Είναι ελέγξιμη η κλιματική κρίση στην Ελλάδα;

Αναλύοντας μετρήσεις και δεδομένα της τελευταίας τριακονταετίας για τη χώρα μας αυτό που διαπιστώνει ο Δρα Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος, Διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, και η επιστημονική του ομάδα είναι ότι στις περισσότερες περιοχές η μέγιστη θερμοκρασία έχει ανέβει τα τελευταία χρόνια σε επίπεδα 1.0-1.5 βαθμών υψηλότερα από τη μέση τιμή της τριακονταετίας 1991-2020. Παράλληλα όμως οι βροχοπτώσεις διατηρούνται σε κανονικά επίπεδα παρόλο που σημειώνεται μικρή αύξηση των ημερών με ισχυρές βροχοπτώσεις στην Ελλάδα. Όλες αυτές τις πληροφορίες, ωστόσο, θα τις βρει κάποιος σήμερα αναλυτικά στο Climatebook, ένα διαδικτυακό κόμβο που φιλοδοξεί να παρέχει έγκυρη πληροφόρηση για τον καιρό, το κλίμα, την κλιματική αλλαγή και τις σχετιζόμενες φυσικές καταστροφές αλλά περιέχει και απόψεις και προβληματισμούς των επιστημόνων σε σχέση με τον πλανήτη γη.

Πώς θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την κλιματική κρίση αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα;
Η κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα είναι ακόμα σε μία κατάσταση που χαρακτηρίζεται ελέγξιμη, παρόλα αυτά οι προβολές για τις επόμενες δεκαετίες είναι δυσοίωνες. Αν δεν ληφθούν δραστικά μέτρα σε παγκόσμιο επίπεδο για τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου και δεν υιοθετηθούν συγχρόνως δράσεις προσαρμογής θα δούμε και στην Ελλάδα αλλαγές, οι οποίες θα έχουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις σε πολλούς τομείς της οικονομίας.

Όμως βλέπουμε όλο και πιο συχνά καύσωνες στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια...
Οι καύσωνες είναι, κατά τη γνώμη μου, το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό πρόβλημα που συνδέεται με την κλιματική αλλαγή. Πρόσφατη μελέτη που εκπονήσαμε στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών έδειξε ότι τα επεισόδια καύσωνα στη χώρα μας αυξάνονται τόσο σε συχνότητα, σε ένταση αλλά και σε έκταση. Οι περιοχές της Ελλάδας που βιώνουν τουλάχιστον έναν καύσωνα ετησίως έχουν σχεδόν διπλασιαστεί από το 1990 και μετά. Επίσης, ανησυχητικό είναι και το γεγονός ότι διαπιστώνουμε χρονική επέκταση της εποχής εμφάνισης των καυσώνων, με σημαντική αύξηση των επεισοδίων και τον μήνα Ιούνιο.

Η Ευρώπη βίωσε το 2022 το θερμότερο καλοκαίρι που έχει καταγραφεί ποτέ, με ημερήσια ακραία θερμοκρασία άνω των 40°C σε ορισμένες περιοχές της δυτικής Ευρώπης, σπάζοντας τοπικά και εθνικά ρεκόρ. Τι να περιμένουμε το 2023 στη χώρα μας;
Όντως η Ευρώπη είχε ένα πολύ θερμό καλοκαίρι το 2022 με θερμοκρασίες άνω των 40 βαθμών σε περιοχές όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, θερμοκρασία η οποία ποτέ μέχρι τώρα δεν είχε φτάσει σε αυτό το επίπεδο. Έναν χρόνο πριν, το καλοκαίρι του 2021, βιώσαμε και στη χώρα μας αντίστοιχες ακραίες θερμοκρασιακές καταστάσεις με παρατεταμένους καύσωνες. Το αποτέλεσμα ήταν καταρχάς η σημαντική επιβάρυνση της υγείας μας, της αγροτικής παραγωγής αλλά και των οικοσυστημάτων σε πολλές περιοχές της χώρας. Υπενθυμίζουμε ότι η παρατεταμένη ξηρασία και οι υψηλές θερμοκρασίες συντέλεσαν στο να καταστούν ανεξέλεγκτες οι δασικές πυρκαγιές στην Εύβοια και στη Βαρυμπόμπη, δίνοντάς μας μια ζοφερή εικόνα του μέλλοντος. Προφανώς δεν γνωρίζουμε πώς θα είναι το φετινό καλοκαίρι, ελπίζουμε να μην επαναληφθούν καταστάσεις ανάλογες του καλοκαιριού του 2021.

