. Για μια οικογένεια με παιδιά, για μια μικρή επιχείρηση ή για μένα και άλλους νέους ανθρώπους που τώρα σχεδιάζουμε τη ζωή μας είναι σημαντικό αυτό.

Όλα αυτά τα πάρκα, επίσης, έχουν δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας. Από τα άτομα που μας βοηθούν στον συντονισμό, τους λογιστές, τις εγκαταστάτριες των φωτοβολταϊκών και τους συντηρητές τους, μέχρι τις δικηγόρους και τους μηχανικούς. Θέσεις εργασίας που συμβάλλουν ετήσια σε μια μείωση ρύπων κατά 26.000 τόνους CO2 τουλάχιστον και είναι παντού στην Ελλάδα, δεν επικεντρώνονται στον νομό Αττικής και την πρωτεύουσα. Οποιαδήποτε αποκεντροποίηση συντελεί στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών, αφού ενισχύονται οι ευκαιρίες στο σύνολο της επικράτειας και μειώνεται η ανάγκη εσωτερικής μετακίνησης σε μεγάλα αστικά κέντρα με τα προβλήματα που αυτή προκαλεί (υπερσυγκέντρωση ρύπων, συνωστισμός και άλλα). Ενώ γενικά η ανακατεύθυνση πόρων από μεγάλες εταιρείες, π.χ. ενέργειας, σε πρωτοβουλίες ανθρώπων δημιουργεί τις συνθήκες για αμεσοδημοκρατία και δικαιοσύνη, δίνοντας λόγο σε εμάς για το πώς και πού θα αναπτυχθούν έργα ΑΠΕ.

Εκτός από την οικονομική πτυχή, οι ενεργειακές κοινότητες συμβάλλουν στην ενημέρωση των πολιτών σχετικά με τις ενεργειακές πρακτικές και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση. Στα λίγα χρόνια ύπαρξής τους οι ενεργειακές κοινότητες έχουν εντείνει το ενδιαφέρον των πολιτών για τις λύσεις απέναντι στην κλιματική κρίση. Οι δράσεις εξωστρέφειας όλο και πληθαίνουν και ο μικρόκοσμος των κοινοτήτων αυτών χαρακτηρίζεται από αλληλεγγύη. Στην αρχή του κειμένου υπάρχει η λέξη «γραφειοκρατία» και παρόλο που φάνηκε σαν μια μικρή αναφορά, αν δεν υπήρχε η αλληλοστήριξη μεταξύ διαφορετικών σχημάτων κανένα δεν θα τα είχε καταφέρει.

Η εθελοντική συμμετοχή σε μια ενεργειακή κοινότητα σημαίνει ότι στον ελεύθερο χρόνο μας πρέπει να λύσουμε κάθε πρόβλημα που συναντάμε. Ευτυχώς, όλες οι πρωτοβουλίες μοιράζονται την εμπειρία τους για το τι χρειάζεται σε κάθε στάδιο δημιουργίας και λειτουργίας μιας ενεργειακής κοινότητας και με μηδενικό αίσθημα ανταγωνισμού προσπαθούμε να ανεβάσουμε η μία την άλλη. Ακούγεται ίσως ασήμαντο, αλλά αν η συγκεκριμένη λογική εφαρμοζόταν καθολικά τότε η κοινωνία μας θα είχε εντελώς διαφορετικό πρόσωπο. Η κουλτούρα που τρέφεται σιγά σιγά θέτει τις βάσεις για ένα πραγματικά αλληλέγγυο μέλλον. Στις ενεργειακές κοινότητες δεν ισχύουν διακρίσεις ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, την καταγωγή ή όποιο άλλο χαρακτηριστικό αποτελεί για μερικούς κριτήριο για να κακομεταχειριστεί μια ομάδα ανθρώπων.

Τα μέλη των ενεργειακών κοινοτήτων ζούμε ήδη στο 2050. Το έτος αναφοράς για κλιματική ουδετερότητα, και αν μου επιτρέπεται η έκφραση, για ένα καλύτερο «παρόν». Έτσι το ονειρεύομαι. Κι αν η δική μου προσωπική εμπειρία στερείται εγκυρότητας, τότε προτείνω να διαβάσετε την έκθεση «Ο κοινωνικός αντίκτυπος των ενεργειακών κοινοτήτων στην Ελλάδα» από την Electra Energy, το Heinrich Böll και τη RESCOOP που περιγράφουν την ίδια κατάσταση με πιο επιστημονικά λόγια χάρη στην πολυετή μελέτη τους.

Έχουμε ο ένας την άλλη απέναντι σε κάθε πρόβλημα και κάθε πολιτική που περιορίζει τα δικαιώματά μας ή την άνθησή μας. Κλιματική κρίση, άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, υποβάθμιση βιοτικού επιπέδου και κοινωνικές αδικίες βρίσκουν τοίχο στις συμπεριληπτικέ και δημοκρατικές ενεργειακές κοινότητες.