Η λεκάνη της Μεσογείου αποτελεί το λίκνο της καλλιέργειας της αμπέλου από τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους. Η ελληνική μυθολογία στο πρόσωπο του θεού Διονύσου θεοποίησε το αμπέλι και τα προϊόντα του. Από τότε το αμπέλι αναδείχτηκε ως στοιχείο πολιτισμού και παράδοσης. Πέρα όμως από στοιχείο πολιτισμού αποτέλεσε και ακρογωνιαίο λίθο της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης των χωρών της Μεσογείου.
Η αλλαγή του κλίματος που ήδη έχουμε αρχίσει να βιώνουμε, προβλέπεται να επηρεάσει με ιδιαίτερα αρνητικό τρόπο τη Μεσόγειο και τις χώρες που την περιστοιχίζουν. Αντίστοιχα θα επηρεάσει και τις μεσογειακές καλλιέργειες μεταξύ των οποίων είναι και η αμπελουργία. Το Γαλλικό Ινστιτούτο, που εδώ και αρκετά χρόνια έχει αναλάβει πρωτοβουλίες ενημέρωσης για την Κλιματική Αλλαγή, σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο οργάνωσαν επιστημονική ημερίδα για τις επιπτώσεις της αύξησης της θερμοκρασίας σε αυτή την παραδοσιακή μεσογειακή καλλιέργεια.
Η αύξηση της θερμοκρασίας, η μείωση των υδάτινων αποθεμάτων και η αύξηση της συχνότητας των ακραίων καιρικών φαινομένων είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της κλιματικής αλλαγής. Πλέον είναι αδιαμφισβήτητο ότι η κλιματική αλλαγή δεν είναι ένα φυσικό φαινόμενο αλλά αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας και της στρεβλής ανάπτυξης όπως την εννοούσαμε μέχρι σήμερα. Όλες αυτές οι μεταβολές είναι αναμενόμενο να έχουν συνέπειες σε όλες τις καλλιέργειες και στην ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων.
Σύμφωνα με τη μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδας για την κλιματική αλλαγή, το κόστος για την ελληνική οικονομία εκτιμάται από 2,3 έως 6% του ΑΕΠ για το μέσο και το τέλος του τρέχοντος αιώνα αντίστοιχα. Απ’ όλους τους τομείς της οικονομίας που εξετάζει η έκθεση, η γεωργία θεωρείται η πλέον ευάλωτη. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο γεωργικό τομέα ώστε να μπορέσει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες και να μην εξαφανιστούν καλλιέργειες όπως αυτή του αμπελιού από τη χώρα. Το κύριο μέλημα σήμερα του Γεωπονικού Πανεπιστημίου, όπως ανέφερε ο Ομότιμος Καθηγητής κ. Μανώλης Σταυρακάκης είναι να βάλουν την παράμετρο κλιματική αλλαγή στην αγροτική πολιτική της χώρας.
Όπως εξήγησε ο κ. Σταυρακάκης οι βασικές συνιστώσες του αμπελώνα είναι το κλίμα, το έδαφος και ο αμπελουργός. Η αύξηση της θερμοκρασίας για κάποιες ποικιλίες αμπελιών είναι καταστροφική. Ήδη οι κρητικοί αμπελουργοί έχουν αρχίσει να βιώνουν τις συνέπειες στην ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων από την αύξηση της θερμοκρασίας και από τη μείωση των βροχοπτώσεων. Το σενάριο της αύξησης της θερμοκρασίας κατά δύο βαθμούς είναι εφιαλτικό για τον κρητικό αμπελώνα που δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητος αφού από τα 1.100.000 στρέμματα αμπελώνων που έχει η Ελλάδα τα 200.000 στρέμματα βρίσκονται στην Κρήτη. «Εάν δεν θέλουμε να χαθούν τα αμπέλια θα πρέπει τώρα να πάρουμε μέτρα προσαρμογής, όπως να καθορίσουμε τις ποικιλίες που θα καλλιεργούμε το 2050 και το χωροταξικό, αφού με την αύξηση της θερμοκρασίας οι αμπελώνες θα πρέπει να μεταφερθούν σε πιο ορεινά σημεία. Επιπλέον θα πρέπει να δούμε πως θα αντιμετωπίσουμε τις ασθένειες που προκαλούνται στα αμπέλια από τα ακραία καιρικά φαινόμενα» ανέφερε ο κ. Σταυρακάκης.
Η αύξηση της θερμοκρασίας έχει αλλάξει την ποιότητα του κρασιού σε όλες τις Μεσογειακές χώρες. Οι οινοπαραγωγοί στο Bordeaux της Γαλλίας έχουν αρχίσει να αγοράζουν εκτάσεις σε πλαγιές των βουνών όπου το κλίμα είναι ψυχρότερο ώστε να μπορέσουν να διατηρήσουν τις καλλιέργειες τους. Ωστόσο όπως ανέφερε ο Καθηγητής της Γεωπονικής Σχολής του Bordeaux, Jean- Philippe Roby « θα πρέπει στην Ευρώπη να επιλέξουμε ποικιλίες που αντέχουν στις μεγάλες θερμοκρασίες. Αυτό όμως σημαίνει ότι οι παλιές ποικιλίες θα χαθούν». Ήδη στη Γαλλία όπως εξήγησε ο καθηγητής έχουν αλλάξει οι ημερομηνίες συγκομιδής. Σε κάποιες ποικιλίες που η συγκομιδή γινόταν τον Αύγουστο τώρα έχει μεταφερθεί στον Σεπτέμβριο γιατί πρέπει ο καιρός να είναι πιο δροσερός ώστε να διατηρηθεί η ποιότητα του προϊόντος.
Μετά από δυο χιλιετίες παρουσίας στη Μεσόγειο η καλλιέργεια του αμπελιού βρίσκεται σε κίνδυνο. Θα μπορέσει να εξελιχθεί και να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του μέλλοντος; Οι επιστήμονες λένε ότι αν παρθούν μέτρα προσαρμογής της καλλιέργειας αλλά και μέτρα μείωσης των εκπομπών μπορεί να τα καταφέρει. Αν όχι οι αμπελώνες θα εξαφανιστούν από τις Μεσογειακές χώρες και θα μεταφερθούν στην περιοχή του Καυκάσου απ’ όπου και ξεκίνησε η καλλιέργεια του αμπελιού.