Μιλήστε μας για το climatebook. Πότε δημιουργήθηκε και τι πληροφορίες μπορεί να αντλήσει κάποιος από αυτό;
Ξεκινήσαμε τον Δεκέμβριο του 2021 με αιτία την ανάγκη έγκυρης ενημέρωσης για θέματα κλίματος, κλιματικής αλλαγής και των φυσικών καταστροφών. Σήμερα, μπορεί κάποιος να διαβάσει αποσπάσματα και περιλήψεις από εκθέσεις διεθνών οργανισμών για την κατάσταση του κλίματος στον κόσμο, στην Ευρώπη και στη Μεσόγειο. Η επιστημονική ομάδα του climatebook εγγυάται ότι η πληροφόρηση αυτή θα είναι ορθή επιστημονικά και ταυτόχρονα εύληπτη για το ευρύ κοινό. Ταυτόχρονα είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε ότι η επιστημονική μας ομάδα αναλύει στοιχεία και μετρήσεις (οι οποίες διατίθενται από διεθνείς οργανισμούς, όπως το πρόγραμμα Copernicus) και παράγει συνεχώς πρωτογενές υλικό και εποπτικό υλικό (διαγράμματα και χάρτες) για τον καιρό και το κλίμα.

Παρουσιάζονται διαγράμματα για την εξέλιξη της συγκέντρωσης των αερίων θερμοκηπίου στον κόσμο, χάρτες για την τάση της θερμοκρασίας στον κόσμο, στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, χάρτες για την ξηρασία, για την έκταση των πάγων, τη θερμοκρασία θάλασσας και πλήθος άλλων κλιματικών παραμέτρων. Τα διαγράμματα και οι χάρτες ανανεώνονται συνεχώς με τα πιο επικαιροποιημένα δεδομένα, επιτρέποντας στους επισκέπτες μας να έχουν μια ολοκληρωμένη εικόνα του κλίματος του πλανήτη μας. Μόνο με σωστή ενημέρωση θα μπορέσουμε να αντιληφθούμε το μέγεθος και την πολυπλοκότητα της κλιματικής κρίσης και να πιέσουμε όλοι ώστε να αποφασιστούν, να δρομολογηθούν και να εφαρμοστούν τα απαραίτητα μέτρα μετριασμού των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου.

Tι δεδομένα μπορεί να βρει κανείς για τις δασικές πυρκαγιές στην Ελλάδα μέσα από το climatebook; Τι να αναμένουμε φέτος το καλοκαίρι;
Δεν μπορούμε ακόμα να μιλήσουμε για το πώς θα εξελιχθούν οι δασικές πυρκαγιές αυτό το καλοκαίρι, θα εξαρτηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις μετεωρολογικές συνθήκες που θα επικρατήσουν. Για την καλύτερη ενημέρωση όλων, θα ξεκινήσουμε από τον Μάιο του 2023 μια ειδική ενότητα, η οποία θα παρέχει πληροφορίες για τον αριθμό πυρκαγιών και την αποτίμηση του μεγέθους των καμένων εκτάσεων κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου.

Ποια είναι η αρωγή της πολιτείας και του κράτους στο εγχείρημά σας με το climatebook;
Δεν υπάρχει καμία αρωγή. Τόσο το climatebook όσο και η ετήσια έκθεση για την κατάσταση του κλίματος στην Ελλάδα αποτελούν μία προσωπική προσπάθεια επιστημόνων του χώρου της μετεωρολογίας, της κλιματολογίας και της πληροφορικής. Νομίζω ότι οφείλουμε στην κοινωνία να διαθέσουμε τον χρόνο και τη γνώση μας με σκοπό την παραγωγή πληροφοριών που θα είναι χρήσιμες για τους πολίτες. Πληροφορίες που θα ευαισθητοποιήσουν όλους μας για το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής.

Tι ακριβώς θα περιλαμβάνει η έκθεσή σας που θα δημοσιευτεί τον Μάιο; Ποιος είναι ο στόχος της;
Ακολουθώντας την καλή πρακτική πολλών άλλων χωρών θα ξεκινήσουμε από φέτος να παρουσιάζουμε την ετήσια έκθεση για την κατάσταση του κλίματος στη χώρα μας. Ο βασικός μας στόχος είναι να πληροφορήσουμε με αξιόπιστο τρόπο για το πώς εξελίχθηκαν μέσα στη χρονιά οι θερμοκρασίες, οι βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις, η θερμοκρασία της θάλασσας, τα έντονα καιρικά φαινόμενα, οι δασικές πυρκαγιές κ.λπ. ώστε να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα του κλίματος της χώρας μας ανά έτος.

Tι είναι το πρόγραμμα Copernicus;
Το πρόγραμμα Copernicus είναι μια πάρα πολύ σημαντική πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που παρέχει πληθώρα δεδομένων που προέρχονται τόσο από δορυφορικές μετρήσεις όσο και από μετεωρολογικά και κλιματικά μοντέλα. Η παροχή αυτών των δεδομένων μας βοηθάει ώστε να μπορούμε να υπολογίζουμε τους κύριους κλιματικούς δείκτες που μας επιτρέπουν να παρακολουθούμε την κλιματική αλλαγή και να συντάσσουμε τις σχετικές ανακοινώσεις. Η ανάλυση αυτών των δεδομένων έχει καταδείξει ότι μέσα στα τελευταία 30 χρόνια έχουμε μία αύξηση της μέγιστης θερμοκρασίας στην Ελλάδα κατά 1,5 βαθμό, καθώς και περισσότερες ημέρες με ισχυρές βροχοπτώσεις. Συνεχίζουμε την ανάλυση των δεδομένων αυτών ώστε να εξάγουμε περισσότερες εξειδικευμένες πληροφορίες, οι οποίες σταδιακά θα ανακοινώνονται μέσω του climatebook.

Πώς θα «επιβιώσουμε» από την κλιματική κρίση;
Λαμβάνονται μέτρα μετριασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, όπως για παράδειγμα προσπάθειες αύξησης των πράσινων εκτάσεων στις πόλεις (οι πόλεις είναι οι περιοχές με τη μεγαλύτερη επιβάρυνση από τους καύσωνες). Ταυτόχρονα είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη λειτουργίας έξυπνων συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης για τα έντονα καιρικά φαινόμενα, η συχνότητα των οποίων αυξάνεται επίσης με ταχύ ρυθμό. Τη δεκαετία 2010-2019 εντοπίσαμε 60 καιρικά επεισόδια με σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις στη χώρα μας, ενώ την επόμενη δεκαετία (2011-2019) ο αριθμός τους έφτασε τα 90 – αύξηση δηλαδή κατά 50%. Αξιοποιώντας τη διεπιστημονική γνώση, σε στενή συνεργασία με τους επιχειρησιακούς φορείς (συνεργασία ή οποία είναι πολύ περιορισμένη σήμερα) θα είμαστε σε θέση να δημιουργήσουμε ένα πλέγμα ενημέρωσης και ειδοποίησης για τα επερχόμενα έντονα καιρικά φαινόμενα.

Τι πρέπει να κάνει κάποιος για να βοηθήσει στην κλιματική κρίση;
Να ενημερωνόμαστε για το πρόβλημα από έγκυρες πηγές, να προσαρμόσουμε τις μετακινήσεις μας, να μειώσουμε τη σπατάλη στα τρόφιμα, να επενδύουμε στην πράσινη ενέργεια και κυρίως να συνεχίσουμε να πιέζουμε για πολιτικές λύσεις στη μείωση των εκπομπών των αερίων θερμοκηπίου.

Πώς θέλετε να δείτε την εξέλιξη του Climatebook;
Θέλουμε να προσθέσουμε ακόμα μεγαλύτερο αριθμό χαρτών και μάλιστα διαδραστικών χαρτών, όπου ο καθένας μας θα μπορεί με 1-2 κλικ να βλέπει την εξέλιξη του κλίματος στη χώρα μας, στη γεωγραφική περιοχή ή την πόλη που τον ενδιαφέρει. Ευελπιστούμε ότι μέχρι το τέλος του χρόνου θα το έχουμε υλοποιήσει.